نمایش مبدأ برای رویکرد مبتنی بر هم‌زیستی مسالمتآمیز قرآن در مواجهه با تنوّع ادیان رویکردی نقّادانه بر شمولگرایی کارل رانر

جوامع فعلی جهان معاصر از انسان‌های پیرو ادیان‎ و مذاهب مختلف تشکیل¬یافته¬است. در این جوامع، شاهد جنگ‌ها و منازعاتی هستیم که ریشه در مبانی اعتقادی و دینی دارد. بنابراین، تنوّع ادیان‎ و مذاهب و مناسبات میان پیروان آن از مسائل مهمّ و محوری مرتبط با صلح پایدار است. متفکّران دینی رویکرد به تنوّع ادیان‎ و فرق را به سه قسم انحصار‎گرایی، شمول‎گرایی و کثرت‎گرایی تقسیم¬می‎کنند. انحصار‎گرایی، زمینه‎ساز بسیاری از ناهنجاری‎ها در جوامع بشری است. انحصار‎گرایان با منحصر دانستن نجات در دین و فرقه خود، دیگران را از این دایره خارج می‎دانند. بدیهی است از نگاه این گروه، صلح با کسانی که معتقد به نجات و حقانیّت آنان نیستند بی‎معنی است؛ لذا همزیستی مسالمت‎آمیز میان پیروان أدیان‎ و فرق در این جوامع با موانع جدّی مواجهاست و صرفاً با اهرم¬های سیاسی و حقوقی مدارای مصلحت‎اندیشانه در این جوامع، تشویق و تأکید¬می‎شود. نظریّه کثرت‎گرایی که جان هیک آن را نمایندگی می‎کند به‎دلیل لوازم غیرقابل قبول آن و نیز به¬ ‎لحاظ تعارض آن با مبانی دینی بر‎گرفته از قرآن در میان اندیشمندان مسلمان پیروان اندکی دارد. شمول‎گرایی کارل رانر گرچه با طرح نظریّه مسیحیت گمنام، کمی از انحصار‎گرایی فاصلهگرفتهاست و تلاش¬کرده خود را از لوازم غیرقابل¬¬قبول کثرت‎گرایی برهاند، امّا همچنان انحصار‎گرایی در نجات شاخصه این نظریّه است و لذا نتوانسته دغدغه بشر بر همزیستی مسالمت‎آمیز را محقّق¬کند. در این مقاله ضمن بررسی اجمالی و نقّادانه‎ این سه رویکرد، خصوصاً شمول‎گرایی رانر، به رویکرد قرآن در این مسأله می‎پردازیم. رویکرد قرآن به تنوّع ادیان‎ خصوصاً ادیان‎ ابراهیمی را در مقام گفتار به جدال أحسن و در کردار، در دعوت اهل کتاب به کلمه سواء می‎توان¬دریافت. این نگاه، همزیستی مسالمت‎آمیز واقع‎گرایانه مبتنی بر اعتقاد به نجات حداکثری ادیان‎ را تبیین¬می‎کند و راهکار بسیار مترقّیانه‎ای است که سبک زندگی بشری را بر اساس اجتناب از انحصار‎گرایی در نجات ترسیم و تنظیم¬می‎کند. رویکرد قرآن به مسئله تنوّع ادیان‎ را می‎توان رویکرد چهارم معرّفی کرد که زمینه‎ساز همزیستی مسالمت‎آمیز واقع‎گرایانه و نه مصلحت‎اندیشانه دانست که در تحقّق صلح پایدار میان پیروان ادیان‎ و زندگی خردمندانه و مسالمت‎آمیز، نقش محوری و بنیادین دارد.

کلیدواژهها: انحصار‎گرایی، شمول‎گرایی، کثرت‎گرایی، کلمه سواء، توحید، هم‌زیستی مسالمت آمیز.         

[[رده: پیشنهاده]]
[[رده: هم‌زیستی مسالمت آمیز]]
[[رده: شمول‎گرایی]]