حکمرانی مشفقانه معنوی منتورهای صاحب قلب سلیم در نظام آموزشی- درمانی: الگوی قرآنی ارتقای سلامت معنوی و امنیت معنوی (مقاله)

از شبکه نخبگان و قرآن‌کاوی
نسخهٔ تاریخ ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۴۹ توسط مینو اسدزندی (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «=چکیده= سلامت معنوی و امنیت معنوی جامعه نیازمند خدمات آموزشی- درمانی مبتنی بر نظریه جامعه‌نگر است. سیاست‌گذاری‌ها باید با جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی جامعه سازگار باشند. این پژوهش با هدف طراحی و اعتباربخشی نظریه حکمرانی مشفقانه معنوی منتورها...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

چکیده

سلامت معنوی و امنیت معنوی جامعه نیازمند خدمات آموزشی- درمانی مبتنی بر نظریه جامعه‌نگر است. سیاست‌گذاری‌ها باید با جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی جامعه سازگار باشند. این پژوهش با هدف طراحی و اعتباربخشی نظریه حکمرانی مشفقانه معنوی منتورهای صاحب قلب سلیم در نظام‌های آموزشی- درمانی کشور به عنوان الگوی قرآنی ارتقای سلامت معنوی و امنیت معنوی جامعه اجرا شد. این تحقیق بر اساس مدل Creswell و نظریه مشتق شده کیفی Morse و همکاران اجرا شد. روایی فرا استنباط‌هاي تحقیق: در بخش داده‌های کمّی از طریق روایی درونی- بیرونی، در بخش داده‌های کیفی با «شاخص قابلیت» بررسی شدند. اصلی‌ترین گزاره‌های نظریه هرمنوتیک حکمرانی مشفقانه تعیین شدند. شناخت حقیقت دین با ایجاد ادراک مثبت از خدا و دلبستگی ایمن به خدا از طریق پناه بردن به خداوند، سبب امنیت معنوی می‌شود. شخصیت معنوی (متاثر از تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت معنوی و عملکرد الگوها) واکنش به رخدادهای زندگی و سلامت معنوی را شکل می‌دهد. حکمرانی مشفقانه معنوی نیازمند کسب شایستگی منتورینگ معنوی و خودمراقبتی معنوی الگوهاست. حکمرانی معنوی در سطوح فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاستگذاری از طریق: برنامه توانمندسازی خودمراقبتی معنوی، اصلاح روش‌های آموزش و پرورش معنوی مبتنی بر آموزش الگو-محور از طریق داربست زنی - نظارت بر رفتار الگوهای اجتماعی، تعدیل سیاستگذاری اقتصادی- معیشتی، سیاسی-امنیتی، فرهنگی- مذهبی جامعه قابل اجرا است. خدمات سلامت معنوی نیازمند برقراری ارتباط معنوی، دانش افزایی معنوی، مهارت‌آموزی توسعه ارتباط معنوی با خدا، خود، مردم، طبیعت، انگیزه‌بخشی معنوی است. ارائه خدمات سلامت معنوی در نظام‌های آموزشی- درمانی کشور مبتنی بر حکمرانی معنوی مشفقانه در طول عمر، درطیف سلامت و بیماری، در تمامی سطوح پیشگیری توسط کارکنان نظام سلامت و نظام آموزش و پرورش ضروری است. تنها منتورهای معنوی دارای مجوز معتبر، شایسته انجام حکمرانی معنوی هستند.

کلمات كليدي

آسیب‌شناسی معنوی، تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت، حکمرانی معنوی، سلامت معنوی، شخصیت معنوی، معنویت، نظام آموزشی- درمانی.

مقدمه

در حالی که در شواهد دینی، خداوند ربّ العالمين، رسولش را رحمة للعالمين[۱] خوانده، او را به رحمت خود با خلق مهربان نموده چرا که اگر تندخو و سخت‌دل بود مردم از گِردش متفرق می‌شدند[۲] . پیامبرش را به نیکو خلقی عظیم[۳] تربیت نموده و برای مکارم اخلاق مبعوث نموده[۴] تا بعثت ایشان ناظر به ساحت روح و اخلاق و تربیت افراد باشد. پیامبرش را نسبت به مومنان رئوف و مهربان قرار داده[۵] و او را الگوی تربیتی مومنان[۶] (منتور معنوی) [۷] معرفی کرده است(اسدزندی، 1402، شماره25، صفحات:82-1973). شواهد علمی هم نشانگر تاثیر سلامت معنوی و حقیقت بندگی( عشق و دلدادگی به خدا) بر ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی سلامت، تاثیر معنویت در ایجاد آرامش روانی و ارتقای سلامت جسمی از طریق سیستم عصبی- غدد درون ریز و سیستم ایمنی است. دین سيستم معنا بخشي برای مقابله با مصیبتهاست که در آن معناي دیني رخدادها بر روند مقابله تاثیر دارد( ابولقاسمی، اسدزندی،1398،شماره2، صفحات74-164). سبکهای مقابله مذهبی با توضیحی خوش بینانه درباره حوادث ناخوشایند زندگی، در ایجاد تعهد، حمایت، توسعه مشارکت اجتماعي و ارتقاي انگيزه براي اصلاح ارتباطات موثرند. دین منبع روانی، اجتماعی مقابله با استرس به شمار می رود، باورهای دیني(دعا، حمایت اجتماعي، رابطه با خدا، شرکت در مراسم مذهبی) منابع قدرتمند آسایش، اميد و معنا و موثر در کاهش بیماریهای جسمی مرتبط با استرس بوده، سبب افزایش طول عمر و عادات بهداشتي سالم می شوند( ابولقاسمی، اسدزندی،1396،شماره1، صفحات39-48). دینداری و شبکه های اجتماعی حمایتی دینی بر رضایت از زندگی موثرند. شواهد متعدد حاکی از تاثیر مثبت معنویت بر بهزیستی هیجانی، کاهش آسیبهای هیجانی، ارتقای سلامت روان و سازگاری با مشکلات زندگی است(Asadzandi, SeyedKalal, year 2024, p:1-8 )، اما در ایران که بنابر آمار سال ۲۰۱۴، ۹۹٫۴ درصد جمعیت کشور، مسلمان هستند و از این تعداد ۹۵–۹۰ درصد شیعه می باشند، مطابق با آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت ما با روند افزایشی اختلالات سلامت روان در بین مردم جامعه مواجه هستیم (با فراوانی 35 تا50 درصدی اختلالات سلامت روان). افسردگی، استرس و پرخاشگری رتبه های اول تا سوم شایع ترین بیمارهای روانی ایرانیان می باشند(اسدزندی، سیدکلال، 1401. شماره 3، صفحات403- 414)، هم چنین شواهد عینی از تحول در زیست دینی گروهی از نوجوانان و جوانان مسلمان ایران و روند رو به رشد گرایش به معنویت گرایی فرادینی و سکولار در نسل جوان کشور در دهه های اخیر دیده می شود( اسدزندی، سیدکلال، زهیری، 1402) که توجه سیاستگذاران نظام آموزشی و درمانی کشور را معطوف به حکمرانی معنوی نموده است[۸] تا امکان تحقق معیارهای یک جامعه سالم و سلامت همه جانبه مردم را فراهم کند(اسدزندی، سیدکلال، 1400. شماره 5، صفحات504-497) جامعه ای که درآن معضلات اجتماعی مانند خشونت خانگی، مواظبت ناکافی کودکان، فقر، ترک تحصیل، کودکان کار، طلاق، بی کاری تحصیل کردگان، مصرف دخانیات، الکل و مواد مخدر وجود نداشته باشد. تعداد زندانی‌ها، نسبت طلاق به ازدواج، فقر، خودکشی، بزهکاری کودکان، دستگیری کودکان، قتل و نا امنی به عنوان نشانگرهای کلان سلامت اجتماعی از متوسط جهانی هم پایین تر باشد( تبریزچی، 1402، شماره 2، صفحات: 262-70). مردم در پرتو حکمرانی مشفقانه ( منتورینگ) [۹] معنوی، احساس عدالت اجتماعی کنند( کلانتر، اسدزندی ، حسینی، 1403،شماره 3، صفحات 1-7). در مراکز ارائه مراقبتهای سلامت اجرای حکمرانی مشفقانه معنوی بتواند کیفیت ارائه خدمات سلامت را در ابعاد همدلی با گیرندگان خدمت، تعهد در انجام وظایف، جلب اعتماد مراجعان، احترام کادر درمان به مراجعه کنندگان، پاسخگویی، دریافت بازخورد از نتایج خدمات سلامت، به سطح مطلوب برساند و سبب رضایت گیرندگان خدمت گردد (زهیری، مسعودی، اسدزندی، خوشی، 1401،شماره 3، صفحات 09- 1201). با توجه به خلا موجود و نیاز جامعه، این مطالعه با هدف طراحی و اعتباربخشی نظریه حکمرانی مشفقانه معنوی منتورهای[۱۰] صاحب قلب سلیم در نظام های آموزشی و درمانی ایران به عنوان الگوی قرآنی در ارتقای سلامت معنوی و امنیت معنوی اجرا شد.

2- مواد و روش

در این مطالعه کیفی که در سالهای 1402 و 1403 طی دو مرحله اجرا شد، ابتدا در یک مطالعه ترکیبی، مبتنی بر مدل کروسل و همکاران(2003) با رویکرد اکتشافی- تبیینی، داده هاي كيفي حاصل از:- مرور غیر نظامند و تحلیل محتوای قراردادی مفهوم، ساختار، هدف، ویژگی و مبانی: سلامت معنوی، انواع معنویت، معنویت دینی، تربیت معنوی، منتورینگ معنوی، آسیب شناسی معنوی و شخصیت معنوی، با داده‌های کمی حاصل از کاربردهای بالینی مدل قلب سلیم تلفیق شدند. اعتبار فرا استنباطهاي تحقیق، در بخش داده های كمی از طریق اعتبار دروني- بيروني، در بخش داده های كيفي با اعتمادپذيري يا شاخص قابليت سنجیده شدند. در این مرحله مفهوم شخصیت معنوی(Asadzandi, SeyedKalal, year 2023, p:1066) ( نمودار 1)، نظریه آسیب شناسی معنوی(Asadzandi, SeyedKalal, year 2023, p:11-27) ( نمودار2)، تأثیر محافظتی معنویت بر مدل دیاتز-استرس بر اساس مدل قلب سلیم (Asadzandi, SeyedKalal, year 2024, p:1-8 ) ( نمودار3) طراحی و اعتبار سنجی شدند. سپس برای طراحی و تبیین نظریه حکمرانی مشفقانه معنوی منتورهای صاحب قلب سلیم مبتنی بر نظریه مشتق شده-کیفی و تلفیق مفاهیم مورس و همکاران شش گام انجام شد: 1- تعیین مفاهیم مرتبط و مناسب که معرف پدیده اصلی است. 2- تعیین میزان تحول مفاهیم بر اساس دیدگاه فلسفی اسلام. 3- تبيين جزئيات مفهوم محوري. 4- تعيين رابطه مفاهيم با تبيين مفاهيم، 5- تعيين رابطه مفاهيم با توجه به جزئيات و ويژگي هاي مشترك آنها. 6-تدوین نظریه پس از تبیین مدل مفهومی. اعتبارسنجی بر اساس پیشنهادات مورس و همکاران صورت گرفت. علاوه بر استفاده از متون معتبر اسلامی به منظور اطمینان از منطقی، واضح و کامل بودن مطالب، موارد زیر در نظر گرفته شدند: 1- جامعیت و کفایت داده ها با مطالعه شواهد غنی تا متون توصیف کاملی از پدیده ارائه دهند. 2- تجزیه و تحلیل عمیق شواهد تا استدلال منطقی یافته های تحقیق را تایید کند، نتایج منطقی، خلاقانه، سیستماتیک و تکامل یافته باشند. 3- سیر تحول بحث برای بیان روش با منطق حاکم بر تحقیق. 4- اعتبار سنجی داده ها توسطپنل خبرگان با حضور روحانیون و اساتید دانشگاه درکرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره علمی شورایعالی انقلاب فرهنگی در پنج نشست تخصصی. 5-سطح انتزاع با توجه به جایگاه مفاهیم تا نتایج بتواند دانش را توسعه دهد. 6- ایجاد حس شهودی تا یافته ها بتواند دیدگاه و درک جدیدی از پدیده ایجاد کنند Asadzandi , year 2023, p:1507-1521) ) ( نمودار،4 -5).

3- نتایج

معرفت شناسی دینEpistemology of Religion به عنوان نظریه شناخت theory of knowledge بر امکان شناخت باورهای دینی تمرکز دارد. اگر دین داران بخواهند عقلا موجه باشند، باید برای باورهای خود دلیل و قرینه evidence داشته باشند. باید قرائن گزاره ایpropositional که بتوانند در قالب برهان مطرح کنند( استامپ و همکاران، 1393 ) نظریه هرمنوتیک حکمرانی مشفقانه معنوی که برای استدلال عقلانی گزاره های قابل استدلال، مبتنی بر شواهد و قابل اثبات را در قالب جملات خبری توضیح داده که ضمن وارسی علمی ادبیات موجود، قابلیت آزمایش و تکرار پذیری، استناد به شواهد علمی یا دینی متقن، نقدپذیری، اصلاح پذیری و حتی ابطال پذیری داشته باشد. گزاره های برهانی مستدل در توصیف از انسان، تبیین سلامت معنوی به عنوان وضعیت مطلوب، تبیین پریشانی معنوی به عنوان وضعیت موجود، راهکارهایی برای برون رفت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب تا مجموع این گزار های منسجم و علمی موجب دگرگونی در قلمرو «علمی ـ معرفتی» و «عملی ـ معیشتی» نظام سلامت و نظام آموزشی کشور گردد. (Asadzandi, year 2023, p:1507-1521). گزاره های توصیف انسان شامل موارد زیر است: انسان موجود معنوی دارای روح ملکوتی[۱۱] (قلب) از عالم امر ( عالم غیب) [۱۲] است .قلب به انسان آزادی و قدرت انتخاب[۱۳] ، قدرت اراده[۱۴] ، توانایی شناخت و تفکر می دهد. [۱۵] قلب[۱۶] ، ابزار تعقل، امیر بدن، مرکز ادراکات و معرفت از جمله ادراک درد است.(Asadzandi, year 2019, P:10-16) قلب(روح) مرکز کنترل عواطف و احساسات می باشد(Asadzandi, year 2019, p:23-9). قلب کنترل کننده رفتارهای کلامی و غیرکلامی می باشد[۱۷] و با بدن از طریق قالب مثالی ارتباط دارد[۱۸] (Asadzandi, year 2018,p :1-8). قلب(روح) ارتباط نزدیکی با قلب جسمانی دارد، ارتباطی از نوع تعلق و تدبیر نه استقرار در یک مکان خاص(Asadzandi, year 2019, p :1-4). قلب دارای حالات مختلف[۱۹] طیفی از سلامت[۲۰] تا بیماری[۲۱] ( از قلب سلیم تا قلب مریض) است. شناخت قلب از دایره علوم تجربی خارج است و نیازمند معرفت شناسی مبتنی بر وحی و بهره گیری از شواهد دینی( آیات و روایات موثق) است[۲۲] .(Asadzandi, year2017, p:2063-2075) زندگی انسان در این دنیا، توام با انواع رنج و ابتلا[۲۳] است. واکنش انسان به رخدادهای زندگی به شخصیت معنوی او بستگی دارد. [۲۴] شخصیت معنوی به عنوان الگوهای نسبتاً پایدار و مهم ادرک و معرفت، عواطف و هیجانات، رفتارهای کلامی و غیرکلامی که چگونگی تعامل با خدا، خود، مردم و عالم خلقت را بر اساس یک الگوی قابل پیش بینی شکل میدهد، بر نوع انتخابها و شیوه تفکر، حالات عاطفی، رفتارهای کلامی و غیرکلامی انسان هنگام مواجهه با ابتلائات موثر است Asadzandi, SeyedKalal, year 2023, p:1066) [۲۵] . شخصیت معنوی انسان مبتنی تعیین کننده های اجتماعی و تعیین کننده های شخصی و خلقتی شکل می گیرد[۲۶] . شخصیت معنوی سالم حاصل تبتل و انقطاع الی الله[۲۷] ( وارستگی و دلبستگی ایمن به خدا ) می باشد. تبتل(وارستگی و دلبستگی ایمن به خدا)، حاصل ادراک و تصور مثبت از خدا است. تصور از خدا( image of God ) الگوي دروني روانشناختي از تصورات و تجربه هاي افراد درمـورد خداسـت كه به چگونگي احساس فرد نسبت بـه خداونـد و درك وی از چگـونگي احسـاس خداونـد نسـبت بـه خودش مربـوط مـيشـود. درتصور مثبت، خداوند نزدیک، مهربان و صمیمی، حمايتگر و محافظت کننده، هدايت کننده، بخشاینده و آرامش بخش است. ولی در تصور منفي، خدا طردكننده، نامهربان، سختگير معرفی میگردد(اسدزندی، سیدکلال، 1401. شماره 3، صفحات403- 414). ادراک مثبت از خدا نیازمند شناخت حقیقت دین به عنوان عشق و دلدادگی به معبود است(اسدزندی، سیدکلال، 1401. شماره 2، صفحات129- 94). شناخت حقیقت دین نیازمند تبعیت از سنت( قول، تقریر، فعل) و سیره ( سبک زندگی) پیامبران الهی است[۲۸] . پیامد شخصیت معنوی سالم، پناهنده شدن به پناه خدا ( استعاذه) و احساس امنیت معنوی است. سلامت معنوی برخورداری از مراتب قلب سلیم و شخصیت معنوی سالم است[۲۹] . (Asadzandi, year 2019, p:2637-5907). شاخصه اصلی سلامت معنوی / قلب سلیم، احساس امنیت معنوی، رهایی از ترس و اضطراب حال و آینده، اندوه و حسرت حال و گذشته زندگی است[۳۰] . دستیابی به قلب سلیم نیازمند تبتل و انقطاع الی الله ( وارستگی و دلبستگی ایمن به خدا ) است[۳۱] . تبتل نیازمند سیر در مراحل عشق[۳۲] و و سیر در مراحل ایمان است که با ادراک و تصور مثبت از خدا[۳۳] ، [۳۴] از طریق حقیقت دین ( گوهر عشق و دلبستگی به خدا) حاصل می شود[۳۵] . ( اسدزندی، 1402).دستیابی به شخصیت معنوی سالم نیازمند حکمرانی مشفقانه( منتورینگ) معنوی صاحبان قلب سلیم است[۳۶] .حکمرانی معنوی[۳۷] شایسته امام معصوم[۳۸] است. حکمرانی معنوی شایستگی صاحبان قلب سلیم است.(Asadzandi, year 2019, p :1-4) منتورهای صاحبان قلب سلیم (تابع سنت و سیره پیامبران الهی) ، سپر دفاعی معنوی[۳۹] ، ضامن امنیت معنوی[۴۰] و سلامت معنوی[۴۱] آحاد جامعه هستند. پیامد سلامت معنوی/ قلب سلیم مکارم اخلاق ( خلق عظیم) و[۴۲] برخوردار شدن از بالاترین کیفیت زندگی (حیات طیبه) است[۴۳] ،[۴۴] پیامد سلامت معنوی/ قلب سلیم ارتقای سایر ابعاد سلامت و انسان سالم همه جانبه است. حکمرانی مشفقانه معنوی صاحبان قلب سلیم با تربیت معنوی ( سیر در مراتب عشق و سیر در مراتب ایمان) افراد را ایمن از ترس و اندوه نگه می دارد و سبب امنیت معنوی می شود( شکل 1). در مقابل، چنانچه افراد تحت تاثیر عوامل مداخله گر منفی تعیین کننده های اجتماعی سلامت قرار گیرند بواسطه رفتار غلط والدین و مربیان و اساتید، محیط ناسالم درخانه و مدرسه و دانشگاه، شیوه تربیت معنوی توام با اجبار، اکراه و خشونت، محتوای آموزشهای دینی- معنوی توام با جهل و خرافه، تحت تاثیر عرف غلط اجتماعی یا فهم غلط از دین، شرایط ناسالم فرهنگی، مذهبی، سیاسی، اقتصادی واجتماعی جامعه، مبتلا به آسیبهای معنوی می شوند. ایشان بدلیل فهم غلط از دین و ادراک منفی از خدا، خدا را منتقمی در کمین بندگان و عذاب دهنده ای نامهربان تصور می کنند، دچار نا امیدی از رحمت خدا، غفلت از یاد خدا و خلاء معنویت می گردند و این امر منجر به دلبستگی غیر ایمن اضطرابی- اجتنابی نسبت به خدا می شود. قطع رشته عشق و تعلق خاطر بنده به خدای خود، سبب ایجاد احساس درماندگی، بی پناهی، تنهایی و ناامنی می گردد و افراد را در مواجهه با رخدادها و بحرانهای زندگی دچار پریشانی های معنوی متعدد (ترس از آینده، اضطراب مرگ، حسرت و اندوه از دست دادنها) می کند( شکل 2) .

(Asadzandi, SeyedKalal, year 2024, p:1-8 ) شکل1-تبیین چگونگی شکل گیری شخصیت معنوی سالم عکس العمل افراد به رخدادهای زندگی و ابتلائات مختلف ناشی از شخصیت معنوی آنهاست. فرآیند شکل گیری شخصیت معنوی در طول دوران رشد، تحت تاثیر عوامل فردی- ژنتیکی و تعیین کننده های اجتماعی سلامت قرار دارد که شامل رفتار والدین و مربیان و اساتید، محیط خانه و مدرسه و دانشگاه، شیوه تربیت معنوی، محتوای آموزشهای دینی- معنوی، شرایط فرهنگی، مذهبی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی جامعه است. افراد دارای سلامت معنوی، برخوردار از شخصیت معنوی سالم و واجد مراتبی از قلب سلیم هستند. ایشان با شناخت حقیقت دین و یپروی از سیره و سنت پیامبر (در جایگاه مفسر متن مقدس و الگوی سالم معنوی)، به ادراک و تصور مثبت از خدا می رسند. خدا را مهربان، نزدیک و اجابت کننده می دانند. با تبتل ( وارستگی و دلبستگی ایمن به خدا) در مقام توکل، تفویض، تسلیم و رضا قرار می گیرند. صاحبان قلب سلیم با سیر در مراتب عشق و سیر در مراتب ایمان، از طریق استعاذه ( پناه بردن به پناه خدا) به آرامش، امنیت، تاب آوری و سازگاری دست می یابند.

(Asadzandi, SeyedKalal, year 2024, p:1-8 ) شکل 2- تبیین چگونگی شکل گیری پریشانی های معنوی پریشانی های معنوی ناشی از تاثیر تعیین کننده های اجتماعی موثر بر سلامت معنوی( رفتارغلط الگوها و آموزش و تربیت معنوی توام با اجبار واکراه و خشونت ) است که با شناخت غلط از دین سبب ایجاد ادراک منفی از خدا و دلبستگی غیر ایمن به خدا می شوند و در سایر ابعاد سلامت هم اختلال ایجاد می کنند. اختلال سلامت معنوی برخورداری از مراتب قلب مریض است[۴۵] . قلب مریض ناشی از تاثیر تعیین کننده های اجتماعی مخرب سلامت معنوی است که منجر به خلاء معنویت به شکل دلبستگی غیر ایمن اجتنابی – اضطرابی به خدا ( نا امیدی از رحمت خدا یا اعراض از یاد خدا) می شوند. [۴۶] ( کلانتر، اسدزندی ، حسینی، 1403،شماره 3، صفحات 1-7).خلاء معنویت عامل بروز پریشانی های معنوی به عنوان اختلالی در سیستم اعتقادی فرد و یک تشخیص تایید شده ، به عنوان "اختلال در اصل زندگی که تمام وجود یک فرد را فرا می گیرد و یکپارچگی طبیعت بیولوژیکی و روانی وی را مختل می کند"، می باشد. پیامد قلب مریض، احساس بی پناهی و عدم امنیت معنوی است. قلب مریض با احساس بی پناهی و نا امنی معنوی سبب بروز پریشانی های معنوی متعدد می شود.(Asadzandi, year 2017, P:1-6) راهکار برون رفت و تبدیل وضعیت موجود به مطلوب، حکمرانی مشفقانه معنوی صاحبان قلب سلیم است. با توجه به اینکه کسی که برای اصلاح جامعه اقدام می کند خود باید صالح باشد. [۴۷] منتورهای معنوی جهت ارائه خدمات سلامت معنوی به عنوان یک اقدام تخصصی- تیمی – بین رشته ای، در طول عمر و در طیف سلامت و بیماری و در سطوح پنجگانه پیشگیری نیازمند کسب شایستگی بوسیله خود مراقبتی معنوی و تزکیه نفس هستند(سیدکلال، اسدزندی، احمدی، تدریسی، ابولقاسمی، امیری، 1402، شماره 25، صفحات: 187-198). حکمرانی معنوی باید تنها توسط منتورهای واجد شایستگی بالینی و دارای مجوز معتبر از وزارت بهداشت ارائه شود. [۴۸] فرآیندهای تغییر در ارائه خدمات سلامت معنوی نیازمند برقراری ارتباط معنوی، دانش افزایی معنوی، مهارت آموزی توسعه ارتباط معنوی با خدا، خود، مردم، طبیعت، انگیزه بخشی معنوی است. برقراری ارتباط معنوی درمانی مبتنی بر همدلی، شفقت و احترام، پذیرش بی قید و شرط جهت بازسازی ادراک منفی و تصور تخریب شده از خدا از طریق سیر در مراتب عشق و هم چنین سیر در مراحل ایمان میسر است. اعظم مصائب پیامبران الهی ( منتورهای معنوی صاحب قلب سلیم ) عامل فهم چرایی ابتلائات زندگی و تقویت دلبستگی ایمن به خدا و عامل تغییر نگرش به رخدادهای زندگی به عنوان تجربه معنوی است که سبب صبر و شکرگزاری می شود.( شکل 3) محتوای درمانی شامل -دانش افزایی معنوی با هدف بالابردن اگاهی و اصلاح نگرش از طریق تشریح چرایی ابتلائات زندگی است. مهارت اموزی توسعه ارتباط با -خدا( تقویت دلبستگی ایمن به خدا سبب ایجاد شهامت مواجهه با رخدادهای زندگی است). -خود: تقویت خود اگاهی معنوی همراه با شفقت به خود که عامل تلاش برای خود مراقبتی معنوی است.- مهارت توسعه ارتباط با مردم با عفو و احسان که سبب حب بندگان و جلب حمایتهای اجتماعی است. - مهارت تقویت ارتباط با طبیعت که عامل توجه به ملکوت عامل هستی و توجه به ربوبیت خداست در کنار انگیزه بخشی معنوی با شفقت و مهرورزی به تمام مخلوقات عالم هستی امکان تحقق خود مراقبتی خانواده و جامعه محور را فراهم می کند( شکل 4 و 5) .

شکل3- عوامل موثر بر دلبستگی ایمن به خدا مبتنی بر مدل اشتراوس و کوربین سطوح حکمرانی معنوی شامل: - حکمرانی معنوی در سطح فردی، اجرای برنامه توانمندسازی خود مراقبتی معنوی( محاسبه نفس و تزکیه) است .حکمرانی معنوی در سطح خانوادگی، اجرای برنامه توانمندسازی معنوی خانواده و اصلاح شیوه تربیت معنوی در خانه و مدرسه است . -حکمرانی معنوی در سطح اجتماعی، نظارت و پایش عملکرد الگوهای اجتماعی معلمان، اساتید، مبلغان دینی، کارکنان نظام سلامت) است. -حکمرانی معنوی در سطح حکومتی، اصلاح سیاستگذاری های اجتماعی جهت تعمیق معنویت و اخلاق در جامعه است

شکل 4- اثر محافظتی مداخلات معنوی در مدل دیاتز و استرس

(Asadzandi, SeyedKalal, year 2024, p:1-8 ) شکل 4- مقابله صحیح با این شرایط، نیازمند حکمرانی مشفقانه معنوی منتورهای صاحب قلب سلیم در نظام آموزشی( در تمام مراکز آموزشی و تربیتی) و درمانی (مراکز ارائه مراقبتهای سلامت) است تا بتوانند در تمام سطوح پیشگیری، در طیف سلامت و بیماری برای مددجویان سالم، بیماران، خانواده ها آحاد مردم خدمات سلامت معنوی را ارائه کنند.




شکل 5-.نظریه حکمرانی مشفقانه معنوی صاحبان قلب سلیم

4-بحث

امروزه امنیت معنوی جامعه در کنار سلامت معنوی مورد توجه می باشد. تحقق بند دوم از سیاستهای کلی سلامت (استفاده از ظرفیت محیطهای ارائه مراقبتهای سلامت جهت تعمیق معنویت و ارزشهای انسانی در جامعه) نیازمند حکمرانی مشفقانه معنوی افراد واجد شایستگی برای ایفای نقش در جایگاه منتور معنوی است تا در فرایند آموزش و پرورش معنوی فرزندان کشور در نظام سلامت و نظام آموزش و پرورش از طریق آموزش الگو-محور و بر مبنای یادگیری از راه تقلید( در قالب کوریکولوم پنهان آموزش) عمل کنند . با بندگی خالصانه خود به عنوان سپر دفاعی( در برابر عذاب استیصال )سبب ارتقای امنیت معنوی و سلامت معنوی جامعه گردند. ضروری است که ایشان در پرتو توسل به پیامبران الهی و تقلید از سیره پیامبر به عنوان اسوه حسنه با انجام خود مراقبتی معنوی برای به دستیابی به فضایل اخلاقی صاحبان قلب سلیم (خردورزی، پاکدامنی، شجاعت، سخاوت، نوعدوستی و مهرورزی) تلاش کنند. کسب شایستگی حکمرانی مشفقانه معنوی برای والدین قبل از فرزندان، معلمان قبل از دانش آموزان، اساتید قبل از دانشجویان و فرماندهان قبل از نیروهای تحت امر و کارکنان نظام سلامت قبل از گیرندگان خدمات سلامت ضروری است. چرا که ایشان دارای ولایت و مقام سرپرستی هستند. ایشان تنها با کسب شایستگی های معنوی می توانند اقدام به برقراری ارتباط مبتنی بر شفقت، احترام و پذیرش بدون قضاوت و قید و شرط کنند. خود را متخلق به اسم الرحمن حضرت حق نموده و اقدام به دانش افزایی معنوی ( تبیین چرایی بروز رخدادها و رنجهای زندگی) کنند. در عمل به فرامین الهی و با رفتارهای غیر کلامی خود، مهارت آموزی توسعه ارتباط با خدا، خود، مردم و طبیعت، انگیزه بخشی معنوی نمایند. ایشان در سطوح چهارگانه زیر می توانند حکمرانی مشفقانه معنوی را به مورد اجرا بگذارند. در سطح فردی( با اجرای برنامه توانمندسازی خود مراقبتی معنوی در قالب معرفی پریشانی های معنوی، علل، علائم، آثار و دستور العمل خود مراقبتی )،( اسدزندی، 1400، شماره 14، صفحات : ) در سطح خانوادگی( با اصلاح شیوه تربیت معنوی در خانه و مدرسه و پرورش معنوی در مراحل رشد ایمان در قالب داربست زنی معنوی والدین و معلمان)،( اسدزندی، سیدکلال، 1402، شماره 1، صفحات 17-28) در سطح اجتماعی ( با آموزش الگو- محور الگوهای اجتماعی نظارت و پایش عملکرد الگوهای اجتماعی(معلمان، اساتید، مبلغان دینی، کارکنان نظام سلامت)( اسدزندی،1396، شماره1، صفحات:23-25) در سطح سیاستگذاری ( با تعدیل تعیین کننده های اجتماعی موثر بر سلامت معنوی افراد و اصلاح سیاستگذاری های اجتماعی جهت تعمیق معنویت و اخلاق در جامعه مبتنی بر نظریه های جامعه نگر هماهنگ با فرهنگ و باورهای مردم جامعه) ( کلانتر، اسدزندی ، حسینی، 1403،شماره 3، صفحات 1-7). . اجرای حکمرانی معنوی را از جمله وظایف والدین/ مربیان/ معلمان/ اساتید / مبلفان دینی /کارکنان نظام سلامت، فرماندهان و سیاستمداران می داند ولی شرط اساسی اثر بخشی را اجرای این امر خطیر توسط صاحبان قلب سلیم به شمار می آورد. بر تزکیه و تهذیب نفس ایشان با خود مراقبتی معنوی فردی تاکید می کند تا ایشان شایستگی ایفای نقش در جایگاه منتور معنوی را بدست آورند.

5- نتیجه‌گیری

با توجه به یافته های این تحقیق مبنی بر تأثیر معنویت بر سلامت، نقش مهم تعیین کننده های اجتماعی سلامت معنوی بر امنیت و سلامت معنوی آحاد جامعه و همچنین تاثیر عملکرد منتورهای معنوی در آموزش رفتارهای بهداشتی سالم و پرورش معنوی فراگیران، به نظر می رسد استفاده از شیوه حکمرانی مشفقانه معنوی توسط کارکنان نظام سلامت و نظام آموزش و پرورش کشور در جایگاه منتورهای صاحب قلب سلیم می تواند کیفیت خدمات مراقبت‌های بهداشتی و مشکلات نظام آموزشی کشور در تعمیق معنویت و اخلاق در جامعه را بهبود بخشد و به ارتقای امنیت معنوی و سلامت معنوی افراد در رخدادهای زندگی از طریق تبدیل تجربه تروماتیک رخدادهای زندگی به یک تجربه معنوی کمک کند .پیشنهاد می شود که این نظریه به عنوان الگوی قرآنی در نظام سلامت و همچنین نظام آموزش و پرورش کشور مورد عنایت قرار گیرد.

پانویس و منابع

  1. ↑ َ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ و ما تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم.( آیه 107/ سوره انبیا )
  2. ↑ بِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِبه مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، (آیه 159 سوره آل عمران)
  3. ↑ وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ و در حقیقت تو به نیکو خلقی عظیم آراسته‌ای. (آیه 4 سوره قلم)
  4. ↑ انَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْاَخْلَاق‏» «من از آن جهت برانگیخته شدم که شرافت‌های اخلاقی را کامل کنم و آنها را تعلیم دهم (تفسیر ابن عربی)،
  5. ↑ لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ. همانا رسولی از جنس شما برای (هدایت) شما آمد که فقر و پریشانی و جهل و فلاکت شما بر او سخت می‌آید و بر (آسایش و نجات) شما بسیار حریص و به مؤمنان رئوف و مهربان است.(آیه 128 سوره توبه)
  6. ↑ لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا (آیه 21 سوره احزاب)
  7. ↑ منتور کسی است که به او اقتدا کنند و او را الگو و سرمشق خود قرار دهند. مفهوم منتور نشأت گرفته از ادبيات كلاسيك روزگاران گذشته است. به شخصي خردمند، آگاه، با تجربه، مورد اعتماد و پيشرو دلالت داردکه راه رشد و شكوفایي را به پيروِ خود (منتی) نشان مي دهد. معنای اصطلاحی: ارشادگر دستگیری کننده . در شعر حماسي اودیسه از هومر، اودیسه براي شركت در جنگ تروا پسر خود تله ماكوس را به پيرترین دوست و مشاور خود به نام منتور می سپارد تا از او مراقبت کند و به او آموزش دهد، وی را راهنمایي كند، از كودكي به بزرگسالي گام به گام راه و روش زندگي را به او بشناساند، او را رهبري كند و طرف مشورت او قرار گيرد. شخصيت منتور، خردمندي و نقش استادي اوست. منتور اشاره به شخصي مجرب، راهنما، فهيم، خردمند، مستعد، بصیر و اطلاق می شود که قادر به موشكافي از ظرایف پنهان از دید سایرین است
  8. ↑ دکتر خسروپناه دبیر محترم شورایعالی انقلاب فرهنگی "الگوی حکمرانی معنویت اسلامی در جامعه نداریم. دچار غفلت حکمرانی در عرصه معنویت هستیم. نیاز به معنویت در مسئولان بسیار بیشتر است. متأسفانه الگوی حکمرانی معنویت اسلامی در جامعه نداریم، باید مشخص کنیم که با چه فرایند سیاستگذاری، تنظیم‌گری و تصدی‌گری می‌خواهیم تربیت معنوی را در نسل جدید ایجاد کنیم. باید ساحت معنویت قرآن و اهل بیت(س) را به همه معرفی کنیم، اگر مسئولان کشور معنویت را در جان خود تقویت کنند قطعاً روی جوانان و مردم هم مؤثر خواهد بود؛ وقتی حاکمان اصلاح شوند مردم اصلاح می‌شوند و اگر مردم اصلاح شوند خانواده ایشان هم اصلاح خواهند شد".
  9. ↑ حکمرانی معنوی ( منتورینگ معنوی): منتورینگ معنوی سيستمي است كه در آن فردي خودساخته، مجرب و آگاه، به فردي با تجربه كمتر كمك مي كند تا در زمينه معنوی، رشد نماید.مولف و سیدکلال با توجه به حکمت 73نهج البلاغه، آیات 21 احزاب و 4 ممتحنه، همچنین شواهد علمی نظیر تئوری یادگیری اجتماعی بندورا، تربیت معنوی و تعمیق معنویت در جامعه را نیازمند حکمرانی ( منتورینگ ) معنوی توسط منتور ها می دانند
  10. ↑ منتور کسی است که به او اقتدا کنند و او را الگو و سرمشق خود قرار دهند. مفهوم منتور نشأت گرفته از ادبيات كلاسيك روزگاران گذشته است. به شخصي خردمند، آگاه، با تجربه، مورد اعتماد و پيشرو دلالت داردکه راه رشد و شكوفایي را به پيروِ خود (منتی) نشان مي دهد. معنای اصطلاحی: ارشادگر دستگیری کننده . در شعر حماسي اودیسه از هومر، اودیسه براي شركت در جنگ تروا پسر خود تله ماكوس را به پيرترین دوست و مشاور خود به نام منتور می سپارد تا از او مراقبت کند و به او آموزش دهد، وی را راهنمایي كند، از كودكي به بزرگسالي گام به گام راه و روش زندگي را به او بشناساند، او را رهبري كند و طرف مشورت او قرار گيرد. شخصيت منتور، خردمندي و نقش استادي اوست. منتور اشاره به شخصي مجرب، راهنما، فهيم، خردمند، مستعد، بصیر و اطلاق می شود که قادر به موشكافي از ظرایف پنهان از دید سایرین است
  11. ↑ ( فاذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ 72/ص). (وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي85/اسراء)،
  12. ↑ وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ75/ انعام
  13. ↑ وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورًا 19 /اسراء
  14. ↑ (مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ 18/ اسراء)
  15. ↑ (اَلَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللهَ قیاماً وَ قُعُوداً وَ على جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرونَ فى خَلْقِ السَّمَاوَات وَ الأَرْض 191/ آل عمران)
  16. ↑ قلب به معنای روح و مرکز کنترل ادرکات (قرائتی،تفسیر نور، ج1، ص: 50) قلب به معنای روح و جان، عقل و درک و مرکز کنترل عواطف(مکارم شيرازي، تفسیر نمونه، دار الکتب اسلامیه، چاپ 55، ج 1، ص121.)درحقیقت قلب همان جان آدمی است كه با قوا و عواطف باطنیه ای كه مجهز است به كارهای حیاتی خود می پردازد( علامه طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه نشر اسلامی1380)
  17. ↑ (إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ 37/ق).در حقیقت قلب همان جان آدمى است كه با قوا و عواطف باطنيه اى كه مجهز است، به كارهاى حياتى خود مى پردازد. ( علامه طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه نشر اسلامی1380)
  18. ↑ اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَي ُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ 42/ زمر
  19. ↑ وَإِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى7 /طه
  20. ↑ وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ ﴿۸۷﴾و روزى كه [مردم] برانگيخته مى ‏شوند رسوايم مكن (۸۷) يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ ﴿۸۸﴾روزى كه هيچ مال و فرزندى سود نمى‏ دهد (۸۸)إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ ﴿۸۹﴾مگر كسى كه دلى پاك به سوى خدا بياورد (۸۹)/ شعرا
  21. ↑ في قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ 10/بقره
  22. ↑ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ مَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا 85 /اسراء
  23. ↑ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ. 155/ بقره
  24. ↑ ِكلَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ 23/ حدید
  25. ↑ قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِيلًا 84/ اسراء
  26. ↑ مولف شخصیت معنوی را نزدیک به مفهوم قرآنی شاکله میداند. به نقل از علامه طباطبایی ذیل تفسیر آیه (قُلْ کُلٌّ يَعْمَلُ عَلي‏ شاکِلَتِهِ 84/اسراء ) می نویسد:"شاکله به معناى ملکات نفسانى و احوال روح، خوى و اخلاق است که آدمى را محدود و مقید مى‏کند، او را وادار مى‏سازد تا به مقتضا و طبق آن اخلاق رفتار کند. اما این دعوت و خواهش اثرش به آن حد نیست که عمل از اختیارى بودن بیرون شده و جبرى بشود.... آدمى داراى یک شاکله نیست، بلکه شاکله‏ها دارد، یک شاکله آدمى زائیده نوع خلقت و خصوصیات ترکیب مزاج اوست که شاکله‏اى شخصى و خلقتى است و از فعل و انفعالهاى جهازات بدنى او حاصل مى‏شود. شاکله دیگر او خصوصیاتى است که از ناحیه تاثیر اوضاع و احوال جو زندگى و عوامل خارج از ذاتش که در ظرف زندگى او حکمفرما است در او پدید مى‏آید مانند آداب و سنن، رسوم و عادتهاى تقلیدى. اما آدمى به هر شاکله‏اى که باشد و هر صفت روحى که داشته باشد، اعمالش بر طبق همان شاکله و موافق با فعلیات داخل روحش از او سر مى‏زند و اعمال بدنى او همان صفات و فعلیات روحى را مجسم مى‏سازد. هم چنان که انسان متکبر و مغرور این صفات روحیش از سرتا پاى گفتار و سکوت و قیام و قعود و حرکت و سکونش مى‏بارد و شخص خوار و ذلیل و مسکین از تمامى حرکات و سکناتش ذلت به چشم مى‏خورد، همچنین شجاع با ترسو، سخى با بخیل، صبور با عجول. هر صاحب صفتى با فاقد آن صفت از نظر کردار و رفتار متفاوت است و چگونه نباشد و حال آنکه گفتیم عمل خارجى، مجسمه صفات درونى است"
  27. ↑ مولف مفهوم"تبتل، اشد حبالله، انقطاع الی الله "را با واژه فارسی "دلبستگی ایمن به خدا "بیان می کند که حاصل استعاذه کرداری است و فرد را به مقام اخلاص و قرب به خداوند می رساند و قلبش را از محبت غیر خدا پاک میکند. نظریه پرداز مفهوم" تبتل، اشدحبالله و انقطاع الی الله" را به عنوان" پیوند عاطفی عمیق با خدا در زندگی میداند به گونه ای که این ارتباط با خدا سبب امنیت، نشاط و شعف شده و احساس حضورش در هنگام استرس سبب آرامش می گردد".
  28. ↑ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا3/ مائده
  29. ↑ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ 89/ شعراء ---إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ 84/ صافات
  30. ↑ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ 13/ احقاف
  31. ↑ وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا 8/ مزمل
  32. ↑ حديث قدسي" مَن طَلَبَنی، وَجَدَنی و مَن وَجَدَنی، عَرَفَنی و مَن عَرَفَنی، أحَبَّنی و مَن أحَبَّنی، عَشِقَنی و مَن عَشِقَنی، عَشِقتُهُ. و مَن عَشِقتُهُ، قَتَلتُهُ و مَن قَتَلتُهُ، فَعَلَیَّ دیَتُهُ و مَن عَلَیَّ دیَتُهُ، فأنا دیَتُهُ.»آن کس که مرا طلب کند می یابد، آن کس که مرا یافت می شناسد، آن کس که دوستم داشت به من عشق می ورزد، آن کس که به من عشق ورزید من نیز به او عشق می ورزم، آن کس که به او عشق ورزیدم کشته ام می شود و آن کس که کشته ام شود خون بهایش بر من واجب است و آن کس که خون بهایش بر من واجب است پس من خودم خون بهایش هستم. در این حدیث، که از معدود احادیثی است که لفظ عشق در آن آمده، مراحل عشق الهی و سیر و سلوک عرفانی در هفت مرحله تبیین شده که عبارتند از:1ـ طلب و خواستن ، 2ـ یافتن، 3ـ معرفت و شناختن ، 4ـ محبت ،5ـ عشق، 6ـ شهادت، 7ـ فنا (حسن زاده حسن(1365) هزار و يك نكته، تهران، انتشارات رجاء، چاپ پنجم، ص 569.)
  33. ↑ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً 28/ فجر
  34. ↑ فَادْخُلِي فِي عِبَادِي 29/فجر
  35. ↑ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ 165/ بقره ِ
  36. ↑ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ 3/ بقره
  37. ↑ فرایند تنظیم. اجرا، بررسی، نظارت و کاربست قواعد و دستور العملهای معنوی در سطح فردی، خانوادگی ، اجتماعی و سیاستگذاری( حکومتی) است که با اجرای خود مراقبتی معنوی فردی، اصلاح شیوه های تربیت معنوی در خانواده و مراکز آموزشی، نظارت بر عملکرد الگوهای اجتماعی و کارگزاران جامعه ، سیاستگذاری در جهت اصلاح تعیین کننده های اجتماعی مخرب سلامت معنوی مردم، باعث ارتقای سلامت معنوی آحاد جامعه می شود.
  38. ↑ مولف بدلیل اهمیت نقش واژه ها و بار مفهومی آنها و این موضوع مهم که اندیشه های هر ایده پردازی، مبتنی بر طرز تلقی، نگرش و نظام فکری جامعه، معنا دهی شده، مبدل به گفتمان میگردد، سبب بروز واکنشهای اجتماعی مختلف می شود. گفتمان به عنوان یک مفهوم اجتماعی، تابعی از نظام معنایی ذهنی جامعه ای است که آن گفتمان را بر اساس ایدئولوژی و اندیشه های خود تحلیل می کند، تعمدا به جای کلمه "پیشوای مذهبی، مرشد و منتور معنوی" که در سایر معنویت گرایی ها هم وجود دارند و قابلیت اطلاق گسترده ای داشته و به افرادی نظیر هیتلر هم قابل تعمیم هستند، از واژه قرآنی "امام " استفاده میکند که بر اساس نص آیات قرآن" وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴿124/ بقره ﴾."تنها بر پیامبران الهی و ائمه شیعه اطلاق میشوند. این گروه خاص افرادی هستند که واجد علم حضوری یعنی علم غیب بوده و به جهت برخورداری از مقام عصمت، منزه از خطا و اشتباه می باشند، "إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَيتِ وَيُطَهِّرَكُم تَطهيرًا﴿۳۳/ احزاب ﴾."نظریه پرداز معقد است که این افراد برگزیدگان خداوند هستند و اگر ما تلاش کنیم تا خود را شبیه آنان بگردانیم، می توانیم به شخصیت معنوی سالم دست یابیم.
  39. ↑ وَ مَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ: و تا تو در میان آنان هستی خدا بر آن نیست که ایشان را عذاب کند و تا آنان طلب آمرزش می‌کنند خدا عذاب‌کننده ایشان نخواهد بود(33/ انفال) .
  40. ↑ لَوْ لا إِسْتِغْفارُ بَعْضِكُمْ لِبَعْض لَهَلَكَ مَنْ عَلَيْها. اگر طلب مغفرت و آمرزش برخى از شما براى يكديگر نبود، تمام اهل زمين هلاك مى گشتند( دلائل الامامة، ص297)
  41. ↑ لولا الذين يَتَحابُونَ فیَ و يَعمروُنَ مَساجِدی و يَستَغفِروُنَ بِالأسحار لِأنزَلتُ عَذابی.» اگر نبودند کسانی که به پاس بزرگی و عظمت من، یکدیگر را دوست می دارند و مسجدهایم را آباد می کنند و سحرگاهان آمرزش می طلبند، بی تردید عذابم را فرو می فرستادم.» (بحارالانوار، ج 73، ص 381 و 382/ ثواب الاعمال، ص212)
  42. ↑ وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ4/ قلم
  43. ↑ من عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ 97/نحل
  44. ↑ أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ 62/ یونس
  45. ↑ في قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ 10/ بقره
  46. ↑ وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى124/ طه
  47. ↑ مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً، [فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ] فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ؛ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ؛ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا، أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ‏.حکمت 73 نهج البلاغه
  48. ↑ احمدی یزدان، باباتبار درزی حسین، اسدزندی مینو، سپندی مجتبی. تأثیر آموزش بین‌حرفه‌ای سلامت معنوی بر سبک زندگی دانشجویان نظامی. مجله طب نظامی ۱۳۹۹; ۲۲ (۱۰) :۱۰۵۳-۱۰۴۴

-ابوالقاسمی حسن، اسدزندی مینو. تبیین چگونگی تأثیر سلامت معنوی بر سایر ابعاد سلامت. نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت. شماره 2، دوره 3، صفحات :۱۶۴-۱۷۴. 1398

-ابولقاسمی حسن، اسدزندی مینو. "تقویت ایمان، اصلی ترین مراقبت و راهکار حفظ و ارتقای سلامت معنوی مددجویان و بیماران". نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت. شماره 1 ، دوره 1، صفحات :39-48 .1396

-احمدی یزدان، باباتبار درزی حسین، اسدزندی مینو، سپندی مجتبی." تأثیر آموزش بین‌حرفه‌ای سلامت معنوی بر سبک زندگی دانشجویان نظامی". مجله طب نظامی شماره 10، دوره ۲۲ ، صفحات:۱۰۵۳-۱۰۴۴. 1399

- استامپ ا. و همکاران. درباره دین. مترجم مالک حسینی و همکاران. تهران: انتشارات هرمس. 1393

- اسدزندی، مینو، سیدکلال، علی، زهیری، منوچهر. " گفتمان معنویت گرایی در فضای مجازی ( پیامدها و راهکارها)". تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله . خرداد 1402

-اسدزندی, مینو. "نقش فرماندهان نظامی به عنوان منتور در سلامت معنوی جامعه: مبتنی بر نظریه قلب سلیم". مجله طب نظامی، دوره25 ، شماره 4 ، صفحات: 1973-80، 1402

-اسدزندی، مینو. نظریه قلب سلیم در سلامت معنوی اسلامی (ویراست اول). تهران: رسانه تخصصی. 1402

-اسدزندی مینو، سیدکلال علی." نحوه تأثیر معنویت بر سلامت روان: از معنویت دینی تا سکولار". نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت. شماره 3 ، دوره 6، صفحات:403-11، 1401

-اسدزندی مینو، سیدکلال علی. تحلیل گفتمان مبانی معنویت‌گرایی فرادینی در طب مکمل. نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت. شماره 4، دوره 5 . صفحات :504-497 ، 1400

-اسدزندی مینو، سیدکلال علی. ارائه الگوی آموزشی تربیت معنوی مبتنی بر نظریه قلب سلیم. مجله سلامت معنوی. ۱۴۰۲; ۲ (۱) :۱۷-۲۸

-اسدزندی مینو. طراحی واعتبار بخشی الگوی توانمندسازی خود مراقبتی معنوی دانشجویان با رویکرد مدل قلب سلیم. دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی ۱۴۰۰; ۱۴ (۱) :

-اسدزندی مینو. شاخصه های معنوی اساتید در آموزش الگو محور . دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی ۱۳۹۶; ۱۰ (۱) :۳۵-۲۳

-تبریزچی نرگس." مروری بر مطالعات سلامت اجتماعی: معرفی نشانگرهای کلان سلامت اجتماعی". نشريه فرهنگ و ارتقاء سلامت. شماره 2 ، دوره 7، صفحات 270-264، 1402

-زهیری, منوچهر, مسعودی, امید علی, اسدزندی, مینو, خوشی, ابولفضل." بررسی نقش سلامت معنوی در درمان بیماران مبتلا به کووید-19: مطالعه یک بیمارستان نظامی."مجله طب نظامی، شماره 3، دوره 24، صفحات1201-1209، 1401

-سیدکلال علی، اسدزندی مینو، احمدی یزدان، تدریسی سید داوود، ابولقاسمی حسن، امیری سهراب. "طراحی و روانسنجی پرسشنامه شایستگی ارائه خدمات سلامت معنوی" . كومش. شماره2، دوره 25، صفحات 198-187، 1402.

- کلانتر نیستانكي، محمد حسن ، اسدزندی مینو، حسینی، سیدمرتضی. "تعدیل تعیین کننده های اجتماعی مؤثر بر سلامت معنوی" .نشريه فرهنگ و ارتقاي سلامت فرهنگستان علوم پزشكي. دوره هشتم، شماره سوم، پايیز ، صفحات1-7. 1403 

      -Asadzandi, Minoo, Seyed Kalal, Ali. Explaining the protective effect of spirituality on Diathesis-Stress: based on the Sound Heart Theory. j psychiatr Psychol Dis 2024; 3(1):1-8. 

        -Asadzandi, Minoo, Seyed Kalal, Ali. The concept of spiritual personality based on the sound heart model. Austin J Autism & Relat Disabil, 2023;9(2), 1066.

         -Asadzandi, Minoo, Seyed Kalal, Ali. Spiritual Pathology Theory of the Sound Heart Model: Socio-Cultural Factors of Spiritual Distress. World Journal of Social Science Research .2023; 10(4):17-28         

        - Asadzandi Minoo, Explaining the Propositions of the Sound Heart Model as Spiritual Health Theory: Research Methodology. J Biomed Res Environ Sci.2023; 31; 4(10): 1507-1521

        -Asadzandi Minoo, the spiritual method of relieving pain from the perspective of Islam. Journal of Case Reports and Medical Images. 2019; (1):10-16

      -  Asadzandi Minoo, “Prevention of Death Anxiety by Familiarity with the Concept of Death”. Journal of Preventive Medicine and Care .2019; 2(4):23-29. 

        -Asadzandi Minoo, Heart in Quran and Medicine, Close Connection of Soul with Physiological Heart. American journal of Cardiology and Cardiovascular Diseases.2019; 2(2):1-4.

         -Asadzandi Minoo. Sound Heart, Spiritual Health from the perspective of Islam. Journal of Religion and Theology.2019; 3(1):10-16. 

       -Asadzandi Minoo. Characteristics of Sound Heart Owners as Islamic Spiritual Health Indicators.  Journal of Community Medicine & Health Care. 2019; 4(1):1-4.  

        -Asadzandi Minoo. Dream theory from the perspective of Islam. International Journal of Psychotherapy Practice and Research. 2018; 1(3):1-8. https://doi.org/10.14302/issn.2574-612X.ijpr-18-2243--

       -Asadzandi Minoo. Sound Heart: Spiritual Nursing Care Model from Religious Viewpoint. Journal of Religion and Health. 2017; 56 (6), 2063-2075
برگرفته از «https://fa.qelnet.com/index.php?title=حکمرانی_مشفقانه_معنوی_منتورهای_صاحب_قلب_سلیم_در_نظام_آموزشی-_درمانی:_الگوی_قرآنی_ارتقای_سلامت_معنوی_و_امنیت_معنوی_(مقاله)&oldid=11077»