آشنایی زدایی مکانی در داستان حضرت آدم(ع) در قرآن کریم

چکیده

مکان عنصر زائدی در داستان نیست؛ بلکه گاه ممکن است که خود هدف نهایی اثر روائی باشد؛ مکان در داستان حضرت آدم،‌ هم¬چون داستان¬های سنتی صرفا یک مکان نیست که شخصیت¬ها در آن حرکت کنند و یا حوادث داستان در آن اتفاق بیافتد؛ بلکه مکان هنری و اعجازی و زیبایی شناسانه¬ی آشنازدا می¬باشد. در این داستان چهار مکان با ویژگی و ماهیت کاملا متفاوت از هم وجود دارند: 1- بارگاه الهی، 2- بهشت، 3- زمین، 4- جهنّم. به جز زمین، سه مکان دیگر مکان¬های ماوراء طبیعی هستند و فاقد جنبه¬ی فیزیکی و از این جهت با مکان در داستان بشری که عموما جنبه¬ی فیزیکی داشته و در نقشه می¬گنجند، متفاوت و دارای ویژگی آشنایی زدایی است. و مفهوم بارگاه الهی از طریق زبان به مکان تبدیل شده و در حقیقت برای خداوند متعال نمی¬توان مکان متصور شد. بهشت مکان آشنازدای دیگری است که در آن نه خبری از گرسنگی و تشنگی هست و نه برهنگی و گرمازدگی سراغ شخصیت¬ها می¬آید و درخت موجود در آن هم تأثیر آشنازدایی بر جسم شخصیت¬ها گذاشته است. زمین با تمام وسعتش جزئی از مکان¬های روائی این داستان است. جهنم مکان آشنازدای دیگری است که هنوز زمان رخداد حوادث آن فرا نرسیده است که بعد از پایان یافتن حوادث زمین، پناهگاه کسانی خواهد بود که از شیطان تبعیت می¬کنند.

واژگان کلیدی

قرآن کریم، داستان حضرت آدم(ع)، مکان، آشنازدائی