بازنگری در فوران آوایی و جاذبه‌های شنیداری قرآن به ‌مثابه معجزه (چکیده)

قرآن‌‌پژوهی دوره مدرن با تأثر از مطالعات جدید کتاب مقدس، قرآن را به¬ مثابه یک متن با پیش‌فرض نوشتاری بودن، پیش روی همگان می‌‌گشاید. به تبع آن تلاش‌‌های مؤمنانه و اعجازشناسانه نیز به ردّ شبهات حاصل از رویکرد نقد ادبی و نقد متنی فروکاسته‌‌است. در حالی¬که پیامبر(ص) هرگز مکتوبی از مصدر وحی دریافت نکرد و مأمور بود آنچه شفاهاً به او ابلاغ می‌‌شد به نظم و زیبایی برای قومش بخواند. دوگانه استماع و انصات که قرآن رسماً مخاطبان خود را به آن فرامی‌خواند، اولاً به شنیدن و اثرپذیری از تلاوت مربوط است. با اینکه از صدر نزول تا به امروز نفوس بسیاری که خود را به صوت قرآن گشوده‌‌اند با استماع آن متأثر، متحول، مؤمن یا مدهوش¬شده و یا حتی جان¬باخته‌‌اند، مطالعات اعجاز بیانی حتی در قرون طلایی خود به وجه نوشتاری و برجستگی‌‌های نحوی، ادبی و لغوی قرآن نظر¬داشته و اهم وجوه اثربخشی قرآن، یعنی وجه زیباشناختی شنیداری و تأثیرگذاری آوایی آن در اهمال مانده و به شکل نظری‌‌ دقیق، موضوع مباحث اعجازشناسانه نبوده‌‌است. پژوهش حاضر ضمن بررسی مبادی و مبانی اصالت و اولویت وجه شنیداری قرآن، از خود قرآن، روایات و تجارب کشتگان قرآن با تدقیق در اهمّیت دیرینه نهادهایی چون قرائت، حفظ، تجوید و اجازه نزد مؤمنان، نیز تحلیل زیباشناختی فوران آوایی که از استماع خاموش و متأمل تلاوت‌‌های زیبا و معناگرا حاصل¬می‌‌شود، بر این اصالت و اولویت استدلال¬می‌‌کند و با تعمّق در رویکردهای معاصر به زبان به ‌‌مثابه معجزه نتیجه¬می‌‌گیرد قرآن گفتار پیامبرانه‌‌ای کهن یا شعری معنوی یا وعظ و کلامی الهام شده درباره خدا نیست؛ بلکه گفتار بی¬واسطه متکلم وحیانی است و آنچه حین تلاوت قرآن بر زبان موجوداتی فانی جاری¬می‌‌شود، نوعی تجلّی یا طنین الهی است که آثار اعجازگونه شگرف دارد و مستمع را به آستانه بازآزمایی تجربه خطاب که همانا غایت توجهات به قرآن است، می‌‌برد.

کلیدواژهها: جاذبه شنیداری قرآن، قرائت، تلاوت، استماع قرآن، انصات، طنین الهی، اعجاز آوایی قرآن.