آسیب شناسی اعجاز عدد 19 در مرجعیت علمی قرآن

چکیده

در دهه¬های اخیر جنبه¬ای از اعجاز مطرح شده که نوعی وجود نظم ریاضی میان کلمات و حروف این کتاب آسمانی را بیان می¬کند. این مقاله در صدد آسیب شناسی اعجاز عدد 19 در قرآن کریم می¬باشد که خدشه¬ای بر مرجعیت علمی قرآن به حساب می-آید. این موضوع نخستین بار توسط محمد رشاد خلیفه پژوهشگر مصری مطرح شد و بعدها نه تنها مقالات بلکه کتب بسیاری در تأیید نظر ایشان نوشته شده که در ادامه مقاله درباره آن¬ها صحبت خواهد شد. هر چند در میان قدما در کتاب "الإتقان فی علوم القرآن" سیوطی و... نیز ردپایی از این موضوع وجود دارد. مقاله حاضر به بررسی نظر رشاد خلیفه پرداخته و بر اساس روشی که خود او با استفاده از آن در صدد اثبات آن برآمده است نظریه¬ی ایشان را نقض می¬کند.

واژه¬های کلیدی

قرآن، اعجاز عددی، عدد 19، آسیب شناسی

مقدّمه

اعجاز به معنی عجز و ناتوانی است. (ابن منظور، ج4/58) و در اصطلاح گفتاری است شگفت انگيز و جالب توجّه و برخلاف قوانين عادی که به منظور اثبات ادّعای رسالت همراه با تحدّی انجام می¬گيرد. (تفتازانی، ج5/11) هدف نهايی قرآن کريم هدايت بشر به سرمنزل مقصود است و اين کتاب الهی آخرين کتاب آسمانی و معجزه جاويد پيامبر اکرم (ص) می¬باشد و از جنبه¬های گوناگون اعجاز بيانی، علمی، معانی و... به آوردن مانندی برای اين کتاب وحيانی، دعوت به تحدّی کرده و اين اعجاز برای قرآن به اثبات رسيده است و بعد از گذشت 1400 سال از نزول قرآن با توجّه به پيشرفت¬هايی که صورت گرفته، قرآن هم¬چنان به اين تحدّی ادامه داده و کسی نتوانسته است مانند آن را بياورد، پس تحدّی قرآن اعجاز آن می¬باشد. در دهه¬های اخير جنبه¬ای از اعجاز مطرح شده که نوعی وجود نظم رياضی ميان کلمات و حروف اين کتاب آسمانی را بيان می¬کند. در کتب گذشتگان نيز ردّپايی از آن وجود دارد از جمله: «مقصود از حروف مقطعه خبر دادن حروفی است که کلام از آن¬ها ترکيب می¬شود، پس چهارده حرف از آن¬ها را ياد کرد که نصف تمام حروف است، و از هر جنس نصفه¬ای را آورد، حروف حلق، شفوی، شدّت، مجهوره، منفتحه، مستعيله، منخفضه، قلقله» (سيوطی، ج2/35) و همچنين «يکی از موارد اعجاز قرآن اين است که ما نمی¬توانيم حروف مقطّعه سوره¬ها را با هم عوض کنيم، چون حروف مقطّعه هر سوره مخصوص همان سوره است. زيرا حروف مقطّعه هر سوره دلالت می¬کند بر اينکه آن سوره بيشتر حروفش از اين حروف مقطّعه تشکيل شده است، پس نمی¬توانيم مثلاً حرف "ق" را به جای "ن" قرار دهيم. هم¬چنين در سوره يونس کلمه¬هايی که حرف "راء" در آن¬ها هست دويست کلمه يا بيشتر آمده؛ لذا با ﴿الر﴾ آغاز گرديده است.» (سيوطی، ج2/354) در تفسير منهج الصادقين آمده: «گذشتگان متوجّه شده بودند 29 سوره با حروف مقطعه شروع شده و تعداد حروف هجاء عربی نيز با "همزه" 29 حرف است همچنين می¬دانستند که مجموع اين حروف با حذف مکرّرات 14 حرف می¬شود که اين عدد (عدد 14) برابر با نصف حروف عربی بدون همزه است.»(کاشانی، ج1/58) امّا اعجاز عددی به طور صريح توسط محمد رشاد خليفه ذکر شده است که ايشان با استفاده از رايانه به اين کشف در قرآن رسيده و آن را با عنوان "اعجاز عددی قرآن" ذکر کرده است و مبنای کار خود را آيات 24 تا 31 سوره مدثر اعلام کرده که در آن عبارة: ﴿عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ﴾ آمده و به بيان رمزگشايی اين عدد بر اساس تعداد حروف ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ در اوّل سوره‌های قرآن و بسط اين عدد به تمام قرآن پرداخته و بيان کرده است که بين عدد 19 و تعداد تکرار شده حروف مقطعه در سوره‌هايی که حروف مقطعه در اوّل آنها آمده است رابطه بخصوص و اعجاز گونه¬ای دارد. اين مقاله در صدد بررسی آن است که با توجّه به آن¬چه پيرامون اعجاز گفته شده آيا می¬توان به آن¬چه محمّد رشاد خليفه در صدد اثبات آن برآمده است عنوان اعجاز اطلاق نمود يا خير؟ البته شايان ذکر است که علاوه بر اعجاز عدد 19 در کتاب¬های مربوطه به اعجاز عددهای 99، 13، 11، 1 و... نيز پرداخته¬اند و به جهت رعايت اختصار در اين نوشتار فقط به بررسی نظريه اعجاز عدد 19 در قرآن کريم می¬پردازيم. در تأييد نظريه¬ رشاد خليفه و تبيين اعجاز عددی قرآن خصوصاً عدد 19 کتاب¬ها و مقالات متعدّدی نوشته شده است که مهم¬ترين آن¬ها عبارتند از: 1. معجزة القرآن الکريم و مقالة اعجاز عدد 19، محمد رشاد خليفه 2. الاعجاز العددي للقرآن الکريم، عبدالرّزاق نوفل 3. معجزة الأرقام و الترقيم في القرآن الکريم، عبدالرزاق نوفل 4. اعجاز الرقم 19 في القرآن الکريم، بسام نهاد جرار 5. الصرفة المنظمّة الاعجاز العددي فی القرآن الکريم، فريد قبطني 6. معجزة القرن العشرين من کشف سباعيد و ثلاثيه اوامر القرآن، ابن خليفه عليوی 7. الإعجاز العددي في سورة الفاتحة، طلحة جوهر 8. معجزة القرآن العدديّة، صدقي البيک 9. شبکه رياضی قرآن، احمد ديدات 10. اعجاز رياضی زوج و فرد در قرآن کريم، کورش جم نشان

مخالفين اعجاز عددی قرآن

1. هرچند عدّه¬ای آيت الله مکارم شيرازی را از موافقان اعجاز عددی قرآن دانسته¬اند، (رضايی اصفهانی، www.maarefquran.org) امّا ايشان در تفسير نمونه ذيل آيه اوّل سوره آل عمران (مکارم شيرازی، ج‏2/ 414) بحثی را از دکتر رشاد خليفه درباره نظم عددی موجود در حروف مقطعه به صورت مبسوط بيان می¬¬کند و قضاوت در مورد صحت و سقم آن را نيازمند بررسی فراوان از جانب آيندگان می¬داند. هم¬چنين ايشان مطالبی را در مخالفت با آراء رشاد خليفه پيرامون اعجاز عدد 19 مطرح می¬کند. 2. تسعة عشر ملکاً؛ بيان أنّ فرية الإعجاز العددي للقرآن خدعه البهايّة، حسين ناجی محمد محي¬الدّين، همان‏گونه که از نام کتاب پيداست، نويسنده به شدّت به کسانى که عدد ۱۹ را يکى از اسرار قرآن مى‏دانند حمله مى‏کند و آن را نقشه و نيرنگ بهائيّت مى‏داند. وى متذکّر مى‏شود که عدد ۱۹ از شعارهاى بهائيان است که در نظر مسلمانان، اين فرقه مرتد و کافر هستند. 3. المعجزة القرآنيّة، الإعجاز العلمي و الغيبي، دکتر محمد حسين هيتو، ايشان تقريباً همان مطالب حسين ناجی محمّد را تأييد و تكرار می¬كند. 4. مقاله اعجاز عددی و نظم رياضی قرآن، عبّاس يزدانی

نظريه اعجاز عدد 19

صاحبان نظريه اعجاز عدد 19 برای اثبات مدّعای خود به آياتی از سوره مدّثر استناد کرده¬اند که در آن تعداد فرشتگان عذاب را 19 نفر معرفی می¬کند: ﴿عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ * وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلاَّ مَلاَئِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلاَّ فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَلاَ يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللهُ بِهَذَا مَثَلاً كَذَلِكَ يُضِلُّ اللهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِی مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلاَّ هُوَ وَمَا هِی إِلاَّ ذِكْرَى لِلْبَشَرِ﴾ (مدّثر74/30و31) ترجمه فولادوند: [و] بر آن [دوزخ]، نوزده [نگهبان] است * و ما موكّلان آتش را جز فرشتگان نگردانيديم، و شماره آن¬ها را جز آزمايشی برای كسانی كه كافر شده¬اند گردد، و آنان كه كتاب به ايشان داده شده و [نيز] مومنان به شك نيفتند، و تا كسانی كه در دلهای¬شان بيماری است و كافران بگويند: (خدا از اين وصف-كردن، چه چيزی را اراده كرده است؟) اين¬گونه، جز خدا نمی¬داند، و اين [آيات] جز تذكاری برای بشر نيست. قرار نداديم، تا آنان كه اهل كتابند يقين به هم رسانند، و ايمان كسانی كه ايمان آورده¬اند افزون هر كه را بخواهد بی¬راه می¬گذارد و هر كه را بخواهد هدايت می¬كند، و [شماره] سپاهيان پروردگارت را جز خدا نمی¬داند. در سوره مدّثّر تمامی آيات جز آيه 31 همگی کوتاه می¬باشند و در آن به بحث پيرامون آيه قبلی ﴿عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ﴾، عدد 19 و حکمت آن می¬پردازد، خداوند شماره موکّلان آتش را برای آزمايش کافران قرار داده و از طرفی برای يقين اهل کتاب آورده است. صاحبان نظريه اعجاز عدد 19 با توجّه به اين آيه احتمال داده¬اند که خداوند در اين آيه اشاره به اعجاز جديدی از قرآن کرده است. چند سال پيش دکتر محمد رشاد خليفه پس از سه سال کار مداوم و استفاده از کامپيوتر چنين ادّعايی را برای نخستين بار مطرح کرد. و نتيجه گرفت که چون هيچ مؤلّف و نويسنده¬ای نمی¬تواند در ضمن نگارش کتاب، مراعات تعداد تکرار حروف و کلمات خود را نموده و نظم خاصّی در ميان آن¬ها ايجاد کند پس اين از ويژگی¬های خاصّ قرآن می¬باشد و وجهی از وجوه اعجاز قرآن به شمار می¬رود. ايشان به تعداد حروف اولين آيه نازل شده يعنی ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ اشاره کرد که 19 حرف دارد. همچنين ادّعا نمود که در هر يک از 29 سوره¬ای که در افتتاح آن حروف مقطّعه آمده است، مجموع تعداد تکرار شده¬ی آن حروف در آن سوره دقيقاً و بدون استثناء مضرب 19 می¬باشد و مطالب ديگری از اين دست که در ادامه مقاله به آن¬ها خواهيم پرداخت. با اعلان اين خبر توسط رسانه¬های گروهی و جرائد آن روز، اين موضوع به گونه¬ای غير منتظره در همه جا صدا نمود و موجی از شادی و شعف در ميان مسلمانان برانگيخت. و گروهی ديگر که اعتقادی راسخ¬تر به اعجاز قرآن داشتند به اين کاوش¬ها ادامه دادند و مقالات و تأليفاتی نيز منتشر کردند که در مقدّمه به پاره¬ای از آن¬ها اشاره شد. در اين مقاله ما در صدد نقد يکايک آن¬ها نيستيم بلکه برآنيم تا اثبات کنيم، اين جريان انحرافی بوده و کسانی که در اين وادی افتاده¬اند، جز سرگردانی و ناکامی¬ چيزی عايدشان نمی¬شود و مثال¬های نقض فراوانی بر ادّعاهای آن¬ها وارد است. (يزدانی، www.hawzah.net) «دکتر محمّد رشاد خليفه پس از ذکر مواردی از اعجاز قرآن به نتايجی رسيد که به برخی از آن¬ها اشاره می¬شود: 1- قرآن کلام خدا و معجزه الهی است و هيچ کس نمی¬تواند ادّعا کند که اين نظم رياضی و دقيق قرآن توسط انسان صورت گرفته است. 2- ترتيب موجود سوره¬های قرآن، و هم¬چنين ترتيب نزول آن¬ها ترتيبی الهی است. 3- محلّ نزول سوره¬های قرآن اعمّ از مکّی يا مدنی مورد تاييد است. 4- تقسيم آيات در هر سوره به امر الهی صورت گرفته است. 5- شيوه کتابت رسم الخطّ قرآن به دستور خداوند صورت گرفته است. 6- آيه ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ جزء تمام سوره¬ها بجز سوره توبه می¬باشد که اين مسأله با توجّه به نظم رياضی قرآن قابل اثبات است.» (رشاد خليفه، 269تا275)

بررسی اعجاز عدد 19 در قرآن کريم

پيرامون آيه 30 و 31 سوره مدّثّر آمده است: «ذکر عدد 19 برای اين است که کافران دچار سردرگمی می¬شوند» و از طرفی برای يقين اهل کتاب آمده است چراکه در کتاب¬های آن¬ها اين عدد در مورد نگهبانان جهنّم آمده است (طباطبايی، ج20/142)

«بعضی نيز گفته¬اند اشاره به نوزده گروه از فرشتگان می¬باشد، نه نوزده نفر... امّا چرا از ميان اعداد تنها عدد 19 برای ماموران عذاب الهی انتخاب شده؟ کسی دقيقاً به درستی نمی¬داند ولی جمعی احتمال داده¬اند اين به خاطر آن است که در عدد 19 بزرگترين عدد آحاد (عدد 9) و کوچکترين عدد عشرات (عدد10) جمع است، بعضی نيز گفته¬اند به خاطر آن است که ريشه¬های اخلاق رذيله هر کدام يکی از عوامل عذاب الهی است، طبقات دوزخ 19 طبقه، به تعداد آن¬ها و در هر طبقه فرشته و يا گروهی از فرشتگان مامور عذابند...» (مکارم شيرازی، ج25/235) آيت الله مکارم شيرازی در ادامه تفسير نمونه بيان می¬دارد که: «ولی عجيب اين است که بعضی از فرق انحرافی اصراری بر مقدّس بودن اين عدد دارند و حتّی سعی دارند عدد ماه¬های سال، و عدد روزهای ماه را به خلاف تمام موازين طبيعی و فلکی بر همين محور نوزده تنظيم کنند و احکام عملی خود را نيز بر طبق آن قرار داده¬اند و عجيب¬تر اين که نويسنده¬ای که شايد بی¬ارتباط با تشکيلات آن¬ها نباشد، اصرار عجيب و مضحکی دارد که همه چيز قرآن را بر همين اساس نوزده توجيه کند و در بسياری از موارد که اين عدد دلخواه او با واقعيات موجود آيات قرآن هماهنگ نيست به ميل خود چيزی کم يا اضافه می-کند تا به عدد نوزده، و يا مضرب¬های عدد نوزده هماهنگ گردد که صرف وقت به ذکر مطالب آن¬ها و پاسخ¬گويی از آن شايد از قبيل اتلاف وقت باشد، آری يک مذهب دوزخی بايد بر محور عدد دوزخی دور زند، و يک جمعيت دوزخی بايد خود را هماهنگ با عدد فرشتگان عذاب کنند!» (مکارم شيرازی، ج25/237) پدر رشاد خليفه رهبر يکی از فرقه‌های صوفی مسلک مصری بود. رشاد خليفه از اتباع «ميرزا محمد علی» معروف به زعيم اول است که بابيّت را پايه گذاری کرده است و در سال 1260 شمسی در شيراز به عنوان مهدی ظهور کرد و يکی از عقايد آن‌ها تقديس عدد 19 است. آن¬ها هر سال را به 19 ماه و هر ماه را به 19 روز تقسيم می¬کنند. نماز¬های روزانه آن¬ها 19 رکعت است،کتاب البيان 19 قسمت و هر قسمت 19 باب است. (يزدانی، www.quran-p.com) طرح اعجاز عدد 19 توسط دكتر رشاد خليفه قطعاً بی¬ارتباط با عدد 19، عدد مقدّس نزد فرقه ضالّه بهائيّت نيست (ناجى محمد محى‏الدّين، 41) رشاد خليفه با رجوع به قرآن، از دو کلمه «نبی» (پيامبر) و «رسول» (فرستاده) به عنوان دو مفهوم متفاوت ياد کرد و ازحضرت محمّد صلّی الله عليه و آله به عنوان آخرين نبی و نه آخرين رسول نام برد. او در رمضان سال ۱۴۰۸ هجری قمری رسماً ادّعا کرد فرستاده (رسول) خداست و نام او در قرآن کد شده است و مأموريت او پاک کردن هرگونه اضافات و تزريقات نوع بشر در اسلام يا دين نهايی می‌باشد و همين مسأله باعث شد تا جان خود را از دست بدهد. (بسام نهاد جرار، 50 تا 55)

نقد و بررسی پاره‌ای از مواردی که پيرامون اعجاز عدد نوزده ذکر کرده‌اند

1. قرآن 114 سوره دارد و اين عدد مضرب 19 است، خود ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ 19 حرف دارد و هر يک از تعداد کلمات آن در قرآن مضرب 19 است. (رشاد خليفه، رسم مصحف القرآن الکريم، 83) در مورد اين نظر رشاد خليفه سوالات زير مطرح می¬شود: 1- آيا رشاد خليفه «الله» را چهار حرف به حساب آورده يا پنج حرف؟ 2- آيا ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را در ابتدای هر سوره در شمارش تعداد حروف کلّ قرآن کريم به حساب آورده است يا نه؟ 3- بر اساس کدام رسم الخط اين کار را انجام داده است؟ به عنوان مثال عدّه¬ای "سماوات" را به دو گونه نوشته¬اند، يعنی "السماوات" و "السموات". قرآنی که مورد استفاده قرار گرفته است با رسم الخطّ عثمان طه و 604 صفحه می¬باشد، در ضمن فقط ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ در سوره فاتحة الکتاب جزء آيات قرآن می¬باشد و در مابقی سور به عنوان تبرّک برای شروع قرار گرفته¬اند و دقيقاً از همان حروف ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ استفاده گرديده است و نتيجه چنين می¬شود: أ‌. حرف الف 58478 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ب‌. حرف باء 11398 مرتبه و مضرب 19 نمی¬باشد. ت‌. حرف سين 5954 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ث‌. حرف ميم 26458 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ج‌. حرف لام 37709 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ح‌. حرف‌هاء 14668 مرتبه که مضرب 19 می¬باشد. (19*772) خ‌. حرف راء 12225 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. د‌. حرف حاء 4095 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ذ‌. حرف نون 26914 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. ر‌. حرف ياء 21635 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. نتيجه بسيار جالب اين¬که در ميان اين 10 حرف فقط يک حرف دارای مضرب 19 می¬باشد و شايد آن هم تصادفی باشد. پس اين قضيه با موردهای فراوانی نقض می¬شود. حال به کلمات ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ می¬پردازيم: اسم: 9 مرتبه؛ اسمٌ: 5 مرتبه؛ أسماء: 9 مرتبه؛ بسم: 3 مرتبه اللّه: اللّهَ: 590 مرتبه؛ اللّهُ: 733 مرتبه؛ اللّهِ: 830 مرتبه؛ واللّهُ: 239 مرتبه؛ واللّهِ: 1 مرتبه؛ باللّهِ: 139 مرتبه؛ تاللّهِ: 8 مرتبه؛ اللّهمّ: 5 مرتبه. رحمن: الرحمنُ: 21 مرتبه؛ الرحمنِ: 24 مرتبه؛ الرحمنَ: 2 مرتبه. رحيم: الرحيمُ: 28 مرتبه؛ الرحيمِ: 6 مرتبه؛ رحيمٌ: 59 مرتبه؛ رحيمٍ: 2 مرتبه؛ رحيماً: 20 مرتبه. حال به بررسی مشتقّات آن¬ها نيز می¬پردازيم: اللّه: به همراه تمام کلمات بالا مجموعاً 2545 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. اسم: به همراه تمام کلمات بالا مجموعاً 26 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. الرحمن: در مجموع 47 مرتبه که مضرب 19 نمی¬باشد. الرحيم: به تنهايی 34 مرتبه و رحيم 81 و مجموعاً 115 مرتبه که هيچ¬کدام مضرب 19 نمی¬باشد. ملاحظه شد که هيچ¬کدام مضرب 19 نمی¬باشند و اگر منظورش "بسم اللّه" همراه هم باشد فقط 3 بار در قرآن آمده است که آن¬هم مضرب 19 نيست. پس اين قسمت از نظريه رد می¬شود. هرچند در کتاب معجزة القرآن الکريم" رشاد خليفه صفحه 26 آمده است که بايد "بسم اللّه" را که سه مرتبه آمده با آن جمع کنيم. و شايد فراموش کرده است که "اللّه" و يا "اسم" را يک بار به حساب آورده¬ايم و در جستجوی ميان کلمات نمی¬شود آن را دو بار به حساب آورد.

عدّه¬ای مانند عبّاس يزدانی در مقاله¬ی "اعجاز عددی و نظم رياضی قرآن" برای واژه "اللّه" عدد 2699 را ذکر کرده¬اند که آن نيز صحيح نمی¬باشد. زيرا به نظر می¬رسد ايشان به اشتباه در جستجوی واژه¬ی "اللّه" در کامپيوتر واژه¬هايی نظير "اللّهَبِ" و "اللّهوِ" و... را نيز با آن جمع کرده¬اند. 2. تعداد واژه¬های "قرآن" مضرب 19 است. زمانی که رشاد خليفه در آمار تعداد دفعات ذکر شده واژه "قرآن" به عدد 60 می¬رسد بيان می¬کند که واژه "قرآن" در آيات سوره¬های "حجر/1"، "رعد/31"، "فصّلت/34" به حساب نمی¬آيد. (خليفه، 27) زيرا کلمه¬ی "قرآن" در اين سه آيه به معنای خودِ قرآن نمی¬باشد بلکه منظور چيز ديگری است. در کلّ بايد گفت اوّلاً در قرآن 58 بار واژه "قرآن" ذکر شده است. (حجّتی، 23) نه 60 بار. و اگر در آن سه آيه¬ای که قبلاً ذکر شد واژه¬ "قرآن" به معنای قرآن نمی¬باشد؛ در چند جای ديگر نيز اين واژه به معنای "قرآن" نمی¬باشد مانند: «و القرآن الفجر» (أسراء17/78) زمانی که رشاد خليفه به عدد مورد نظر برای مضرب 19 نمی¬رسد مواردی را به غلط با سليقه خودش حذف و يا اضافه می¬کند تا به عدد دلخواه برسد. ملاحظه می¬شود که رشاد خليفه در توجيهات خود برای اثبات نظريه¬اش روند ثابتی را طی نمی¬کند و هر استثناء را با روش خاصّ خود توجيه می¬کند که بر اين اساس برای نظريه¬ی خود درباره قرآن، نظم رياضی خاصّی قائل است. در حالی که نظريه او از نظم منطقی برخوردار نيست. 3. مجموع هر يک از حروف الفبای به کار رفته¬ در حروف مقطّعه¬ی آغاز سوره¬ها در داخل همان سوره¬ها به عددی می-رسد که مضرب 19 می¬باشد. اين سخن رشاد خليفه در مواردی از سوره¬های قرآن که حروف مقطّعه دارند، مانند حرف "ص" در سوره¬های "أعراف"، "مريم" و "ص" صادق است. زيرا حرف "ص" در سوره¬ی أعراف 97، سوره "مريم" 26 و در سوره¬ی "ص" 29 مرتبه به کار رفته¬است که مجموع آن¬ها 152 بار و مضرب 19 می¬باشد. در آماری که نويسندگان مقاله¬ی حاضر از حرف "ق" در سوره¬های "ق" و "شوری" گرفته¬اند هرکدام 57 بار که در مجموع 114 بار، که مضربی از 19 می¬باشد. اما اين گفته عموميّت ندارد و دارای مثال نقض فراوان است از جمله: در مورد سوره¬ی "ن و القلم" تعداد حرف "ن" 131 مورد که مضرب 19 نمی¬باشد و در مورد تعداد حرف "ط" در سوره-های"طه" 28، "نمل" 27 و "شعراء" 33 مرتبه که مجموعاً 107 بار آمده که اين عدد نيز مضربی از 19 نمی¬باشد. روشی که رشاد خليفه برای اين عمل اتّخاذ کرده¬ اين است که در آن حروف نقطه دار را در هرجايی که به عدد مورد نظر نرسيده¬ آن را جزء حروف بی نقطه به حساب آورده¬ و دليل خود را چنين مطرح کرده¬ که در زمان نزول قرآن "نقط" و "إعجام" ابداع نشده بود و حروف، بدون نقطه بوده¬اند. امّا فراموش کرده¬ که بين اين حروف حتّی در آن زمان تفکيک قائل می¬شده¬اند، به اين جهت که در آن زمان در ترجمه و فهم عبارات قرآنی به مشکل بر نمی¬خوردند و به طور حتم بين آن¬ها تفاوت قايل می¬شدند. مسلّماً اين نقيصه محدود به كتابت بوده و به قرائت وتلفظ سرايت نمى¬كرده است. اگر در قرائت هم «باء» و«ياء» يكى بودند درآن صورت الفبا و ساختار زبان عربى به كلّى با آن¬چه ما از زبان عربى مى¬شناسيم فرق مى¬كرد. در واقع بايد گفت که رشاد خليفه برای عمل خود دست به توجيه زده¬ که روال و نظم منطقی ندارد. چنانکه ديديم اين موضوع در مورد حروف مقطّعه عموميّت ندارد و شايد رشاد خليفه اين¬طور توجيه کند که منظور فقط حرف "ط" در سوره قصص است که 19 بار آمده نه در مجموع آن سور... ولی بايد گفت حرف "ن" در سوره "ن و القلم" 131 مرتبه آمده است نه 133 مرتبه تا مضرب 19 باشد، رشاد خليفه ضمن آن که حرف "ن" در ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را به حساب آورده، چون يک نون ديگر هم کم آورده حرف مقطعه اول سوره را به صورت آوايی "نون" يعنی دوبار حساب کرده است، تا هدف خود را توجيه کند. 4. سوره¬ی علق مطابق شمارش 285 حرف است يعنی 15*19 و مضرب آن است. مطابق شمارش کامپيوتر سوره¬ی علق 289 حرف و 302 کاراکتر است، اگر حروف مشدّد را نيز در نظر بگيريم 302 حرف می¬باشد که مضرب 19 نمی¬باشد. 5. تعداد حروف سور¬ه ناس 114 حرف است که مضرب 19 می¬باشد. اين سور¬ه 81 حرف می¬باشد که با حروف مشدّد 90 حرف است که هيچ¬کدام مضرب 19 نمی¬باشند و اگر ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را هم در شمارش به حساب آوريم باز هم مضرب 19 نمی¬باشد. 6. سوره¬ی نصر که به قولی آخرين سوره می¬باشد درست 19 کلمه و اوّلين آيه اين سوره نيز 19 حرف دارد. سوره نصر از سور کوتاه است و برای شمارش دقيق آن را می¬نويسيم: ﴿إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَالْفَتْحُ وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللهِ أَفْوَاجًا فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا﴾ اگر حرف جارّه و... را نيز کلمه به حساب آوريم 22 کلمه که مضرب 19 نمی¬باشد و بدون احتساب حروف 18 کلمه که مضرب 19 نمی¬باشد. شايد رشاد خليفه حرف "في" را يک کلمه به حساب آوده و مابقی حروف را در شمارش حذف کرده است و طوری توجيه کرده تا به عدد 19 برسد. در مورد آيه اوّل نيز با شرط اينکه "الف" زينت در "الله" و يا حرف مشدّد آن را به حساب نياوريم 19 حرف می¬باشد و شايد اين را نيز توجيه کرده است.

نتيجه

ذکر اين نکته لازم است که هدف اصلی قرآن هدايت بشر است و اين الهی نامه¬ی لاهوتی برای اثبات حقانيّت خود نيازمند نظريه¬های رشاد خليفه که کليّت ندارد، نمی¬باشد. قرآن آن قدر ارزشمند و بزرگ هست که برای بزرگ جلوه دادن آن نيازی به اين ادّعاهای ناقص نباشد. نتيجه اين¬که بيشتر اين آمارها صحيح نيست و رشاد خليفه از ديدگاه خود بعضی وقت¬ها جمع کلمه و زمانی مفرد آن کلمه و يا از تعدادی کلمات اضافی صرف نظر کرده است تا به نقطه مطلوب خود برسد. هرچند بعد از رشاد خليفه تعداد زيادی از مسلمانان، آراء ايشان را تکثير نموده و چشم بسته آن را اعجاز ناميدند؛ بايد گفت اوّلاً آمار و ارقام از سوی معتقدان به اين نظريه در همه موارد ادّعا شده صحيح نمی¬باشد و در بسياری از موارد روش و اسلوب ثابتی را در پيش نگرفته¬اند و در برخی از موارد که به چنين نظمی می¬رسيم بهتر است آن را از زيبايی‌های قرآن به حساب آوريم و از تعميم بی مورد آن خودداری کنيم و عنوان اعجاز را بر آن اطلاق نکنيم. زيرا اعجاز زمانی است که در آن نقصی وجود نداشته باشد. در حالی که در اين موارد مثال¬های نقض فراوانی وجود دارد و طرح اين موضوع¬ها به نوعی آسيبی برای مرجعيت قرآن به حساب می¬آيد.

پانویس و منابع

1. قرآن کريم

2. ابن منظور، لسان العرب، دار إحيا التراث العربي، لبنان، بيروت، ط1، 1408هـ.ق.

3. بسام نهاد، جرار، اعجاز الرقم ۱۹ في القرآن‏الکريم، دارالنفائس، بيروت، ط3، ۱۴۱۴ هـ.ق.

4. تفتازاني، سعد الدّين، شرح المقاصد (تحقيق عبد الرحمن عميره)، انتشارات شريف رضی، قم، چ1، 1409هـ.ق.

5. حجّتی، محمّد باقر، تاريخ قرآن کريم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چ21، 1385هـ.ش.

6. رشاد خليفه، محمّد، معجزة القرآن الکريم، دارالعلم للملايين، بيروت، ط1، 1983م.

7. سيوطي، جلال الدّين عبدالرّحمن، الاتقان فی علوم القرآن، به قلم سيد مهدی حائری قزوينی، انتشارات امير کبير، تهران،چ6، 1386هـ.ش.

8. عبد الرزاق قطنه، اشرف، رسم المصحف و الاعجاز العددی، موسسه علوم قرآنی، لبنان، ط1، 1999م.

9. طباطبايی، محمّد حسين، ترجمه تفسير الميزان(سيّد محمّد باقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علميه قم. 1363هـ.ش.

10. کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقين فی زاد المخالفين، تحقيق علی اکبر غفاری، کتابفروشی علميه، تهران، بی¬تا.

11. مکارم شيرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران،چ 15، 1374هـ.ش

12. ناجى محمد محى‏الدين، حسين، تسعه عشر ملکاً، بيان ان فريه الاعجاز العددي للقرآن خدعه بهائيه، الزهراء للاعلام العربى، قاهره، ط1، ۱۴۰۵ هـ.ق.

منابع اينترنتی

1. رضايی اصفهانی، محمد علی، اعجاز عددی و نظم رياضی قرآن (www.maarefquran.org)

2. يزدانی، عباس، اعجاز عددى و نظم رياضى قرآن، کيهان انديشه، شماره ۶۷-۶۸، 1375هـ.ش. (www.quran-p.com)