تبیین دیدگاه سید قطب در باره اعجاز بیانی قرآن (چکیده)

چکیده

یکی از موضوعات مهم و تأثیرگذار در علوم قرآنی، موضوع اعجاز قرآن است. این مساله ابعاد مختلف دارد؛ یکی از ابعاد آن که از گذشته نسبتاً طولانی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته، جنبه بیانی آن یعنی اعجاز بیانی بوده است. سید قطب یکی از کسانی است که بیشتر در این زمینه به بحث پرداخته است. وی با طرح جدیدی از اعجاز بیانی، صاحب نظریه جدیدی محسوب می‌گردد که توجه اندیشمندان را به خود جلب نموده است. نگارنده می‌کوشد با روش تحلیلی توصیفی به این دو سؤال مهم و عمده پاسخ دهد: سؤال اول اینکه مقصود سید قطب از تصویر فنی یا همان صورتگری هنری در قرآن چیست و چه تفاوتی بین طرح جدید سید قطب از اعجاز بیانی در قالب تصویر فنی قرآن با تبیین دیگر اندیشمندان علوم قرآنی از اعجاز بیانی وجود دارد و سؤال دوم اینکه تصویر فنی در قرآن از نگاه وی بر چه عناصر و ارکانی استوار است. هدف از این پژوهش ارائه و اظهار بیشتر جلوه‌های بی بدیل اعجاز بیانی قرآن کریم بوده و نتیجه‌ این پژوهش این است که سید قطب برای اولین بار با بیان و اسلوب جدید، اعجاز بیانی قرآن کریم را به تصویر کشیده که از آن به قانون (التصویر الفنی فی القرآن) یاد کرده است. از دیدگاه وی تصویر فنی قرآن بر ارکانی هم چون تخییل حسی، تجسیم و تناسب شگفت بین صدر و ذیل آیات، استوار است. تفاوت نظریه وی با نظریه سایر اندیشمندان در این است که نظریه یاد شده تصویرگری و خیال انگیزی کلام را منحصر به صُوَر خیال (تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) نمی داند؛ بلکه خیال انگیزی کلام قرآن را علاوه بر استفاده از صُوَر خیال، با انتقال مفاهیم از طریق انتخاب دقیق و لطیف کلمات، هماهنگی حروف و واژگان، مدها و تشدیدها، ترکیب هماهنگ جملات و عبارات، استفاده از اسلوب های گوناگون بیانی و ادبی... می داند.

واژگان کلیدی

اعجاز بیانی، سید قطب، تصویر فنی، تخییل حسی، تجسیم، تناسب آیات.