معابد باستانی جهان و جهت قبله مکی
عبارت محوری
هُدًى لِّلْعَٰلَمِينَ
بیان مطلب علمی
به سمت قبله مکی
شهر باستانی اصطخر که قدمت آن طبق نظر باستان شناسان به دوره هخامنشی متقدم (حداقل قرن 5 قبل از میلاد) بر می گردد و طبق احادیث شیعه محل مسجد حضرت سلیمان (ع) بوده است، دقیقا رو به قبله مکی ساخته شده است.
بنای آتشکده های زیر هم به دوره هخامنشیان می رسد و یک ضلع آنها به سمت قبله است:
- آتشکده آذرخش داراب (که در دل صخره سنگ کنده شده است).
- آتشکده نوشیجان همدان
- آتشکده کرکو (کرکویه) در شهرستان هیرمند سیستان و بلوچستان، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است و احداث آن را به زمان کیخسرو (کوروش) نسبت می دهند.
آتشکده های دوره اشکانی و ساسانی:
- آتشکده شیان، اسلام آباد غرب، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است.
- آتشکده فراشبند، یک ضلع کمتر از 10 درجه با قبله مکی اختلاف جهت دارد.
- آتشکده نگار بردسیر، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است.
- آتشکده جولیان، یک ضلع این آتشکده با اختلاف حدود 15 درجه به سمت قبله مکی است.
- آتشکده های شهر باستانی اردشیرخوره. در نواحی اطراف این شهر، بیش از 6 آتشکده با ضلع تقریبا به سمت قبله مکی مشاهده می شود که از مهمترین و بزرگترین آنها می توان به معبد آناهیتای "چهارطاقی رهنی" اشاره کرد.
جالب است که این ویژگی در آتشکده های تاسیس شده در اواخر عصر ساسانی مشاهده نمی شود و احتمالا یک ویژگی کهن مربوط به آتشکده های دوره هخامنشی است.
معبد دلفی یونان
چهارمین بنای 2500 ساله که در زمان کوروش ذوالقرنین (اینبار در یونان) ساخته شده است (البته نمی دانیم به دستور چه کسی ولی در زمان کوروش)، بنای معبد معروف دلفی یونان است که رو به قبله مکی است. معبد دلفی به خاطر پیشگویی ها و استخاره های راهبان آن معروف بوده است.
معبد بودائی ماهابودی
یک ضلع قدیمی ترین معبد بودایی جهان در هندوستان، که تاسیس اولیه آن مربوط به زمان خود بودا یعنی قرن ششم قبل از میلاد (معاصر با کوروش ذوالقرنین) است، رو به مکه مکرمه است. گوماتا بودا، احتمالا همان گئومات مغ و همان جاماسب حکیم (داماد کوروش) بوده است. والله اعلم.
معبد آناهیتا در بیشاپور و سمت قبله مکی
یک ضلع معبد آناهیتا در شهر باستانی بیشاپور (موسس: شاپور اول ساسانی) دقیقا به سمت قبله مکی است. تاسیس شهر و معبد در حوالی 226 میلادی.
شاپور به صورت "شابور" در زمره افراد صالح در برخی احادیث شیعه نامش آورده شده است. والله اعلم.
دیوار براق (دیوار ندبه) و سمت قبله
دیوار ندبه، تقریبا در راستای قبله مکی ساخته شده است. البته یک اختلاف کمتر از 10 درجه بین راستای دیوار و سمت قبله وجود دارد.
خط آبی رنگ قبله است و خط قرمز رنگ راستای دیوار ندبه فعلی. بعید نیست که راستای دیوار ندبه قبلا دقیقا در جهت قبله بوده باشد و بعدا در طول این چند هزار سال، کمی در بازسازی ها جابجا شده باشد.
لذا معلوم شد که احتمالا یک ضلع مسجد سلیمان نبی (ع) در بیت المقدس هم به سمت قبله مکی بوده است. چون دیوار غربی آن مسجد، اگر همین دیوار باشد، الان در راستای قبله است تقریبا.
معبد خورهه در حاجی آباد و سمت قبله
معبد خورهه در توابع حاجی آباد، یک ضلع به سمت قبله مکی است. قدمت: حداقل تا دوره اشکانی، دارای قدمت است.
طاق بستان و سمت قبله
بنای معروف طاق بستان (دوره ساسانی) دقیقا به سمت قبله مکی است.
زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل هم تقریبا از یک وجه خود به سمت قبله مکی است (3250 سال پیش، حدود 750 سال بعد از ابراهیم (ع))
زیگورات تپه سیلک کاشان (تپه جنوبی)
معبد شهر باستانی هفت تپه
معبد تپه زاغه در قزوین
اختلاف جهت 10 درجه ای با قبله مکی
ابنیه باباجان تپه
یک ضلع به سمت قبله مکی است.
معابد کاخ نساء (مهرداد کرت) در عشق آباد
دوره اشکانی، یک ضلع به سمت قبله مکی
معبد آناهیتای کاخ هترا در عراق
دوره اشکانی، یک ضلع به سمت قبله مکی.
معبد هرکولس در امان
معبد هرکولس، معبد رومی، امان، اردن، قرن دوم میلادی.
معبد حتشپسوت در مصر باستان
معبد حتشپسوت، مصر باستان، 3450 سال پیش، یک ضلع رو به قبله.
معبد الاقصر در مصر باستان
معبد الاقصر ، 3200 تا 3500 سال پیش luxor temple، مصر باستان، یک ضلع رو به قبله.
معابد باستانی مالت
پلان اتاقهای معبد زیر زمینی Hypogeum of Hal-Saflieni در مالت، حدود 4500 سال پیش، و سمت قبله مکی.
معبدی با قدمت حدود 5600 سال پیش، مالت. یک ضلع رو به قبله.
بررسی آماری-ریاضیاتی
بررسی ریاضیاتی و آماری نحوه توزیع جهت قبله در 10 معبد معروف باستانی
یک وبسایت معماری خارجی، 10 معبد معروف باستانی را لیست کرده بود[۱]. از این 10 معبد، 6 عدد آنها دارای یک ضلع بودند که به سمت قبله مکی بود (60 درصد).
اگر قرار بود به صورت کاملا تصادفی، و با دقت 15 درجه اختلاف، معابد نسبت به قبله جهت گیری داشته باشند، بایستی این عدد برابر حدود 17 درصد می بود.
درصد احتمال جهت گیری تصادفی معابد به سمت قبله: 17 درصد
درصد موارد دارای جهت گیری به سمت قبله در 10 معبد بررسی شده: 60 درصد
پس تقریبا 4 برابر احتمال تصادفی، جهتگیری به سمت قبله مکی در معابد رخ داده است.
نتیجه t-test آماری داده ها
مقدار p-value: کمتر از 0.01
لذا با احتمال بالای 99درصد، این نتایج دارای قطعیت آماری است.
احتراما (برای تبدیل 17 درصد به تعداد صحیحی از نمونه ها) تعداد معابد بررسی شده را 20 فرض کردم (در 2 ضرب نمودم). تعداد معابد به سمت قبله را در حالت تصادفی، 3 عدد در نظر گرفتم. تعداد معابد به سمت قبله در حالت مشاهده شده را 12 در نظر گرفتم.