بازبینی مواجهه قرآن با پدیده مهاجرت

سال‌ها است که مهاجرت اختیاری جوانان (optional migration) خصوصاً نخبگان، مشکلات متعددی من جمله کمبود نیروی جوان متخصص و پیری جمعیت در کشور را تقویت کرده‌ است. غالباً مهاجرت به دلایلی همچون جستجوی فرصت شغلی بهتر، ادامه تحصیل و گاه داشتن امکانات رفاهی یا داشتن برخی آزادی‌های اجتماعی صورت می‌گیرد. گاه نگاه قرآن نیز به پدیده مهاجرت مثبت ارزیابی شده‌ است مثلاً خداوند در آیه 20 سوره توبه می‌فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ» و این ارزیابی مثبت مزید بر انگیزه مهاجران بوده است یا لااقل بازدارندگی لازم را برای ایشان به همراه نداشته ‌است. تدقیق در واژه هجرت، شمردن انگیزه‌های مهاجرت مورد تایید قرآن، احصاء آیات درباره هجرت و در نهایت بازنگری جواز اصل مهاجرت مسلمانان در قرآن نشان می‌دهد که رویکرد قرآنی نسبت به مقوله هجرت مسلمانان از کشورهای اسلامی و در پی اهدافی که ذکر شد، رویکردی بازدارنده‌ است و تبعیت از این کتاب شریف مسلمانان را به ماندن در کشورهای اسلامی خود و تحمل سختی‌ها و ناملایمات، تلاش و پویایی لازم در جهت سازندگی و ارتقاء علمی و فرهنگی جامعه سفارش می‌کند و اصل تقدم ارزش‌های اجتماعی بر مصالح فردی در آموزه‌های قرآنی را بیش از پیش مورد توجه قرار می‌دهد. کلمات کلیدی: مهاجرت در قرآن، انگیزه مهاجرت، جامعه دینی، مقابله با مهاجرت.