جستاری در طرحوارههای تصوّری معجزات انبیاء در قرآنکریم رویکردی شناختی
موضوع معجزات پیامبران در قرآن¬کریم از وجوه مختلفی بررسی¬شده، اما شیوه زبانی قرآن-کریم برای انتقال مفاهیم انتزاعی آن تاکنون مورد توجه قرارنگرفتهاست. در این مقاله به عنوان یک مطالعه میانرشتهای، از ابزار زبان¬شناسی¬شناختی استفاده¬شده و این پژوهش از حیث روش، با تمرکز بر آیات در زمره پژوهش¬های پیکره¬بنیاد محسوب¬می¬شود. طرحواره تصوّری یکی از بنیادیترین مفاهیم در زبانشناسیشناختی است که در ادراک پیشمفهومی انسان، نقش اساسی ایفا¬میکند. این طرحوارهها از تعامل انسان با جهان واقع ناشی¬میشوند و ابزاری بنیادین برای درک بسیاری از مفاهیم انتزاعی هستند. از آنجا که مفاهیم قرآنی دارای لایههای معنایی مختلف هستند، لذا کاربست این ابزار زبانشناختی در ادراک عمیقتر آنها ضروری¬مینماید. این پژوهش میکوشد تا با استفاده از روش مطالعات میانرشتهای و به شکل مشخص، کاربست رویکرد طرحواره¬محور در زبانشناسیشناختی، انواع طرحوارههای بهکاررفته در معجزات پیامبران اولوالعزم(ع) در قرآن و همچنین گزارههای موجود مرتبط با آن را استخراج و کارکرد هر یک را تبیین-نماید. بررسیهای به¬عمل¬آمده در این مقاله نشان¬میدهد در نقل و تبیین صحنههای وقوع معجزات، طرحواره نیرو مشتمل بر اجبار (برای شروع و پایان معجزه)، رفع مانع (عبور از دریا)، جذب (اثبات حقیقت)، نیروی متقابل (فعل ساحران) و مانند آن، بیشترین کاربرد را دارد. کثرت کاربرد طرحواره نیرو در آیات مشتمل بر معجزات میتواند نشاندهنده اهمّیت و جایگاه شیوه انتقال زبانی در روساخت آیات معجزه¬محور قرآنکریم باشد. همچنین مشخص¬شد که علاوه بر طرحواره نیرو در زیرساخت استعاری آیات، سایر طرحوارهها مانند حرکت (زندهشدن پرندگان)، موجودیّت (بلع آب)، حجم (طوفان) و فرایند (اثر معجزه) نیز بهکاررفتهاند.
کلیدواژه ها: قرآن¬کریم، معجزات پیامبران، مطالعات میانرشتهای، زبانشناسیشناختی، طرحواره تصوّری.