تفسیر معجزه حضرت عیسی در قرآن به واسطۀ آیات انجیل: زنده شدن ایلعازار

چکیده

مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی و تفسیر معجزه زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی در قرآن به واسطه انجیل به روش توصیفی-تحلیلی است. در آیه 49 سوره آل‌عمران و آیه 110 سوره مائده به معجزات حضرت عیسی همچون زنده شدن مردگان و شفای بیماران صعب¬¬علاج اشاره شده است. اکنون در این مقاله قصد داریم روایت زنده شدن ایلعازار توسط حضرت عیسی در آیات (انجیل یوحنا 11 :1 - 44) را بررسی و تفسیر کنیم. معجزه زنده شدن ایلعازر پس از شفای مرد کور در معبد رخ داد که انتقاد و اعتراض فریسیان را در پی داشت. بسیاری از یهودیان مشاهده کننده¬ی این معجزه، به حضرت عیسی ایمان آوردند و پیروان حضرت عیسی به شدت در حال افزایش بود. روایت زنده شدن ایلعازر تنها در انجیل یوحنا بیان شده و در سایر اناجیل ذکر نشده است. این روایت یک داستان تراژدی است که معاد را نشان می¬دهد.

واژگان کلیدی

انجیل؛ ایلعازر؛ زنده شدن مردگان؛ معجزه؛ عیسی؛ مریم بتانی؛ مارتا بتانی.  

1. مقدمه

مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی و تفسیر معجزه زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی در قرآن به واسطه¬ی انجیل است. در قرآن از معجزات حضرت عیسی بارها یاد شده است. در آیه¬ی 40 سورۀ آل¬عمران از معجزات حضرت عیسی همچون زنده کردن مردگان، دمیدن روح در پرنده‌ی گِلی و شفای بیماران صعب العلاج یاد شده است. این آیات به شرح زیر است. «وَ رَسُولًا إِلى‌ بَنِي إِسْرائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتى‌ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُنَبِّئُكُمْ بِما تَأْكُلُونَ وَ ما تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌» «و (عيسى را به) پيامبرى به سوى بنى‌اسرائيل (فرستاد تا بگويد) كه همانا من از سوى پروردگارتان براى شما نشانه‌اى آورده‌ام. من از گل براى شما (چيزى) به شكل پرنده مى‌سازم، پس در آن مى‌دمم، پس به اراده و اذن خداوند پرنده‌اى مى‌گردد. و همچنين با اذن خدا كور مادرزاد و مبتلايان به پيسى را بهبود مى‌بخشم و مردگان را زنده مى‌كنم واز آنچه مى‌خوريد و آنچه در خانه‌هايتان ذخيره مى‌كنيد به شما خبر مى‌دهم، براستى اگر ايمان داشته باشيد در اين معجزات براى شما نشانه و عبرتى است.» در این آیات به نظر می رسد که حضرت عیسی بارها مردگان را زنده کرده است. زیرا کلمه مرده در آیات بالا به صورت جمع بیان شده است.(طباطبایی، 1417: 3/ 199) از نظر برخی پژوهشگران، حضرت عیسی قادر بود مرده ای را زنده کند و پس از گفتگو با او، دوباره او را بمیراند. (ابن عاشور، بی¬تا: 3/ 102).

در آیات 110 سوره¬ی مائده نیز به این مساله اشاره شده است. این آیات به شرح زیر است. «إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلى‌ والِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلًا وَ إِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيها فَتَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِي وَ تُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى‌ بِإِذْنِي وَ إِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَقالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ» «زمانى كه خداوند فرمود: اى عيسى پسر مريم! نعمتم را بر تو و بر مادرت ياد كن. آنگاه كه تورا با «روح‌القدس» (جبرئيل) تأييد كردم. در گهواره (به اعجاز) و در بزرگسالى (به وحى) با مردم سخن گفتى و آنگاه كه كتاب و حكمت و تورات و انجيل به تو آموختم، و (فراموش مكن زمانى را كه) به اذن من از گِل (چيزى) به صورت پرنده ساختى و در آن دميدى، پس با اذن من پرنده‌اى شد، و با اذن من كور مادرزاد و پيسى گرفته را شفا مى‌دادى، و آنگاه كه به اذن من، مردگان را (زنده) از گور بيرون مى‌آوردى، و (به ياد آور) زمانى كه (دست ظلم) بنى‌اسرائيل را از تو كوتاه كردم، آنگاه كه تو دلايل روشن برايشان آوردى، پس كافران از ايشان (درباره‌ى معجزات تو) گفتند: اين، چيزى جز سحر آشكار نيست.».

منظور از واژه¬ی (تُخرجُ) یا خارج کردن مردگان از قبور است که به معنی زنده کردن مردگان است. (ابن عاشور، بی¬تا: 5/ 261) یا این واژه در آیات 11 سوره ق و 35 سورۀ مومنون، به معنای إحیاء کردن است که باز هم به معنای زنده کردن اموات مدفون توسط حضرت عیسی است. در این آیات نیز لفظ مرده به صورت جمع (مَوتی) بیان شده که به معنای آن است که حضرت عیسی بارها مردگان را زنده کرده است. (طباطبایی، 1417: 6/ 221).

2. پیشینه پژوهش

در مساله معجزات حضرت عیسی مقاله¬ای به نام گفتمان تطبیقی بر معجزات حضرت عیسی (ع) در قرآن کریم و اناجیل اربعه توسط آقای رضا خیری در دومین کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهش های دینی در سال 1398 ارائه شده است که به صورت کلی به بررسی معجزات حضرت عیسی می¬پردازد¬ اما در مقاله¬ی حاضر ما به صورت جزئی و دقیق بر یکی از روایات انجیل که بیان گر معجزات حضرت عیسی است تمرکز می¬کنیم و یکی از دفعاتی که حضرت عیسی بر حسب انجیل مرده را زنده کرده است بررسی می-کنیم. مساله اصلی پژوهش حاضر، تفسیر و تحلیل روایت زنده شدن ایلعازار توسط حضرت عیسی در آیات (انجیل یوحنا 11 :1 - 44) است.

۳. روش شناسی

گرداوری داده¬های این پژوهش به روش کتابخانه¬ای انجام شده است و پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است.

4. یافته¬ها

در این بخش ابتدا اصل روایت را بیان کرده، سپس به بررسی اصطلاحات روایات می پردازیم و درنهایت روایت را تفسیر و تحلیل می¬کنیم. روایت زنده شدن ایلعازار در آیات (یوحنا 11 :1 - 44) بیان شده و به شرح زیر است. «مردی به نام ایلعازر بیمار بود. او از مردمان بیت¬عنیا (دهکده¬ی مریم و خواهرش مارتا) بود. مریم همان زنی بود که حضرت عیسی را با عطر تدهین کرد و با گیسوانش پاهای او را خشک نمود. اینک برادرش ایلعازر بیمار شده بود. پس خواهران ایلعازر برای عیسی پیغام فرستاده و گفتند: سرور ما دوست عزیزت بیمار است. عیسی چون این خبر را شنید گفت: این بیماری با مرگ پایان نمی¬پذیرد بلکه برای تجلیل خداست تا پسر خدا به واسطه¬ی آن جلال یابد. عیسی، مارتا و خواهرش ایلعازر را دوست داشت. پس چون شنید که ایلعازر بیمار است؛ دو روز دیگر در جایی که بود ماند. سپس به شاگردانش گفت: بیایید باز به یهودیه برویم. شاگردانش گفتند: استاد دیری نگذشته که یهودیان می-خواستند سنگسارت کنند و تو باز می¬خواهی به آن¬جا بروی؟ عیسی پاسخ داد: مگر روز، دوازده ساعت نیست؟ آن¬که در روز راه رود، نمی¬لغزد زیرا نور این جهان را می¬بیند اما آن¬که در شب راه رود خواهد لغزید زیرا نوری ندارد. پس از این سخنان به آن¬ها گفت: دوست ما ایلعازر خفته است اما می¬روم تا بیدارش کنم. پس شاگردان گفتند: سرور ما اگر او خفته است بهبود خواهد یافت. اما عیسی از مرگ او سخن می¬گفت. حال آن¬که شاگردان گمان می¬کردند به خواب او اشاره می¬کند. آن¬گاه عیسی آشکارا به آن¬ها گفت ایلعازر مرده است و به خاطر شما شادمانم که آن¬جا نبودم تا ایمان آورید. اما اکنون نزد او برویم. پس توما، که به دو قلو ملقب بود، به شاگردان دیگر گفت بیایید ما نیز برویم تا با او بمیریم. چون عیسی به آن¬جا رسید، دریافت چهار روز است که ایلعازر را در قبر نهاده-اند. بیت عنیا پانزده پرتاب تیر با اورشلیم فاصله داشت. بسیاری از یهودیان نزد مریم و مارتا آمده بودند تا آنان را در مرگ برادرشان تسلی دهند. پس چون مارتا شنید که حضرت عیسی به آن¬جا می¬آید به استقبالش رفت اما مریم در خانه ماند. مارتا به عیسی گفت: سروم اگر اینجا بودی برادرم نمی¬مرد. اما می¬دانم که هم اکنون نیز هرچه از خدا بخواهی به تو خواهد داد. عیسی به او گفت: برادرت بر خواهدخاست. مارتا به او گفت: می¬دانم که در روز قیامت برخواهد خاست. عیسی گفت: قیامت و حیات منم. آن¬که به من ایمان آورد حتی اگر بمیرد باز زنده خواهد شد و هرکه زنده است و به من ایمان دارد به یقین تا ابد نخواهد مرد. آیا این را باور می¬کنی؟ مارتا گفت: آری سرورم من ایمان آورده¬ام که تویی مسیح، پسر خدا همان که باید به جهان می¬آمد. این را گفت و رفت و خواهر خود مریم را فراخواند و در خلوت به او گفت: استاد اینجاست و تو را می¬خواند. مریم چون این را شنید بی¬درنگ برخاست و نزد او شتافت. عیسی هنوز وارد دهکده نشده بود بلکه همان¬جا بود که مارتا به دیدارش رفت. یهودیانی که با مریم در خانه بودند و او را تسلی می¬دادند، چون دیدند مریم با شتاب برخاست و بیرون رفت از پی او روانه شدند. گمان می¬کردند بر سر قبر می¬رود تا در آن¬جا زاری کند. چون مریم به آن¬جا که عیسی بود رسید و او را دید به پاهای او افتاد و گفت: سرورم اگر این¬جا بودی برادرم نمی¬مرد. چون عیسی زاری مریم و یهودیان همراه او را دید، در روح برآشفت و سخت منقلب گشت. پرسید او را کجا گذاشته¬اید؟ گفتند سرور ما، بیا و ببین. اشک از چشمان عیسی سرازیر شد. پس یهودیان گفتند: بنگرید چه قدر او را دوست می¬داشت. اما بعضی گفتند آیا کسی که چشمان آن مرد کور را گشود، نمی¬تواست مانع مرگ ایلعازر شود؟ سپس عیسی باز در حالی که برآشفته بود بر سر قبر آمد. قبر غاری بود که بر دهانه¬اش سنگی نهاده بودند. فرمود: سنگ را بردارید. مارتا (خواهر متوفا) گفت: سرورم، اکنون دیگر بوی ناخوش می¬دهد زیرا چهار روز گذشته است. عیسی به او گفت: مگر به تو نگفتم که اگر ایمان آوری، جلال خدا را خواهی دید؟ پس سنگ را برداشتند. آن¬گاه عیسی به بالا نگریست و گفت: پدر تو را شکر می¬گویم که مرا شنیدی. من می¬دانستم که همیشه مرا می¬شنوی اما این را به خاطر کسانی گفتم که در این¬جا حاضرند تا ایمان آورند که تو مرا فرستاده¬ای. این را گفت و سپس به بانگ بلند ندا در داد: ایلعازر بیرون بیا! پس آن مرده دست و پا در کفن بسته و دستمالی گردِ صورت پیچیده بیرون آمد. عیسی به ایشان گفت: او را باز کنید و بگذارید برود. پس بسیاری از یهودیان که به دیدار مریم آمده و کار عیسی را دیده بودند به او ایمان آوردند. اما برخی نزد فریسیان رفته و آن¬ها را از آن¬چه عیسی کرده بود، آگاه ساختند.» اصطلاحات این روایت به این شرح است. بتانی: بتانی روستایی در بخش شرقی دامنه¬ی کوه زیتون نزدیک اورشلیم در منطقه¬ی خاورمیانه بود. (Bosetti, sjbp,2016) این شهر هتل¬ها و مسافرخانه¬های زیادی داشت و محل سکونت زوار اورشلیم بود (هوزی، 1339: 116- 117) و حدود یک و نیم یا دو مایل (حدود نیم ساعت پیاده¬روی) تا اورشلیم فاصله داشت و به باغ جتسیمانی و تپه¬ی جلجتا نیز بسیار نزدیک بود. (a.Braziel,2013, W. Walter,2013) اکنون نام روستای بتانی، عذریه است زیرا شخصیت ایلعازر مورد توجه مسلمانان این منطقه بود. از نظر آن¬ها ایلعازر انسانی مقدس بود. به همین دلیل نام روستای بتانی را به یاد ایلعازر به عذریه تغییر دادند. روستای بتانی اماکن مقدس زیادی در ارتباط با مریم، مارتا و ایلعازر دارد. دخمه¬ی سنتی ایلعازر در اوایل سال 333 میلادی توسط زائران بوردو شناسایی شد و در سال¬های بعد، کلیسایی بر فراز این دخمه ساخته شد. در سال 670 میلادی یک صومعه به این مجموعه¬ی تاریخی اضافه شد و با این مجموعه¬ی عبادی، ایلعازر در حافظه¬ی تاریخی مسیحیت ماندگار شد. (J. Kalas,2008)

تصورات و رسومی درباره مردگان در عصر حضرت عیسی: بر اساس سنت آن عصر، ارواح مردگان، چهار روز نزدیک مقبره¬ی خویش به امید ورود مجدد به بدن پنهان می¬شدند اما بعد از آن¬که چهار روزِ کامل سپری شد، روح مرده، آن مکان را کاملا ترک خواهد کرد زیرا صورتش برای این¬که شناخته شود بیش از حد پوسیده است. (J. Kalas,2008)برخی از آداب و رسوم یهودیان در مراسم دفن مردگان به این شرح است. 1- حضور فامیل در مقبره، 2-خواندن قسمت آخر شِما در کنار محتضر، 3- همراهی جسد تا دفن در قبر، 4-شیوَه و 5- یرزیت (مراسم سالگرد)(حسینی، 1380). 4.1. خانواده بتانی (مریم، مارتا، ایلعازار) کلمه مُرتاه به معنای (خداوندِ پرورنده) است. نام مارتا در انجیل لوقا و یوحنا ذکر شده است. خواهر مارتا، مریم و برادرش ایلعازر بود. (محمدیان، 1380: 732) مارتا فرزند ارشد خانواده بود زیرا ترتیب اسامی این سه نفر در آیات (یوحنا 11 : 5 – 6) به این شرح است. «عیسی، مارتا، خواهرش و ایلعازر را دوست می¬داشت» (هوزی، 1339: 381) خانه¬ی این سه نفر بر اساس آیه¬ی 38 متعلق به مارتا بود. (a.Braziel,2013) از طرف دیگر، حضرت عیسی در مسیر اورشلیم به وسیله¬ی مارتا به منزل دعوت می¬شود، بنابراین احتمالا مارتا فرزند ارشد خانواده و صاحب خانه بوده است. (شمس، 1386: 180) هیچ نامی از شوهر مریم و مارتا در انجیل ذکر نشده است. (هوزی، 1339:« 116- 117») در آیات (لوقا، 10 : 38 - 42) ابتدا نام مارتا بیان شده است و سپس نام مریم. در روایت (زنده شدن ایلعازر) در آیات (یوحنا 11: 20) نیز، حضرت عیسی پس از شنیدن خبر مرگ ایلعازر به بتانی رفت و اولین کسی که برای دیدار او شتافت، مارتا بود و مریم در خانه مانده بود. (Bosetti, sjbp,2016)

نام مریم از نام عبری میریام (خواهر موسی) بر اساس آیات (اعداد26: 59) اقتباس شده است. به این دلیل ¬که چندین شخصیتِ زن با نام مریم در انجیل وجود داشت؛ انجیل¬نگاران در اکثر روایات مشخص می¬کنند که منظورشان کدام مریم است. خانواده¬ی بتانی خانواده¬ای فقیری نبودند زیرا مریم بر اساس آیات (یوحنا12: 3) و (مرقس 14: 9) حضرت عیسی را با عطرهای گران¬قیمت تدهین کرد. (H. Linden)

نام ایلعازر (لازاروس) در قرن اول بر اساس آیات (لوقا 16: 19- 21) نامی متدوال نیست. ایلعازر دوستی قابل اعتماد برای حضرت عیسی بود. (J. Kalas,2008) بر اساس سنت مسیحی، ایلعازر از دو خواهرش (مریم و مارتا) کوچک¬تر بود. خانواده¬ی بتانی، خانواده¬ی معروفی بودند زیرا برای دل¬داری و تسلی این خانواده در مرگ ایلعازر، بسیاری از یهودیان از اورشلیم (بیت المقدس) به بتانی رفته و در مراسم عزاداری آن¬ها شرکت کردند. مشخص نیست که آیا خانواده¬ی بتانی جزء گروه صد برادر و خواهر حضرت عیسی بودند که بر اساس آیات ( اول قرنتیان 15: 6) حضرت عیسی را پس از رستاخیز مشاهده کردند یا خیر. از نظر عده¬ای از پژوهشگران، ممکن است ایلعازر جزء گروهی باشد که روح القدس را در روز پنطیکاست و نبوت همگانی مشاهده کرد.

در همه¬ی روایات انجیل که در ارتباط با خانواده¬ی بتانی است، ایلعازر هیچ¬گاه سخن نمی¬گوید¬، حتی اگر موضوع اصلی روایت خودش باشد. (J. Kalas,2008) بر اساس (آیات افسسیان 1: 6) مرگ ایلعازر موجب عبادت و رحمت و فیض باشکوه الهی شد. این آیات به این شرح است.«تا به این وسیله فیض پرشکوه جلال او ستوده شود، فیضی که در آن محبوب به رایگان به ما بخشیده است.» (H. Linden) خانواده¬ای (مریم، مارتا و ایلعازر) که حضرت عیسی آن¬ها را بسیار دوست داشت، مقدمه¬ی مرگش را فراهم کردند. کسانی که قصد جان حضرت عیسی را داشتند، قصد جان ایلعازر را نیز کردند و با او با خشونت رفتار ¬کردند.(J. Kalas,2008) بر اساس آیات ( 12: 10 و 17) ایلعازر آن¬قدر با تعالیم حضرت عیسی هویت پیدا کرد که عده¬ای تلاش -کردند او را از بین ببرند. (Pitman,2017) این آیات به شرح زیر است: «پس سران کاهنان بر آن شدند که ایلعازر را بکشند، زیرا سبب شده بود بسیاری از یهودیان از ایشان رویگردان شوند و به عیسی ایمان بیاورند.» طرح کشته شدن ایلعازر هیچ¬گاه عملی نشد زیرا بر اساس تاریخ سنتی، ایلعازر سی¬سال پس از (زنده شدن از مرگ) زنده ماند و سال¬ها پس از عروج حضرت عیسی زندگی کرد. (J. Kalas,2008)

۴. بحث و بررسی

4.1. تفسیر و تحلیل روایت زنده شدن ایلعازار در انجیل

روایت زنده شدن ایلعازر تنها در انجیل یوحنا بیان شده و در سایر اناجیل ذکر نشده است. (West,2017) این روایت یک داستان درام و تراژدی است که معاد را نشان می-دهد. (W. Smith) معجزه¬ی زنده شدن ایلعازر پس از شفای مرد کور در معبد رخ داد که انتقاد و اعتراض فریسیان را در پی داشت. (هوزی، 1339: 148) در حقیقت حضرت عیسی پیش از معجزه¬ی رستاخیز ایلعازر، کوری را شفا داد که نابینا متولد شده بود. نابینایی این کور از بدو تولد موجب افزایش عظمت معجزات حضرت عیسی و حیرت مردم شد. به غیر از این دو معجزه، خبر معجزه¬ی زنده¬شدن دختر رئیس کنیسه و معجزه¬ی زنده شدن مرد نائینی (لوقا 7: 11-17) پیش از این، در سراسر یهودا گسترش یافته بود. زمانی که ایلعازر بیمار شد، حضرت عیسی از روستای بتانی بسیار دور بود. بنابراین مریم و مارتا نامه¬ای با مضمون بیماری ایلعازر به حضرت عیسی ارسال کردند. حضرت عیسی و همراهانش برای بازگشت به بتانی باید سفر طولانی که با پای پیاده از بتانی (نزدیک دریای جلیل ) به سوی شرق اردن رفته بودند را برمی¬گشتند. دو روز بعد از دریافت نامه، ایلعازر از دنیا رفت و زمانی که حضرت عیسی به قبرستان رسید، چهار روز از مرگ ایلعازر گذشته بود. بنابراین رستاخیز ایلعازر پس از چهار روز انجام شد. (H. Linden) خبر زنده شدن ایلعازر، بیت¬المقدس (اورشلیم) را تکان داد. بسیاری از یهودیان مشاهده کننده¬ی این معجزه، به حضرت عیسی ایمان آوردند و پیروان حضرت عیسی به شدت در حال افزایش بود. (s.jones2017) اما برخی از یهودیان به جای آن¬که از معجزات و نشانه¬های رسالت حضرت عیسی خوشحال باشند، ناراحت بودند. علمای یهودی و میهن¬پرستان یهودی پس از واقعه¬ی زنده شدن ایلعازر برنامه¬ریزی کردند که حضرت عیسی را به قتل برسانند. (J. Kalas,2008) کاهنان، فریسیان و رهبران یهودی نیز نگران واکنش رومیانِ اشغال¬گر به این معجزات بودند. بنابراین آن¬ها بعد از زنده شدن ایلعازر بلافاصله به کشیدن نقشه برای اعدام حضرت عیسی و ایلعازر پرداختند. s.jones,2017) (

آیات (یوحنا11: 50-53) در این زمینه به این شرح است: «کاهن اعظم گفت: شما هیچ نمی¬دانید که صلاحتان در این است که یک تن برای قوم بمیرد تا آن¬که همه¬ی قوم نابود شوند. اما این سخن از آن خودش نبود بلکه چون در آن سال کاهن اعظم بود، چنین نبوت کرد که حضرت عیسی برای قوم خواهد مرد و نه تنها برای قوم، بلکه برای گردآوردن و یگانه ساختن فرزندان خدا که پراکنده¬اند. پس از همان روز، توطئه¬ی قتل او را کشیدند.» آیات (10: 31 و 39) نیز درباره¬ی تلاش یهودیان برای کشتن حضرت عیسی در آخرین حضور او در اورشلیم به این شرح است: «آن¬گاه بار دیگر یهودیان سنگ برداشته تا عیسی را سنگسار کنند» و «و آن¬گاه بار دیگر خواستند گرفتارش کنند، اما او از دست ایشان به در شد.» بر اساس آیات (11: 45 -57) پس از زنده شدن ایلعازر، یک شورای خصوصی در سنهدرین برای قتل حضرت عیسی تشکیل شد. این آیات به این شرح است. «پس بسیاری از یهودیان که به دیدار مریم آمده و کار عیسی را دیده بودند، به او ایمان آوردند اما برخی نزد فریسیان رفتند و آن¬ها را از آن چه عیسی کرده بود، آگاه ساختند. پس سران کاهنان و فریسیان به مشورت نشسته و گفتند: چه کنیم؟ آیات بسیاری از این مرد به ظهور می¬رسد. اگر بگذاریم همچنان پیش برود، همه به او ایمان خواهند آورد و رومیان آمده و این مکان و این قوم را از دست ما خواهند ستاند.»

بر اساس آیات (11: 54) پس از این واقعه، حضرت عیسی قبل از ورود به اورشلیم از حضور در مجامع عمومی اجتناب می¬کرد. این آیات به این شرح است: «از این رو حضرت عیسی دیگر آشکارا در میان مردم رفت وآمد نمی¬کرد، بلکه به شهری به نام اِفرایم در ناحیه¬ای نزدیک به بیابان رفت و با شاگردان خود در آن جا ماند.

حضرت عیسی با تاخیر بر بالین ایلعازر حاضر شد. این مساله ارتباطی مستقیم با تصمیم سنهدرین بر قتل حضرت عیسی دارد. او برخلاف عادت همیشگی¬ در نجات بیماران، هیچ عجله¬ای برای شفای ایلعازر نداشت زیرا دو روز پس از دریافت نامه¬ی مارتا و مریم، به سوی بتانی رهسپار شد. شاگردان حضرت عیسی بیشتر نگران جان خود بودند تا شفای ایلعازر و ترجیح می¬دادند که سفر به یهودیه را به تعویق بیاندازند. (H. Linden) اما مریم و مارتا می¬خواستند حضرت عیسی به سرعت ایلعازر را شفا دهد زیرا می¬ترسیدند که بیماری او منجر به مرگ برادرشان شود. در این میان حضرت عیسی فرمود: بیماری ایلعازر نشانه¬ای از جلال الهی است. مرگ و رستاخیز ایلعازر اهداف خاصی داشت و نقشه¬ی شوم برای قتل حضرت عیسی را در پی داشت. (s.jones2017) بنابراین معجزه¬ی زنده شدن ایلعازر عواقب سنگینی بر تاریخ رستگاری بشر داشت.

اگرچه حضرت عیسی بر اساس آیات (متی 26: 53-54) می¬تواست دوازده لژیون از فرشتگان را برای نجات خود و همراهانش هر زمانی که خواست احضار کند اما ترجیح داد دور از یهودا بماند. (H. Linden) این آیات به این شرح است: «آیا گمان می¬کنی نمی-توانم هم اکنون بخواهم که بیش از دوازده فوج فرشته به یاریم فرستد؟ اما در آن صورت پیش¬گویی¬های کتاب مقدس چگونه تحقق خواهد یافت که می¬گوید این وقایع باید رخ دهد؟» بنابراین رستاخیز ایلعازر مقدمه¬ی رستاخیز حضرت عیسی شد. حضرت عیسی با زندگی بخشی به ایلعازر، حکم اعدام خود را دریافت کرد. (J. Kalas,2008) رستاخیز ایلغارز با رستاخیز حضرت عیسی و عید پاک در ارتباط است.(West,2017) بر اساس آیات (یوحنا 10) حضرت عیسی به عنوان یک شبان، زندگی خود را برای گوسفندانش از دست داد. «...من شبان نیکو هستم، شبان نیکو جان خود را در راه گوسفندان می¬دهد....» بنابراین از دیدگاه مسیحیان حضرت عیسی با قربانی کردن خویش، موجب بخشیده شدن گناه انسان¬ها شد و مرگ ایلعازر پیوندی اساسی در این وقایع زنجیروار دارد.

گریه¬های حضرت عیسی موضوعی آشنا در زندگی اوست و مهربانی همیشگی او را نمایش می¬دهد. هنگامی که یهودیان در خانه¬ی مارتا جمع بودند تا این دو خواهر را تسلی دهند، ناگهان دیدند که مریم به سرعت از خانه خارج شد و بیرون رفت. آن¬ها گمان کردند که او برای گریه به مزار برادرش می¬رود اما او به خاطر دیدار حضرت عیسی می-دوید. وقتی مریم، حضرت عیسی را دید، به پای او افتاد و گفت: اگر اینجا بودی برادرم نمی¬مرد. هنگامی که عیسی این صحنه را دید گریه کرد و یهودیانی که همراه آن¬ها بودند نیز گریه کردند. حضرت عیسی عمیقا منقلب شده بود و گفت او را کجا گذاشته¬اید؟ برخی گفتند چه قدر ایلعازر را دوست داشت. برخی گفتند که کسی که کور مادرزاد را شفا داد چگونه نمی¬تواند این مرد را از مرگ نجات دهد؟ مارتا به او گفت که اکنون جنازه بو گرفته، عیسی گفت: آیا نگفتم که اگر ایمان داشته باشی جلال خدا را خواهی دید؟ گریه¬ی حضرت عیسی بر جنازه¬ی دوستش ایلعازر به این معنی است که او نیز شبیه ما بود. حضرت عیسی در این روایت، غم و اندوه از دست دادن دوستش را با ما به اشتراک گذاشت. (West,2017)

4.2. تفسیر مسیحیان از این روایت در وقایع روز

امروز زنان، مردان و فرزندان به جامعه¬ای نیاز دارند که در آن بتوانند از سنگ¬قبرهای شک و تردید، فاصله¬ی طبقاتی و اجتماعی، حاشیه¬نشینی، ظلم، ترس، اضطراب، غم، اندوه و خسارت رهایی یابند تا بتوانند قدرتمندانه و مستقلانه قدم بردارند. (West,2017) از نظر مومنان مسیحی، خداوند نیز همچون حضرت عیسی که به نامه¬ی مارتا و مریم واکنش فوری نشان نداد به درخواست¬ها و دعاهای ما فوری پاسخ نمی¬دهد. ایمان ما به صبر ما وابسته است و ما نباید به خاطر عدم اجابت دعاهایمان به خداوند بدبین شویم. (Whitefield) حضرت عیسی برای این معجزه¬ی تماشایی، مصلوب شد. معجزات حضرت عیسی به واسطه¬ی قدرت فوق¬العاده¬ی الهی رخ داد. بنابراین حضرت عیسی به صورت نمادین نمی¬گوید که آب و نان است بلکه آن را اثبات می¬کند. از نظر مومنان مسیحی، حضرت عیسی بر صلیب درگذشت و از میان مردگان برخواهدخواست. او برای پرداخت دیه¬ی گناهان مصلوب شد. از نظر مسیحیان، حضرت عیسی خواهد آمد و یک روز برای همیشه مرگ را شکست خواهد داد زیرا بر اساس این روایت گفت: من صدای زندگی هستم که مردگان را بیدار می¬کنم. من صدای شادی هستم که اندوه را از میان می-برم. من آسایش برای کسانی هستم که در اندوهند. کسانی که متعلق به من هستند به واسطه¬ی من شادمان می¬شوند. من شادی تمام دنیا هستم. من همه¬ی دوستانم را خوشحال می¬کنم و با شادی آن¬ها شاد می¬شوم. من نان زندگی هستم. (Pitman,2017)

4.3. بررسی شخصیت مریم و مارتا بتانی بر اساس این روایت

صدوقیان به زندگی با خدا ورای مرگ معتقد نبودند و به این اندیشه اعتراض می¬کردند. بر اساس آیات (اعمال رسولان 23: 8) «صدوقیان (یکی از فرقه¬های یهودیان) می¬گفتند: هیچ رستاخیزی، هیچ فرشته¬ای یا روحی وجود ندارد.» آن¬ها معتقد بودند که روح همراه بدن نابود می¬شود. (حسینی،1380) مارتا جزء فرقه¬ی صدوقیان نبود و به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشت. او همچون یهودیان ارتدوکس به قیامت باور داشت و معتقد بود که در روز آخر، قیامت انجام خواهد شد و بدن جسم برادر مرده¬اش دوباره زنده خواهد شد. آیات (اول تسالونیکیان 4: 16) درباره¬ی رستاخیز به این شرح است: «خداوند با فرمان بلندآواز آوای رئیس فرشتگان و نفیر شیپور از آسمان فرود خواهد آمد، آن¬گاه نخست مردگان در مسیح زنده خواهند شد.» بر اساس آیات یوحنا (5: 28-29) مرگ هرگز زندگی جاودانِ مومن را قطع نمی¬کند. مارتا به این حقایق ایمان داشت و می¬دانست که حیاتی برای مردم پس از مرگ وجود دارد. (H. Linden) بر اساس آیات (زبور 139: 16) نقشه¬ها و برنامه¬های خدا در تمام دوران¬ها از پیش تعین شده است. تاخیر حضرت عیسی در این روایت، موجب اندوه عظیم مارتا و مریم شد اما پس از آن شادی و دانش آن¬ها نسبت به پیامبر و رستاخیز بیش¬تر شد. مارتا می¬خواست که حضرت عیسی مانع مرگ برادرش شود زیرا می¬دانست که حضرت عیسی شفیع و میانجی امتش است و همه¬ی بیماران جذامی و نابینا را شفا داده است. حضرت عیسی به مارتا گفت: برادرش دوباره قیام خواهد کرد. مارتا نیز به این مساله واقف بود اما انتظار نداشت که حضرت عیسی برادرش را همان روز زنده کند. ترکیبی از بی¬ایمانی و ایمان در مارتا در این روایت وجود دارد. (Whitefield)

مریم و مارتا بر اساس آیات «پس خواهران ایلعازر برای عیسی پیغام فرستاده و گفتند: سرور ما دوست عزیزت بیمار است.» به حضرت عیسی نامه نوشتند و از او درخواست کردند که برای شفای برادرشان به بتانی بیاید و به استقبال حضرت عیسی رفتند. مارتا در دهانه¬ی مقبره با حضرت عیسی بر سر برداشتن سنگ مقبره مباحثه کرد. حضور زنان و مردان در مراسم سوگواری در کنار مریم و مارتا (دو زن) در آیات «یهودیان بسیار نزد مریم و مارتا آمده بودند تا آنان را در مرگ برادرشان تسلی دهند.» نشان می¬دهد که در فضای فکری یهودی آن زمان تعصبی در جدایی زنان از مردان در مراسم دینی یهودیان وجود نداشت. همچنین استقبال گسترده از مراسم مرگ ایلعازر به جایگاه بالای مریم و مارتا در میان یهودیان اشاره می¬کند. بر اساس انجیل¬یوحنا، مارتا جشنی به مناسبت شکرگزاری از زنده شدن ایلعازر ترتیب داد که در آن گوشت به فراوانی وجود داشت و جشن پر از موسیقی و آواز بود. (هوزی، 1339: 38-37) این جشن در آیات (یوحنا، 12 : 1 - 8) بیان شده و به روایت (تدهین عیسی در بیت عنیا) معروف است که در فصل بعد به تفسیر آن خواهیم پرداخت.

در هیچ یک از روایات انجیل، مارتا پایین پای استاد نمی¬نشست و به آموزه¬های حضرت عیسی با دقت توجه نمی¬کرد اما در این روایت او با تمام وجود به حضرت عیسی توجه کرد. سخنان مارتا ترکیبی از امید، ناامیدی و ایمان است. مارتا با دیدن حضرت عیسی گفت: اگر شما این¬جا بودید برادرم نمی¬مرد. اکنون نیز می¬دانم که خدا هرچه را از او بخواهید به شما می¬بخشد. جمله¬ی مهم حضرت عیسی به مارتا این بود: «من رستاخیز و زندگی هستم . کسانی که به من ایمان دارند حتی اگر بمیرند زندگی خواهند کرد و هرکس زندگی کند و به من ایمان آورد هرگز نخواهد مرد.». (s.jones,2017) سخنان حضرت عیسی به مارتا بالای آرامگاه ابدی هر فرد مسیحی نوشته می¬شود. «قیامت و حیات منم. آن¬که به من ایمان آورد حتی اگر بمیرد باز زنده خواهد شد و هرکه زنده است و به من ایمان دارد به یقین تا ابد نخواهد مرد» (هوزی، 1339: 124- 125) حضرت عیسی تنها دو بار پیش از مصلوب شدن با لقب مسیح در انجیل یاد شد؛ با این حال مارتا به مسیحیت حضرت عیسی در این روایت اقرار کرد. این روایت به مقام بالای مارتا در میان شاگردان حضرت عیسی اشاره می¬کند. اقرار مارتا و پطرس حواری به پیامبری حضرت عیسی به هم شبیه است. در این روایت مارتا، همان جملاتی را که پطرس ماهی¬گیر در اعتراف خود به پیامبری عیسی ذکر کرد به کار برد و گفت: ایمان دارم تو هستی مسیح پسر خدا که باید به دنیا بیاید. در روایت زنده شدن ایلعازر، ایمان مارتا طی چهار مرحله مورد محک قرار گرفت و تثبیت شد. این مراحل به این ترتیب است. 1- آیات «عیسی گفت: قیامت و حیات منم. آن¬که به من ایمان آورد حتی اگر بمیرد باز زنده خواهد شد و هرکه زنده است و به من ایمان دارد به یقین تا ابد نخواهد مرد. آیا این را باور می¬کنی؟» و 2- آیات «مارتا گفت: آری سرورم من ایمان آورده¬ام که تویی مسیح، پسر خدا همان که باید به جهان می¬آمد.» 3- مارتا به ایمان به مسیح اقرار می¬کند. 4- «مارتا گفت: سرورم، اکنون دیگر بوی ناخوش می¬دهد. عیسی به او گفت: مگر تو را نگفتم که اگر ایمان آوری جلال خدا را خواهی دید؟»

فرایند ایمان مارتا به صورت عمومی و برای جمعیت حاضر در مزار ایلعازر مطرح نشد بلکه ابتدا حضرت عیسی با مارتا سخن گفت و سپس با جمعیت. «پس مسیح از مارتا پرسید: آیا فراموش کردی چند لحظه پیش درباره¬ی چه موضوعی صحبت می¬کردی؟ » از طرفی حضرت عیسی در جمعیت متشکل از زنان و مردان این سوال را «آیا این را باور می¬کنی؟ مارتا گفت: آری سرورم من ایمان آورده¬ام که تویی مسیح، پسر خدا همان که باید به جهان می¬آمد.» تنها از مارتا پرسید. بنابراین برای حضرت عیسی ایمان مارتا به عنوان یک یار خاص ارجحیت داشت. انگار واقعه¬ی زنده شدن ایلعازر، محکی بر ایمان مریم و مارتا و اثبات پیامبری عیسی بر آن دو نفر و بر یهودیان و غیریهودیان است. از طرفی حضرت عیسی در آیه¬ی «برادرت برخواهد خواست.» مژده¬ی وقوع معجزه¬ی زنده شدن ایلعازر را ابتدا به مارتا اطلاع داد در صورتی که جمعیت زیادی در خانه¬ی مارتا و مریم و مقبره¬ی ایلعازر وجود حضور داشتند. (هوزی، 1339: 129)

6. نتیجه گیری

روایت زنده شدن ایلعازر تنها در انجیل یوحنا بیان شده و در سایر اناجیل ذکر نشده است. این روایت یک داستان تراژدی است که معاد را نشان می¬دهد. معجزه¬ی زنده شدن ایلعازر پس از شفای مرد کور در معبد رخ داد که انتقاد و اعتراض فریسیان را در پی داشت. حضرت عیسی پیش از معجزه¬ی رستاخیز ایلعازر، کوری را شفا داد که نابینا متولد شده بود. نابینایی این کور از بدو تولد موجب افزایش عظمت معجزات حضرت عیسی در میان مردم شد. به غیر از این دو معجزه، خبر معجزه¬ی زنده¬شدن دختر رئیس کنیسه و معجزه¬ی زنده شدن مرد نائینی (لوقا 7: 11-17) پیش از این، در سراسر یهودا گسترش یافته بود. زمانی که ایلعازر بیمار شد، حضرت عیسی از روستای بتانی بسیار دور بود. بنابراین مریم و مارتا نامه¬ای با مضمون بیماری ایلعازر به حضرت عیسی ارسال کردند. حضرت عیسی و همراهانش برای بازگشت به بتانی باید سفر طولانی که با پای پیاده از بتانی (نزدیک دریای جلیل) به سوی شرق اردن رفته بودند را برمی¬گشتند. دو روز بعد از دریافت نامه، ایلعازر از دنیا رفت و زمانی که حضرت عیسی به قبرستان رسید، چهار روز از مرگ ایلعازر گذشته بود. بنابراین رستاخیز ایلعازر پس از چهار روز انجام شد. خبر زنده شدن ایلعازر، بیت¬المقدس (اورشلیم) را تکان داد. بسیاری از یهودیان مشاهده کننده¬ی این معجزه، به حضرت عیسی ایمان آوردند و پیروان حضرت عیسی به شدت در حال افزایش بود اما برخی از علمای یهودی و میهن¬پرستان یهودی پس از واقعه¬ی زنده شدن ایلعازر برنامه¬ریزی کردند که حضرت عیسی را به قتل برسانند.

سخنان حضرت عیسی در این روایت به مارتا بالای آرامگاه ابدی هر فرد مسیحی نوشته می¬شود. «قیامت و حیات منم. آن¬که به من ایمان آورد حتی اگر بمیرد باز زنده خواهد شد و هرکه زنده است و به من ایمان دارد به یقین تا ابد نخواهد مرد.

پانویس و منابع

1. انجیل(2010). ترجمه هزاره نو، انتشارات ایلام.

2. تورات(1364). ترجمه ماشاءلله رحمان پور، حاخام مشه زرگری، انتشارات انجمن کلیمیان تهران.

3. قرآن کریم. ترجمه بر اساس تفسیر المیزان، مترجم: محمدرضا صفوی، دفتر نشر معارف.

4. دایره¬المعارف کتاب مقدس(1380). سرپرست گروه ترجمه بهرام محمدیان، انتشارات روز نو.

5. راهنمای کتاب مقدس(2000). هنری هلی، ترجمه جسیکا باباخانیان، سابرینا بدلیان، ادوارد عیسی بیک، انتشارات آرک.

6. ابن عاشور،محمد بن طاهر.( بی تا). التحریر والتنویر، ج3 و ج5.

7. حسینی، سید حسین.(1380). بررسی مرگ و معاد در دین یهود، مجله¬ی علمی پژوهشی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره 2، ش 24 - 25.

8. شمس، محمد.(1386). فمنیسم و ادیان ابراهیمی، تهران، برگ زیتون.

9. طباطبایی(علامه)، سید محمدحسین.( 1417ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، قم‌، جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم،‌ ج3، ج 6.

10. علیجانی، رضا.(1392). زن در متون مقدس-زن در مسیحیت، انتشارات: روشنگران و مطالعات زنان.

11. علیجانی، رضا.(1393). زن در متون مقدس-زن در یهودیت، انتشارات: روشنگران و مطالعات زنان.

12. هوزی، بانو.(1339). مقام زن، ترجمه آ. دوستدار، چاپ مظاهری.

13. a.Braziel, Reggie.(2013). Doing What Matters Most Luke 10:38-42 (NKJV), Message for the lord’s morning,Christian Hope Church of Christ, Plymouth, North Carolina.

14. Bosetti, sjbp , Elena.(2016).the wordmplace of unity: Martha and mary (Lk. 10:38-42), mistica apostolica paolina,serminario internaziooale fsp.

15. H. Linden, David. Notes on John 11 , Action International Ministries.

16. J. Kalas , Ellsworth.(2008). Lazarus The important role of the silent Lazarus ,thoughtful christian faithful living in a complex world.

17. Pitman, Vance.(2017). Jesus Raises Lazaru The Gospel Project. Adult Leader Guide ESV, Volume 5.

18. s.jones, Michael.(2017). There’s a Little Bit of Lazarus in Each of Us, john11:1-45.

19. Spivey, R.A., Smith, D.M. & Black, C.C.( 2007). Anatomy of the New Testament, Fortress Press, Minneapolis.

20. Walters, S.D.( 2012). All is well, Calvin Theological Journal 47(1), 192–214.

21. West, Audrey.(2017). Jesus Raises Lazarus, Teaching the revised common lectionary, Feasting on the word curriculum.

22. Whitefield, George, The Resurrection of Lazarus, Sermon 39.