نور خورشید نور اصلی، نور ماه نور بازتابی از منظر قرآن و علم

هُوَ ٱلَّذِى جَعَلَ ٱلشَّمْسَ ضِيَآءً وَٱلْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُۥ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا۟ عَدَدَ ٱلسِّنِينَ وَٱلْحِسَابَ مَا خَلَقَ ٱللَّهُ ذَٰلِكَ إِلَّا بِٱلْحَقِّ يُفَصِّلُ ٱلْءَايَٰتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ

او کسی است که خورشید را روشنایی، و ماه را نور قرار داد؛ و برای آن منزلگاه‌هایی مقدّر کرد، تا عدد سالها و حساب (کارها) را بدانید؛ خداوند این را جز بحق نیافریده؛ او آیات (خود را) برای گروهی که اهل دانشند، شرح می‌دهد!

آیه 5 سوره یونس

وَجَعَلَ ٱلْقَمَرَ فِيهِنَّ نُورًا وَجَعَلَ ٱلشَّمْسَ سِرَاجًا

و ماه را در میان آسمانها مایه روشنایی، و خورشید را چراغ فروزانی قرار داده است؟!

آیه 16 سوره نوح

چکیده

در آیات متعددی از قرآن کریم چنین آمده است که ماه نوری در آسمان و خورشید ضیاء و سراجی برای آن است. برخی با توجه به این اختلاف تعبیر برای ماه و خورشید، قائل به اعجاز علمی این آیات شده و معتقدند که این اختلاف تعبیر اشاره به تبعی بودن نور ماه و ذاتی بودن نور خورشید دارد. در این نوشتار در پی آنیم که علت این اختلاف تعبیر و تفاوت معنایی این واژگان را روشن کرده و دلالت این مساله بر اعجاز علمی را ارزیابی نماییم.

مقدمه

مقدمه خداوند متعال در قرآن کریم از خورشید و ماه به عنوان دو آیه و نشانه الهی یاد می‌نماید که اندیشمندان باید در آن دو مطالعه و تفکر کنند. در آیات قرآن، براى خورشيد كلماتى همچون «سِراج» و «ضِياء» و در مورد ماه، كلمات «نُور» و «مُنِير» به كار رفته است. از این رو برخی از صاحبنظران در زمینه اعجاز علمی قرآن بر آنند که در قرآن کریم به این نکته اشاره شده است که خورشید جسمی نورانی و ماه جسمی تاریک است که نور آن ناشی از بازتاب نور خورشید است . در اینباره بیش از همه به آیه 5 سوره یونس و آیه 16 سوره نوح استناد شده است که خداوند می‌فرماید:

«هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاء وَالْقَمَرَ نُورًا ...» (یونس/5)

اوست كسى كه خورشيد را روشنايى بخشيد و ماه را تابان كرد.

«وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فيهِنَّ نُوراً وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً» (نوح/16)

و ماه را در ميان آنها روشنايى‏‌بخش گردانيد و خورشيد را [چون‏] چراغى قرار داد.

همانطور که ملاحظه می‌شود، خداوند متعال در این آیات ماه را به عنوان نوری در آسمان و خورشید را ضیاء و سراج معرفی می‌نماید. اما برای اثبات ادعای اعجاز در مورد این آیات باید دید که در لغت چه تفاوتی میان دو واژه نور و ضیاء وجود دارد. آیا می‌توان نور را مختص نور اکتسابی و بازتابی و ضیاء را نور ساطع از جسم نورانی دانست یا خیر و اینکه در تشبیه خورشید به سراج کدامیک از ویژگی‌های سراج مورد نظر بوده است. آیا در این تشبیه، وجه شبه صرف روشنایی بخشی است و یا اینکه مصدریت و تولید نور نیز