اعجاز عددی قرآن کریم

چکیده

قرآن کریم شامل وجوه مختلف اعجاز بیانی، تشریعی، علمی، اخبار غیبی و... می‌باشد. اندیشمندان قرآنی معتقدند تنها وجوه مذکور مطرح نمی‌باشد و این مسیر را به روی بشر نمایانده شده تا با اندیشه در قرآن کریم وجوه دیگر اعجاز را آشکار سازند. یکی از این وجوه، نظریه «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن» است؛ بدین مضمون که در تعداد کاربرد الفاظ قرآن کریم دقت و ظرافتی، به کار رفته که بشر قادر به انجام آن نیست. تعداد بعضی الفاظ با وضعیت طبیعی بیان‌شده‌ی آنها در عالم خارج و موارد دیگری، با الفاظی که نوعی همپوشی از قبیل همانندی و تضاد میان آنها برقرار است، تناسب و ارتباط دارند. این مسئله اگرچه در گذشته، توجه برخی از دانشمندان علوم قرآنی را به خود جلب کرده، ولی ظهور اساسی آن به قرن اخیر برمی‌گردد و برای اولین بار توسط دکتر رشاد خلیفه مطرح شده است.

واژه‌های کلیدی

اعجاز، اعجاز عددی، اعجاز قرآن، نظم ریاضی قرآن، تناسب

مقدمه

قرآن کریم، کتاب هدایت الهی برای انسان‌ها می‌باشد که تمام جنبه‌های هدایت و اعجاز در آن مطرح شده است. در وضعیتی که پیامبر گرامی (ص) آیات را به تناسب رویدادها و پرسش‌ها طی 23سال بر مردم خوانده است، ممکن نبود بدون وحی الهی بتواند، به گونه‌ای سخن گوید که تعداد کلماتش متناسب شوند. اعجاز قرآن از همان اوایل ظهور مورد اهتمام مسلمانان قرار گرفت و اندیشمندان و دانشمندان وجوه مختلفی برای اعجاز قرآن ذکر کرده‌اند که قرآن کریم علاوه بر اعجاز بیانی (فصاحت و بلاغت) دارای جنبه‌های دیگر اعجاز مانند اعجاز علمی، تشریعی، اخبار غیبی، آفرینش‌های هنری و... می‌باشد. یکی از جنبه‌های نوظهور اعجاز قرآن کریم که در قرن اخیر مورد توجه بسیاری از دانش‌پژوهان علوم قرآنی قرار گرفته است، اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن کریم می‌باشد. در این مقاله که با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی انجام گرفته است در صدد آنیم تا پژوهشی پیرامون این وجه اعجاز قرآن کریم داشته باشیم و ضمن بیان بعضی از موارد این اعجاز به بررسی نظر مخالفان و موافقان آن می‌پردازیم و در نهایت نظر نهایی را پیرامون اعجاز عددی قرآن بیان می‌نماییم.

نظریه اعجاز عددى و ریاضى قرآن

تناسب و تساوی و هماهنگی در اعداد و ارقام کلمات و موضوعات شبیه و مغایر با هم، در قرآن امری بسیار شگفت‌انگیز است. هیچ بشری بر آوردن کتابی که از نظر معنی و محتوی، آن‌قدر متعالی باشد و در کلمات و الفاظ آن نیز رعایت تناسب شده باشد و عدد آن هم مناسب و شگفت‌انگیز باشد، قادر نیست. انسان از تنظیم کتابی که در آن چنین تناسب شگفت‌انگیزی باشد، عاجز است. این تناسب شگفت‌انگیز در شرایطی فراهم شده که کتاب قرآن در طول 23 سال در شرایط گوناگون نازل شده و هر بخشی از کلمات آن در حادثه خاصی بوده است و پس از نزول هم از اصلاحیه و تنظیم بعدی برخوردار نبوده است. این نظریه که بیانگر نظم اعجازگونه عددى و ریاضى قرآن کریم است، نخستین بار توسط دکتر رشاد خلیفه مطرح گردید و باعث حیرت و شگفتى مردم شد. آنچه باعث شهرت دکتر رشاد خلیفه در جهان گشت، بیان این نظریه و موضوع عدد نوزده و مفتاح حروف مقطعه در قرآن است. وى معتقد بود که کلید رمز اعجاز قرآن عدد نوزده مى‏باشد که برابر تعداد حروف «بسم اللَّه الرحمن الرحیم» است و این آیه را کلید معجزه جاوید قرآن کریم مى‏دانست. از این‌رو به دنبال مصادیق عدد نوزده یا مضربى از این عدد در قرآن بود و نمونه‏هاى قرآنى بسیارى بیان کرد. وى همچنین در پى اثبات اعجاز قرآن به سراغ حروف مقطعه قرآن رفت و براى کشف معانى و اسرار حروف مقطعه از رایانه کمک گرفت و به نتایجى در این زمینه رسید که به برخى از آنها اشاره مى‏کنیم: نسبت حرف «ق» در سوره «ق» از تمام سوره‏هاى قرآن بدون استثناء بیشتر است، مقدار تکرار حرف «ص» در سوره «ص» به تناسب مجموع حروف سوره از هر سوره دیگر بیشتر است و نیز حرف «ن» در سوره «قلم» بیشترین تکرار را در ۱۱۴ سوره قرآن دارد این کار رشاد خلیفه مورد توجه برخی قرآن‏پژوهان قرار گرفت؛ به طورى که سخن‌هایی در موافقت یا مخالفت با نظر وى وجود داشته و دارد و در کتاب‌ها و مقالات بسیارى به این موضوع پرداخته شده است. یکى از کسانى که راه رشاد خلیفه را ادامه داد، قرآن‏پژوه معاصر مصرى، عبدالرزاق نوفل است که در کتاب خود «الاعجاز العددى فى القرآن الکریم» و «معجزه الارقام و الترقیم» به طرح، بسط و توسعه نظریه اعجاز عددى قرآن پرداخت و با ذکر پاره‏اى از کلمات کلیدى قرآن و تکرار آن‌ها در قرآن، به نتایج جالبی دست یافت، که باعث شگفتی و تعجب همگان شد. برخی از این موارد عبارتند از: کلمات «دنیا» و «آخرت» به صورت مفرد در آیات قرآنى به طور مساوى هر کدام ۱۱۵ مرتبه به کار رفته است، کلمه «شیطان» و در مقابل آن کلمه «ملائکه» در قرآن ۶۸ مرتبه به صورت جداگانه به کار رفته است، لفظ «حیات» و مشتقات آن به تعداد لفظ «موت» و مشتقات آن‌ به تعداد ۱۴۵ مرتبه در قرآن به کار رفته است و... افراد دیگری نیز به این مهم دست زده‌اند که دیدگاه برخی از آنان در ادامه آورده خواهد شد.

موافقان اعجاز عددی در قرآن کریم

افراد بسیاری در این مورد به تحقیق و بررسی پرداخته‌اند، در این‌جا دیدگاه مهم‌ترین آن‌ها را بیان می‌کنیم: 1ـ دکتر رشاد خلیفه: همان‌طور که بیان کردیم نظریه اعجاز عددی و نظم ریاضی‌گونه‌ی قرآن کریم نخستین بار توسط دکتر رشاد خلیفه به عرصه‌ی قرآن‌پژوهی وارد شد. تمام كوشش رشاد خليفه براي كشف معاني و اسرار حروف مقطعه قرآن صورت گرفته و ثابت كرده است كه رابطه نزديكي ميان حروف مذكور، با حروف سوره‌اي كه در آغاز آن قرار گرفته‌اند، وجود دارد. او براي محاسبات اين كار از رايانه كمك گرفته است و بيان كرده كه در 29 سوره قرآن حروف مقطعه آمده است كه مجموع اين حروف 28 حرف الفباي عربي را تشكيل مي‌دهد (يعني: ل ـ ح ـ ر ـ س ـ ص ـ ط ـ ع ـ ق ـ ك ـ ل ـ م ـ ن ـ هـ ـ ي) كه گاهي آنان را حروف نوراني نامند. وی عدد 19 را يك عدد اساسي در قرآن مي‌داند كه از « تسعة عشر» اخذ كرده و اعداد برخي آيات و كلمات را بر آن‌ها تطبيق كرده و يك نظام رياضي را ارایه مي‌کند. ايشان پس از محاسبات فراوان به اثبات اين مطالب مي‌پردازد و نتايج زير را از بررسی‌های خویش بیان می‌کند: الف ـ قرآن کریم كلام خداوند متعال است. قرار گرفتن حروف مقطعه قرآن در جاي مشخص خود، نظام‌مندی منظم توزيع الفبايي در سراسر قرآن کریم را اثبات مي‌كند. ايشان از رايانه مي‌خواهد كه تعداد تبديل‌هاي ممكن را به منظور كتابي مثل قرآن كه از لحاظ رياضي دقيق و حساب‌شده است محاسبه كند كه 626 سپتيلون (000/000/000/000/000/000/000/000/626) مي‌شود. هيچ كس نمي‌تواند ادعا كند كه اين‌ نظام هماهنگ و پیشرفته هر قدر هم انسانی متعالی و دانشمند باشد بتواند آن را بیاورد. و سپس اعجاز قرآن را از اين مطلب نتيجه‌گيري مي‌كند و حتي معجزات موسي(ع) و عيسي(ع) را از طريق قرآن اثبات مي‌كند. ب ـ ترتيب موجود تدوين سوره‌هاي قرآن ترتيبي ملهم از ذات الهي است. ج ـ ترتيب نزول سوره‌هاي قرآن، آن‌چنان‌كه امروزه مي‌دانيم از جانب خداي تعالي است. د ـ محل نزول سوره‌هاي قرآن، اعم از مكي يا مدني، مورد تأييد قرار مي‌گيرد. هـ‌ ـ شيوه مخصوص كتابت كلمات در قرآن را خداي تعالي خود دستور فرموده است و لذا توصيه مي‌كند در كتابت قرآن (صلوة، به صلاة) تغيير داده نشود. و ـ طريق خاص قرآن در تقسيم هر سوره به آيات با امر الهي صورت گرفته است. ز ـ آيه «‌بسم‌الله الرحمن الرحيم» جزء لايتجزاي هر سوره، ‌به جز سوره 9 (التوبه) است. كه آن را با دلايلي از نظم رياضي ثابت مي‌كند. ۲ـ عبدالرزاق نوفل: پس از دکتر رشاد خلیفه نظریه اعجاز عددى قرآن توسط عبدالرزاق نوفل، قرآن‏پژوه معاصر مصرى بسط و گسترش پیدا کرد. وى در این کتاب که در سه بخش تنظیم شده است به ذکر پاره‏اى از کلمات کلیدى قرآن پرداخته که داراى ارتباط و تناسب با هم مى‏باشند. ایشان در مقدمه کتابش بیان مى‏کند که این‏جانب در سال ۱۹۵۹ میلادى در خلال تألیف کتاب «الاسلام دین و دنیا» متوجه شدم که تعداد لفظ «دنیا» در قرآن مساوى با لفظ «آخرت» است. همچنین در سال ۱۹۶۸ میلادى در هنگام تألیف کتاب «عالم جن و ملائکه» متوجه شدم که کلمه «شیطان» به اندازه کلمه «ملائکه» در قرآن به کار رفته است. نوفل پس از پژوهش در قرآن مواردى دیگر از اعجاز قرآن را در سه بخش زیر سامان داد: ۱- موضوعاتى که مثل و مانند یکدیگرند. ۲- موضوعاتى که در تقابل و تضاد یکدیگرند. ۳- موضوعاتى که با یکدیگر مرتبط هستند. وى در پایان کتاب خویشتن به این نتیجه می‌رسد:

۱- قرآن معجزه است و امکان ندارد که نظم ریاضى قرآن تصادفى و اتفاقى باشد.

۲- مواردى که یاد شد تنها گوشه‏اى از این اعجاز است. و اگر در قرآن تدبّر و تأمّل شود، موارد بیشترى از این نوع اعجاز کشف خواهد شد.

۳- اعجاز عددى قرآن اعجاز حقیقى و ملموس است نه اعجاز ادعایى و این نوع اعجاز قابل مناقشه نیست؛ چون زبان اعداد و ریاضى قابل قبول براى همه مى‏باشد. 3ـ ابن‌خلیفه علیوى ابن خلیفه علیوی معتقد است که ۹۰ درصد اوامر قرآن، هفتگانه یا سه‏گانه یا یگانه است. به عنوان نمونه: امر «اعبدوا» را سه بار به همه مردم خطاب کرده است؛ سه بار نسبت به اهل مکه و سه بار نسبت به پیامبر اسلام ‏صلى الله علیه وآله وسلم در قرآن کریم آمده شده است. پیامبران الهى مثل شعیب، نوح، هود، صالح و حضرت عیسى‏علیهم السلام هر کدام سه بار به قوم خود گفته‏اند و این خود نشانی از اسرار عجیب اعجاز قرآن کریم است. و این‌چنین نتیجه می‌گیرد که، این تکرارهای منظم خود دلیلی بر وجود اعجاز عددی در قرآن کریم می‌باشد. 4ـ بسام نهاد جرار بسام نهاد جرار پس از بیان مطالبی در مورد تحقیقات و بررسی‌های دکتر رشاد خلیفه در مورد اعجاز عدد ۱۹، مواردى از اشتباهات وى را بیان می‌دارد و به اثبات اعجاز عددى قرآن خصوصاً، عدد ۱۹ مى‏پردازد. براي مثال مي‌گويد: اعدادي كه در قرآن آمده است 38 عدد است و اين عدد از مضاعف‌هاي عدد 19 است. و نيز تعداد اعداد صحيحي كه به صورت مكرر در قرآن آمده است 285 بار است كه اين عدد هم از مضاعف‌هاي عدد 19 (285 = 19×15) است. ایشان در رد ادعای کسانى که به جهت قداست عدد ۱۹ در بعضى فرقه‏هاى ضالّه از قبیل بهابیت به مخالفت با اعجاز عددی برخاسته‏اند، بیان می‌دارد: «درست است که طائفه منحرفه بهائیت عدد ۱۹ را مقدس مى‏شمارند و سال و ماه خود را تقسیم بر ۱۹ مى‏کنند، اما این مسئله مانع از تحقیق و بررسى در رابطه با عدد ۱۹ نمى‏باشد؛ چرا که بد استفاده کردن از چیزى ناسازگار با استفاده صحیح دیگران نیست... چرا که ما مى‏دانیم، قبل از اسلام و در دوران جاهلیت، اعراب در مراسم حج شرکت نموده و آن را همراه با انواع انحرافات و بدعت‌ها به جا مى‏آوردند. در حالى‌که اسلام به خاطر اعمال خرافى عرب جاهلیت، هیچ‌گاه حج را ملغى نکرد؛ بلکه به مخالفت با انحرافات در حج پرداخت و حج ابراهیمى را تأیید فرمود. بنابراین تقدس اعداد در اسلام هیچ‌جایى ندارد و موضع مسلمانان نیز کاملاً روشن و واضح است. آنان هیچ عددى را مقدس نمى‏شمارند، در حالى‌که مى‏دانند خداى واحد یکى است و خداوند هفت آسمان را خلق کرد و مسلمانان هفت دور، به دور کعبه طواف مى‏کنند و مى‏دانند که هفته، هفت روز است و مسلمانان در سجده بر هفت عضو، از اعضاى بدن تکیه مى‏کنند و.... آیا این مسئله باعث مى‏شود که مسلمانان عدد یک یا هفت را مقدس بشمارند؟! آیا اعجاز عدد ۱۹ مبتنى بر قداست این عدد است؟! کدام حکم نقلى و منطق عقلى آن را تأیید مى‏کند؟» 5ـ مصطفي‌ ابوسيف بدران مصطفی ابوسیف بدران به بررسی روابط رياضي حروف مقطعه پرداخته است. به خصوص حالات مختلف لفظ جلاله « الله » را مورد بررسي قرار داده است و نظم اعجازگونه قرآن کریم را از این طریق اثبات نموده است. 6ـ احمد دیدات احمد دیدات براساس یافته‏هاى علمى دکتر رشاد خلیفه به بررسی شبکه دقیق ریاضى قرآن پرداخته است و مباحثى از قبیل: دورنمایى از گذشته، اعجاز علمى قرآن، اعتراف بزرگان ادب، اعجاز عدد ۱۹، محاسبه و شانس، غیربشرى بودن قرآن، معجزه ریاضى و... بیان کرده است. ایشان نکته جالبى را در مورد حرف «ق» و «ص» اشاره می‌دارد که: «تعداد تکرار حرف «ق» در دو سوره ق و شورى (حم عسق) که داراى حروف مقعطه «ق» مى‏باشد برابر با ۶*۱۹(۱۱۴) مى‏باشد. از طرفى هم خداوند در قرآن به صراحت ۱۲ مرتبه تعبیر «قوم لوط» را به کار برده است ولى در این مورد فقط یک استثناء مشاهده مى‏شود و آن هم آیه ۱۳ سوره «ق» مى‏باشد که از تعبیر «اخوان لوط» استفاده نموده است. اگر در این آیه هم مانند موارد قبلى تعبیر به «قوم لوط» مى‏کرد، در این صورت تعداد حرف «ق» در این دو سوره ۱۱۵ مرتبه مى‏شد که دیگر این عدد مضربى از عدد ۱۹ نبود؛ بنابراین به این صورت با کاربرد تعبیر «اخوان لوط» این مسئله حل شده است.» شبیه همین مطلب را در مورد حرف «ص» در «بصطه» در آیه ۲۴۷ سوره بقره دارد. 7ـ ‌آية‌الله ناصر مكارم شيرازي: نویسنده تفسیر گرانقدر نمونه در جلد دوم ذیل عنوان «تفسیر حروف مقطعه با مغزهاى الکترونیکى» پیرامون کشفیات دکتر رشاد خلیفه سخن به میان آورده و پس از ذکر بیوگرافى و خلاصه کار و تحقیقات رشاد خلیفه به نتایج ایشان در رابطه با حروف مقطعه و فراوانى هر یک از این حروف (ق، ص، ن، المص، المر، کهیعص، الم، و...) در این‌گونه سوره‏ها اشاره می‌نماید. ايشان پس از ذكر مطالب دكتر رشاد خليفه اين نتايج را مي‌گيرند: الف ـ رسم‌الخط اصلي قرآن کریم را حفظ كنيد. ب ـ اين مطلب دليل ديگري بر عدم تحريف قرآن است. (چراكه اگر كلمه يا حرفي از قرآن كم مي‌شد ارقام صحيح در نمي‌آمد). ج ـ اشارات پرمعنا (در سوره‌هايي كه با حروف مقطعه آغاز مي‌شود پس از ذكر اين حرف، اشاره به حقانيت و عظمت قرآن شده است). ایشان در پايان نتيجه مي‌گيرند كه حروف قرآن كه طي 23 سال بر پيامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم نازل شده، حساب بسيار دقيق و منظمي دارد و هر یک از حروف الفباء با مجموع حروف هر سوره داراى یک نسبت ریاضى کاملاً دقیق است كه حفظ و نگهداري نسبت‌هاي آن بدون استفاده از مغزهاي الكترونيكي امكان‌پذير نيست. به همین میزان به دیدگاه موافقان اعجاز عددی بسنده می‌نماییم.

مخالفان اعجاز عددى در قرآن کریم

فقط عده‌ کمی از قرآن‌پژوهان به مخالفت با نظریه اعجاز عددی قرآن کریم برخاسته‌اند که با ارایه دلایل و استنادات آنها، به نظرات آنها اشاره می‌شود. 1ـ حسین ناجى محمد محى‏الدین حسین ناجی محمد محی‌الدین به شدت با افرادی که عدد ۱۹ را یکى از اسرار قرآن مى‏دانند به مخالفت پرداخته و آن‌را نقشه‌ی برای فریب و نیرنگ از سوی فرقه بهائیت مى‏داند. وى متذکر مى‏شود که عدد ۱۹ از شعارهاى بهائیان است که در نظر مسلمانان این فرقه مرتد و کافر هستند؛ و شواهدى مى‏آورد که سال در نظر آنان ۱۹ ماه است؛ هر ماهى نیز ۱۹ روز است؛ کتاب «البیان» آنان ۱۹ قسمت است و هر قسم آن ۱۹ باب است؛ و عدد نمازهاى یومیه آنها ۱۹ رکعت است و... در بخش دیگر بیان مى‏کند که عدد ۱۹ ویژه قرآن نیست و جملاتى را بیان مى‏کند که بدون استفاده از رایانه براساس عدد ۱۹ شکل گرفته است در حالى که مطالب آن باطل است. مثل: «لابعث و لاحساب و لاجهنم»، «لاصراط و لاجنه و لانعیم» و... سپس بیان مى‏کند که رابطه‏اى میان «بسم اللَّه الرحمن الرحیم» و حروف مقعطه سوره‏ها و جهنم (نوزده ملک جهنم) وجود ندارد. در بخش دیگرى خطاهاى عددى قائلین به اعجاز عددى را توضیح مى‏دهد. 2ـ محمد حسن هیتو محمد حسن هیتو تقریبا مطالب حسین ناجی محمد را تکرار و تأیید می‌نماید. 3ـ عباس یزدانی عباس یزدانی از کسانى است، که شدیداً با اعجاز عددى قرآن کریم مخالفت نموده است و تلاش زیادی می‌کند تا اثبات نماید، هیچ‌گونه اعجاز عددى و ریاضى در قرآن کریم وجود ندارد. ایشان پس از بیان کشف دکتر رشاد خلیفه در رابطه با اعجاز عدد ۱۹ به معرفى قرآن کریم از طریق خود قرآن کریم و احادیث مى‏پردازد و آیات و روایات گوناگونى را در توصیف قرآن کریم بیان نموده است و چنین جمع‏بندى مى‏کند که در هیچ جاى قرآن حتى به طور ضمنى ما به این‌گونه کاوش‏ها دعوت نشده‏ایم. و در بیانات امامان و سیره عملى آن‌ها نیز مشاهده نشده است که قرآن را از این منظر بنگرند و مطالبى هر چند به صورت ضمنى و تلویحى، در مورد تعداد حروف و کلمات قرآن و روابط ریاضى بین آن‌ها گفته باشند و حداقل سرنخى در این مقوله به دست داده باشند تا با اطمینان در این رشته وقت صرف کنیم و دلخوش باشیم که اگر تاکنون به نتیجه نرسیده‏ایم، امید است که در آینده به نتایجى جالب دست یابیم. از علماى بزرگ، حتى ریاضى‏دانان نظیر: خواجه نصیر طوسى و شیخ بهائى نیز نقل نشده است که چنین سیر و سیاحتى را در قرآن نشان داده باشند. ایشان اعجاز عددى و ریاضى قرآن کریم را یک جریان انحرافى و نامبارک مى‏داند که هیچ خدمتى به نشر فرهنگ قرآنى نکرده است و به جهت غیرصحیح بودن آمار و ارقام مطرح شده، و روش‌مند بودن واحد در محاسبات، عدم نتیجه منطقى از این‌گونه تناسبات در الفاظ قرآن کریم و عدم اشاره به اعجاز عددى در قرآن کریم و سنت، نظریه اعجاز عددى قرآن کریم را به کلى رد مى‏کند. ايشان در پايان، مطالب خود را خلاصه نموده و نتایج خویش را این‌گونه بیان می‌نمایند: الف ـ اعجاز عددي قرآن كه توسط رشاد خليفه مطرح شد ردپاي آن در كتاب «الاتقان» سيوطي مطرح است. ب ـ نظریه اعجاز عددی، ‌جرياني انحرافي و نامبارك بود كه هيچ خدمتي به نشر فرهنگ قرآن نكرد. و خود رشاد خليفه با طرح مطالبي مخرب از جمله تعيين دقيق زمان برپايي قيامت (1709 ق) و ادعاي رسالت خود را به كشتن داد. ج ـ آمار و ارقام اعلام شده در مورد نظم رياضي قرآن غالباً درست نيست. د ـ در شمارش كلمات و حروف،‌ روش واحدي را رعايت نمي‌كنند. هـ ـ بر فرض كه توازن و تناسبي در تكرار واژه‌هاي قرآن باشد، اين به تنهايي معجزه بودن قرآن را ثابت نمي‌كند؛ زيرا مشابه اين امور در كارهاي بشري وجود دارد. و ـ بين نتيجه‌گيري‌هاي خاصي كه از توازن و تناسب كلمات گرفته مي‌شود با اين‌گونه مطالب رابطه‌ای منطقي وجود ندارد. و پاره‌اي از اين استنتاج‌ها مبتلاء به مغالطه «هست و بايد» مي‌باشند. زـ اين جريان انحرافي دستاويزي براي معتقدان به تحريف قرآن مي‌شود، كه در مواردي كه نظم رياضي به حد نصاب نرسد نتيجه بگيرند كه پس قرآن تحريف شده است. ح ـ استفاده شاعرانه (نه برهاني) از بعضي تناسب‌ها اشكال ندارد ولي اين يك بيان خطابي و شاعران است. ط ـ در كتاب و سنت هيچ اشاره و كنايه‌اي به وجود نظم رياضي در قرآن ديده نمي‌شود. بلكه قرآن كتاب هدايت و عمل است. ي ـ راه پي‌بردن به اعجاز قرآن تسلط به فنون ادبيات عرب و تلاوت فراوان و تأمل در قرآن است، ‌نه سير انحرافي فوق.

نتایج

پس از بیان مواردی از اعجاز عددی قرآن و بیان دیدگاه برخی از موافقان و مخالفان در این زمینه توجه به چند نکته پیرامون این نظریه ضروری می‌باشد: 1ـ اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن به طور اجمالی و به صورت موجبۀ جزئیه ثابت است و این مسئله چیزی نیست که کسی بتواند آن را انکار کند، بلکه این مسئله حتی مورد قبول مخالفان این نظریه نیز می‌باشد. 2ـ پذیرش این نظریه دلیلی بر درستی تمام مطالب مطرح شده در مورد این نظریه نمی‌باشد. 3ـ نظر قطعی در مورد این نظریه بدون تحقیق و بررسی همه جانبه اعجاز در قرآن کریم غیرعلمی می‌باشد و نمی‌توان آن را قبول کرد. 4ـ یکی از دلایل عدم استقبال از این نظریه، طرح اعجاز عدد 19 توسط دکتر رشاد خلیفه می‌باشد؛ چون از سوئی عدد 19، عدد مقدس فرقۀ ضالّه بهائیت است و از سوی دیگر، رشاد خلیفه که مبتکر این اعجاز در قرآن است، کسی است که در اواخر عمر ادعای نبوت کرد.

نتیجه‌گیری

قرآن کریم معجزه جاویدان پیامبر گرامی اسلام (ص) برای هدایت و ارشاد انسان‌ها نازل شده است، بنابراین قرآن کتاب ریاضی و یا هر علم دیگری نیست که بخواهیم تمام مسائل و نظریات جدید علمی را از آن استخراج نماییم؛ و جملاتی مانند «لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین» (انعام/59) دلالت بر وجود هر چیزی است که مربوط به سعادت و هدایت انسان‌ها، در قرآن می‌باشد. بنابراین اگر مطالبی از علوم دیگر در قرآن مطرح می‌شود، به صورت اشاری می‌باشد که مقصود اصلی کلام نمی‌باشد. به صورت کلی می‌توان نتیجه گرفت بیان وجوه اعجاز قرآن راهی گشوده برای تمام انسانهاست که با تدبّر و تأمّل در قرآن به موارد دیگری از اعجاز قرآن که از پیشینیان مخفی نمانده است، پی‌ببرند. بنابراین رد مواردی از وجوه اعجاز که در قرون معاصر به آن پرداخته شده است مثل اعجاز عددی قرآن، به صرف اینکه در قرآن و سنت و دیدگاه بزرگان در گذشته مطرح نشده است، و آنان نسبت به این مسئله دستوری نداشته‌اند، سخنی بی‌پایه و اساس است.

پانویس و منابع

مؤدب، رضا، اعجاز قرآن در نظر اهل‌بیت عصمت و بیست نفر از علمای بزرگ اسلام، أحسن‌الحدیث، قم، 184، 1379ش.

رک: خلیفه، رشاد، اعجاز قرآن، تحلیل آمارى حروف مقطعه، سید محمدتقى آیت اللهى، دانشگاه شیراز، 1367ش.

رک: نوفل، عبدالرزاق، اعجاز عددى در قرآن کریم، ترجمه مصطفى حسینى طباطبایى، نشر ناشر، تهران، ۱۳۶۲ ش.

عَلَيهَْا تِسْعَةَ عَشَر﴾، مدثر/30.

خليفه، رشاد، اعجاز قرآن، تحليل آماري حروف مقطعه، همان، ص 269 ـ 271.

همان،‌ ص 271 ـ 275.

نوفل، عبدالرزاق، اعجاز عددی در قرآن کریم، همان، ص 13.

. همان، ص 21 ـ 76.

. همان، 77ـ 130.

. همان، 131ـ 185.

. همان، 179ـ 185.

. علیوى، ابن‌خلیفه، معجزه‌القرن‌العشرین من کشف سباعیه و ثلاثیه اوامرالقرآن‏الکریم، الطبعه‌الاولى، دارالایمان، دمشق، ۱۹۸۳ م، ص 7 به بعد.

. نهاد جرار، بسام، اعجاز الرقم ۱۹ فى القرآن‏الکریم، الطبعه الثانیه، دارالنفائس، بیروت، ۱۴۱۴ ق، ص ۱۳۲-۱۳۷.

. همان، ص۳۳-۳۴.

. ر.ک: بدران، مصطفى ابوسیف، المنظومات‌العددیه فى‌القرآن‏العظیم (برهان احصائى فى احکام البناء القرآن)، الطبعه الاولى، مکتبه وهبه، قاهره، ۱۴۱۸ ق.

. دیدات، احمد، شبکه ریاضى قرآن، ترجمه: ساسان حبیب‏وند، چاپ اول، طه، قزوین، ۱۳۸۱ ش،۱۱۰ـ۱۲۲.

. مکارم شیرازى، ناصر و جمعى از محققان، تفسیر نمونه، چاپ بیست و ششم، دارالکتب‌الاسلامیه، تهران، ج2، ۱۳۷۳ش، ص ۳۰۳-۳۰۹.

. رضایى اصفهانى، محمدعلى، پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، چاپ سوم، کتاب مبین، رشت، 1381ش، ص ۲۲۶.

. هیتو، محمدحسن، المعجزه القرآنیه (الاعجاز العلمى و الغیبى)، الطبعه الاولى، مؤسسه الرساله، بیروت، ۱۹۸۹ م.

. یزدانى، عباس، «اعجاز عددى و نظم ریاضى قرآن»، کیهان اندیشه، شماره ۶7، ۱۳۷۵ ش، ص 62ـ 84.