معابد باستانی جهان و جهت قبله مکی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
[[پرونده:BuddhistTemple.jpg|قاب|وسط|معبد ماهابودی در هندوستان و سمت قبله]] | [[پرونده:BuddhistTemple.jpg|قاب|وسط|معبد ماهابودی در هندوستان و سمت قبله]] | ||
==سانچی استوپا (شماره 2) در هند== | |||
یک ضلع این معبد باستانی هم که قدمت آن به چندصدسال پیش از میلاد بر می گردد، به سمت قبله مکی است. | |||
==معبد آناهیتا در بیشاپور و سمت قبله مکی== | ==معبد آناهیتا در بیشاپور و سمت قبله مکی== | ||
نسخهٔ ۱۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۴۵
عبارت محوری
هُدًى لِّلْعَٰلَمِينَ
بیان مطلب علمی
به سمت قبله مکی
شهر باستانی اصطخر که قدمت آن طبق نظر باستان شناسان به دوره هخامنشی متقدم (حداقل قرن 5 قبل از میلاد) بر می گردد و طبق احادیث شیعه محل مسجد حضرت سلیمان (ع) بوده است، دقیقا رو به قبله مکی ساخته شده است.
بنای آتشکده های زیر هم به دوره هخامنشیان می رسد و یک ضلع آنها به سمت قبله است:
- آتشکده آذرخش داراب (که در دل صخره سنگ کنده شده است).
- آتشکده نوشیجان همدان
- آتشکده کرکو (کرکویه) در شهرستان هیرمند سیستان و بلوچستان، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است و احداث آن را به زمان کیخسرو (کوروش) نسبت می دهند.
آتشکده های دوره اشکانی و ساسانی:
- آتشکده شیان، اسلام آباد غرب، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است.
- آتشکده فراشبند، یک ضلع کمتر از 10 درجه با قبله مکی اختلاف جهت دارد.
- آتشکده نگار بردسیر، یک ضلع این آتشکده به سمت قبله مکی است.
- آتشکده جولیان، یک ضلع این آتشکده با اختلاف حدود 15 درجه به سمت قبله مکی است.
- آتشکده های شهر باستانی اردشیرخوره. در نواحی اطراف این شهر، بیش از 6 آتشکده با ضلع تقریبا به سمت قبله مکی مشاهده می شود که از مهمترین و بزرگترین آنها می توان به معبد آناهیتای "چهارطاقی رهنی" اشاره کرد.
جالب است که این ویژگی در آتشکده های تاسیس شده در اواخر عصر ساسانی مشاهده نمی شود و احتمالا یک ویژگی کهن مربوط به آتشکده های دوره هخامنشی است.
معبد دلفی یونان
چهارمین بنای 2500 ساله که در زمان کوروش ذوالقرنین (اینبار در یونان) ساخته شده است (البته نمی دانیم به دستور چه کسی ولی در زمان کوروش)، بنای معبد معروف دلفی یونان است که رو به قبله مکی است. معبد دلفی به خاطر پیشگویی ها و استخاره های راهبان آن معروف بوده است.
گوبکلی تپه
قدیمی ترین معبد کشف شده جهان و سمت قبله مکی
این سایت باستان شناسی که در جنوب ترکیه و نزدیک مرز سوریه قرار دارد در سال 1963 کشف شد. اکنون دانشمندان باستان شناس قدمت آن را چیزی در حدود 10 تا 12 هزار سال پیش تخمین می زنند. این مکان را یک پرستشگاه دانسته اند و آن را قدیمی ترین معبد کشف شده جهان نامیده اند.
جالب است که از 6 تالار این معبد، یک مورد تنها 3 درجه، یک مورد 6 درجه، یک مورد دیگر 11 درجه و یک مورد 19 درجه و یک مورد دیگر هم 44 درجه با سمت قبله مکی، اختلاف زاویه دارند.
برخی شواهد پیشنهاد می کنند که حضرت آدم علیه السلام در حدود 8 تا 10 هزار سال پیش میزیسته اند. لذا این معبد از نظر زمانی به زمان حضرت آدم علیه السلام بسیار نزدیک است والله اعلم.
درجه ها راستای اصلی تالارها در گوبکلی تپه نسبت به شمال
راستای قبله در محل این سایت برابر 356 درجه است که با راستای تالار D فقط 3 درجه، با راستای تالار E فقط 6 درجه و با راستای تالار C فقط 11 درجه و با راستای تالار B فقط 21 درجه اختلاف دارد.
معبد بودائی ماهابودی
یک ضلع قدیمی ترین معبد بودایی جهان در هندوستان، که تاسیس اولیه آن مربوط به زمان خود بودا یعنی قرن ششم قبل از میلاد (معاصر با کوروش ذوالقرنین) است، رو به مکه مکرمه است. گوماتا بودا، احتمالا همان گئومات مغ و همان جاماسب حکیم (داماد کوروش) بوده است. والله اعلم.
سانچی استوپا (شماره 2) در هند
یک ضلع این معبد باستانی هم که قدمت آن به چندصدسال پیش از میلاد بر می گردد، به سمت قبله مکی است.
معبد آناهیتا در بیشاپور و سمت قبله مکی
یک ضلع معبد آناهیتا در شهر باستانی بیشاپور (موسس: شاپور اول ساسانی) دقیقا به سمت قبله مکی است. تاسیس شهر و معبد در حوالی 226 میلادی.
شاپور به صورت "شابور" در زمره افراد صالح در برخی احادیث شیعه نامش آورده شده است. والله اعلم.
دیوار براق (دیوار ندبه) و سمت قبله
دیوار ندبه، تقریبا در راستای قبله مکی ساخته شده است. البته یک اختلاف کمتر از 10 درجه بین راستای دیوار و سمت قبله وجود دارد.
خط آبی رنگ قبله است و خط قرمز رنگ راستای دیوار ندبه فعلی. بعید نیست که راستای دیوار ندبه قبلا دقیقا در جهت قبله بوده باشد و بعدا در طول این چند هزار سال، کمی در بازسازی ها جابجا شده باشد.
لذا معلوم شد که احتمالا یک ضلع مسجد سلیمان نبی (ع) در بیت المقدس هم به سمت قبله مکی بوده است. چون دیوار غربی آن مسجد، اگر همین دیوار باشد، الان در راستای قبله است تقریبا.
معبد خورهه در حاجی آباد و سمت قبله
معبد خورهه در توابع حاجی آباد، یک ضلع به سمت قبله مکی است. قدمت: حداقل تا دوره اشکانی، دارای قدمت است.
طاق بستان و سمت قبله
بنای معروف طاق بستان (دوره ساسانی) دقیقا به سمت قبله مکی است.
زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل هم تقریبا از یک وجه خود به سمت قبله مکی است (3250 سال پیش، حدود 750 سال بعد از ابراهیم (ع))
زیگورات تپه سیلک کاشان (تپه جنوبی)
معبد شهر باستانی هفت تپه
معبد تپه زاغه در قزوین
اختلاف جهت 10 درجه ای با قبله مکی
ابنیه باباجان تپه
یک ضلع به سمت قبله مکی است.
معابد کاخ نساء (مهرداد کرت) در عشق آباد
دوره اشکانی، یک ضلع به سمت قبله مکی
معبد آناهیتای کاخ هترا در عراق
دوره اشکانی، یک ضلع به سمت قبله مکی.
معبد هرکولس در امان
معبد هرکولس، معبد رومی، امان، اردن، قرن دوم میلادی.
معبد حتشپسوت در مصر باستان
معبد حتشپسوت، مصر باستان، 3450 سال پیش، یک ضلع رو به قبله.
معبد الاقصر در مصر باستان
معبد الاقصر ، 3200 تا 3500 سال پیش luxor temple، مصر باستان، یک ضلع رو به قبله.
معابد باستانی مالت
پلان اتاقهای معبد زیر زمینی Hypogeum of Hal-Saflieni در مالت، حدود 4500 سال پیش، و سمت قبله مکی.
معبدی با قدمت حدود 5600 سال پیش، مالت. یک ضلع رو به قبله.
معابد کهن ژاپن
بسیاری از معابد کهن ژاپن در جهت مغربی-مشرقی بنا شده اند که تقریبا به سمت قبله مکی است.
معبد HORYU JI در نارا
کهن ترین بنای شناخته شده ژاپنی (معبد HORYU JI در نارا) به سمت قبله مکی (7 درجه به سمت جنوب از راستای مشرق) البته بر اساس نقشه زمین مسطح (و نه کروی) است. در گذشته افرادی که سمت قبله را صرفا بر اساس طول و عرض جغرافیایی تعیین می کرده اند، گاهی کرویت زمین را در نظر نمی گرفتند و به جهت قبله ای بر اساس زمین مسطح (و نه کروی) می رسیدند.
معابد کهن پکن
بسیاری از معابد کهن پکن هم در جهت مغربی-مشرقی بنا شده اند که تقریبا به سمت قبله مکی است.
معبد جزیره الفنتین مصر و سنگ نگاره قحطی و سمت قبله
سنگ نگاره قحطی مصر Famine Stela
یک سنگ نگاره مربوط به قرن سوم تا چهارم قبل از میلاد که حاوی یک داستان مستند مربوط به بیش از هزار سال قبل تر است. در این داستان ذکر شده که 7 سال قحطی شدید و کم آبی نیل مصر را در رنج شدید قرار داده بود و پادشاه از وزیر دانشمند خود می پرسد که منشاء نیل کجاست و در دست کدام خداست تا به نزد او برود و فراوانی آب نیل را از او بخواهد. وزیر دانشمند به محل نگهداری متون مذهبی می رود و سپس بر می گردد و می گوید که سر منشاء نیل و معبد خدای نیل (یعنی خدایی به نام خنوم، همان یهوه در نزد مصریان) در شهر جنوبی الفنتین است. او در آنجا معبدی دارد که به سمت جنوب شرقی درش باز می شود (یعنی به سمت قبله مکی مصر است!).
His temple is open towards the the south-east...
اما نکته جالب توجه در متن سنگ نگاره، اشاره به سمت معبد خنوم (یهوه) است که به سمت جنوب شرقی (یعنی سمت قبله مکی در مصر) باز می شود. این گزارش که نگارش 2300 قبل از میلاد و بازروایتی از رخدادی بین 3850 تا 4300 سال پیش بوده است، شاید یکی از قدیمی ترین سندهای قبله مندی معابد آن هم به سمت مکه در ادیان الهی باستانی است. والله اعلم.
بررسی آماری-ریاضیاتی
بررسی ریاضیاتی و آماری نحوه توزیع جهت قبله در 47 معبد باستانی مربوط به 2500 سال پیش به قبل (در گستره انگلیس تا هندوستان)
یک وبسایت معماری خارجی، 10 معبد معروف باستانی را لیست کرده بود[۱]. از این 10 معبد، 6 عدد آنها دارای یک ضلع بودند که به سمت قبله مکی بود (60 درصد). اگر قرار بود به صورت کاملا تصادفی، و با دقت 15 درجه اختلاف، معابد نسبت به قبله جهت گیری داشته باشند، بایستی این عدد برابر حدود 33 درصد می بود.
سپس لیست معابد یونان باستان در ویکی پدیا و لیست معابد مصر باستان و لیست آتشکده های دوره هخامنشی و قبل تر هم در بررسی لحاظ شد. همچنین زیگوراتهای ایران و اور در عراق لحاظ شد. چند وبسایت معرفی معابد باستانی هم لحاظ شد. مجموعا تعداد معابد بررسی شده به 47 مورد رسید.
درصد احتمال جهت گیری تصادفی معابد به سمت قبله:
33 درصد (16 مورد از 47 مورد)
درصد موارد دارای جهت گیری به سمت قبله در 33 معبد بررسی شده: 62 درصد (29 مورد از 47 مورد)
پس تقریبا 2 برابر احتمال تصادفی، جهتگیری به سمت قبله مکی در معابد باستانی رخ داده است.
نتیجه t-test آماری داده ها
مقدار p-value: کمتر از 0.01
لذا با احتمال 99 درصد، این نتایج دارای قطعیت آماری است.
لیست معابد بررسی شده در فایل زیر موجود است:
پرونده:Old Temples Qibla V2.xlsx