ارزيابي پراكندگي زماني تشريع احكام قرآن در موضوعات فقهي
قرآن كريم به عنوان نخستين منبع احكام فقهي، نزد فقيهان و در استنباط احكام فقهي جايگاه ويژه دارد. مطالعه آيات الاحكام با توجه به زمان نزول آن نشان ميدهد كه يكي از ويژگيهاي قرآن، بيان تدريجي احكام مربوط به يك موضوع است. تحليل چرايي بيان تدريجي احكام از جنبههاي گوناگون تربيتي، حاكميتي، فلسفه، فقه و موارد ديگر داراي اهميت و مورد توجه محققان بوده است. براي فراهمآوردن امكان تحليل كمي و كيفي اين مسئله لازم است تحقيق شود كه نزول تدريجي احكام درباره كدام موضوعات رخداده و كميت و كيفيت پراكندگي زماني ابلاغ احكام فقهي چگونه بوده است. اين پژوهش در پي آن است كه پراكندگي زماني نزول احكامِ يك موضوع از ابواب فقهي را به صورت كمي، ارزيابي نمايد و نموداري براي پراكندگي زماني احكام هر يك از ابواب فقهي ارائه دهد. همچنين به صورت كيفي توضيح دهد كه در هر سال، احكام كدام موضوعات نازل شده است. به اين منظور ابتدا آيات الاحكام بر اساس سه كتاب كنزالعرفان از فاضل مقداد، فقه القران از قطب راوندي و فقه القرآن از محمد يزدي استخراج شده و موضوع آن بر اساس كتب مرجع تعيين شده است. سپس پراكندگي موضوعات بهدست آمده (مانند نماز، طهارت، صوم، عقود، ايقاعات و ...) با استفاده از ترتيب تاريخي نزول سورهها در كتاب التمهيد آيت ا... معرفت و فرض پيدرپي نازل شدن آيات يك سوره محاسبه شده است. نتيجه پژوهش نشان ميدهد كه پراكندگي زماني نزول احكام به جهت شرايط مخاطبان و رعايت اقتضائیات فردي و اجتماعي رخداده است و اين مسئله مبنايي قرآني در تأييد پويايي فقه و احكام شريعت است. كلمات كليدي: فقه، آیات الاحكام، احكام تشريعي، پراكندگي زماني تشريع.