شمع های استاندارد
بیان ایده
قرآن در آیات متعددی به آفرینش آسمان‌ها، اجزاء و متعلقات آن اشاره می‌کند و در هر آیه دریچه‌ای از عظمت و شگفتی آن را به روی انسان می‌گشاید. در آیه فوق، عبارت "و زينا السماء الدنيا بمصابيح و حفظاً" بعد از بیان خلقت هفت آسمان، دليل بر اين‌است كه همه ستارگان زينت بخش آسمان اول‌اند و در نظر انسان‌ها همانند چراغ‌هایى‌اند كه از سقف اين آسمان نيلگون آويزان شده‌اند و نه تنها زينت آسمانند، بلكه در شب‌هاى تاريك براى گمشدگان بيابان‌ها چراغ‌هایى هستند كه هم با روشنایى خود راهنمایى مى‌كنند، و هم سمت و جهت حركت را معين می‌سازند [۱].
از جهت علمی نیز، پیشرفت‌های اخیر مطالب جدیدی را در رابطه با ستارگان در دسترس ما قرار داده است. از آن جمله می‌توان به روش‌های متعدد برای اندازه‌گیری فاصله اجسام سماوی اشاره کرد. یکی از این روش‌ها روش " فواصل درخشندگی" است. این روش برمبنای این واقعیت است که اگر درخشندگی اصلی یک جسم سماوی شناخته شده باشد، با اندازه‌گیری درخشندگی ظاهری آن می‌توان فاصله‌ای را که توسط نور پیموده شده، محاسبه نمود. بنابراین با استفاده از اختلاف قدر مطلق دو ستاره می‌توان نسبت درخشندگی و در نتیجه فاصله دو ستاره از یکدیگر را تعیین کرد. به عبارت دیگر بعضی اجرام آسمانی می‌توانند شمع‌های استاندارد يا standard candle (هر شئ نجومی که درخشندگی ذاتی آن مستقل از درخشندگی ظاهری‌اش می‌تواند کم و زیاد شود) باشند.در ستاره شناسی، شمع استاندارد منبعی است که درخشندگی مشخص و شناخته شدهای دارد و این درخشندگی برابر توان کل انرژی خروجی آن است که با واحد وات (W) یا درخشندگی خورشید اندازه گیری می‌شود(L⊙)
و
1 L⊙ = 3.84 x 1026 W
درخشندگی يا قدر مطلق اين ستارگان با فرايندهايي برای ما مشخص است، درنتيجه اگر فاصله آنها به عنوان يک استاندارد تعريف شود، با اندازه‌گيری قدر ظاهری هر شيء ديگر و مقايسه آن با اين ستارگان، فاصله آنها تعيين خواهد شد. بنابراين، آنها مانند مشعل‌های استانداردی براي فاصله‌يابي و جهت‌يابي مورد استفاده قرار می‌گيرند.
دو نوع شمع استاندارد وجود دارد.
رابطه‌ای بین «دمای سطح و درخشندگی» بیشتر ستاره‌ها در رشته اصلی وجود دارد. دمای سطح با رنگ یا طیف ستاره‌ها اندازه گیری می‌شود و جزئیات طیف مشخص می‌کند که آیا آنها در رشته اصلی هستند یا خیر.
این دقيقاً همان کاري است که يک «مصباح» يا مشعل انجام مي‌دهد. اين نکته که در اين آيه از ستارگان با واژه «مصباح» ياد فرموده، ممکن است به اين نوع خاص از اجرام آسماني اشاره داشته باشد که ویژگی و کاربرد خاصی نیز دارد. این معنا برای "مصباح" در مفردات راغب با عبارت «اعلام الکواکب» که به معنای نشانه‌ها یا مشخصه‌های ستارگان است، بیان شده است.
با اينكه قرآن مجيد در محيط عقب افتاده عصر جاهليت عرب نازل گردید، ولى غالباً تاكيد مىكند كه مسلمانان در اسرار با عظمت عالم هستى بينديشند. مطلبى كه در عصر جاهليت مفهوم نداشت و اين خود دليل روشنى است بر اينكه قرآن از مبدأ ديگرى صادر شده و هر قدر علم و دانش پيش میرود، عظمت تأكيدات قرآن در اين زمينه آشكارتر مىگردد [۲].
این دقيقاً همان کاري است که يک «مصباح» يا مشعل انجام مي‌دهد. اين نکته که در اين آيه از ستارگان با واژه «مصباح» ياد فرموده، ممکن است به اين نوع خاص از اجرام آسماني اشاره داشته باشد که ویژگی و کاربرد خاصی نیز دارد. این معنا برای "مصباح" در مفردات راغب با عبارت «اعلام الکواکب» که به معنای نشانه‌ها یا مشخصه‌های ستارگان است، بیان شده است.
با اينكه قرآن مجيد در محيط عقب افتاده عصر جاهليت عرب نازل گردید، ولى غالباً تاكيد مىكند كه مسلمانان در اسرار با عظمت عالم هستى بينديشند. مطلبى كه در عصر جاهليت مفهوم نداشت و اين خود دليل روشنى است بر اينكه قرآن از مبدأ ديگرى صادر شده و هر قدر علم و دانش پيش مىرود، عظمت تأكيدات قرآن در اين زمينه آشكارتر مىگردد [۳].
بررسی لغوی و تفسیری
کلمات اصلی
- مَصَابِيحَ: جمع مصباح: چراغ، چراغدان [۴]
اهداف و روش تحقیق
هرچند که مردم در عصر نزول قرآن تا حدودی با وضعیت ستارگان و راه‌یابی توسط آنها آشنا بوده اند، اما مسلماً با این حقایق که علم اخیراً بدان دست یافته است، آشنایی نداشته‌اند. از این رو، با توجه به آنچه که گفته شد، اگر بتوان قرینه‌ای یافت که نشان دهد واژه «مصابیح» تنها شامل برخی ستارگان خاص می‌شود که قدر مطلق آنها برای ما معلوم است و مابقی ستارگان را در برنمی‌گیرد، می‌توان این آیه را از مصادیق اعجاز علمی قرآن دانست.
آیات مرتبط
سوالات تحقیق
- آیا قرینه‌ای بر اینکه واژه "مصباح" تنها ناظر است به برخی ستارگان خاص با ویژگی مطرح شده، وجود دارد؟
- چه تفاوت معنایی و مصداقی میان واژه های سراج، مصباح، کوکب و نجم وجود دارد؟
- مأموریت آسمان دنیا چیست؟
- هدف از این زیور و زینت چیست؟
- آیا همراهی واژه‌ی "حفظ" و "مصباح"در آیه دلیل خاصی دارد؟
- قدر مطلق چه ستاره‌هایی را می‌توان اندازه گرفت؟
- روش‌های اندازه‌گیری قدر مطلق ستارگان چیست؟
- قدر ظاهری ستاره‌ها را از چه طریقی می‌توان اندازه گیری کرد؟
- آیا در گذشته با استفاده از مشعل علاوه بر جهت یابی، فاصله‌ها را نیز اندازه‌گیری می‌کرده اند؟
- آیا فاصله ستارگان خاصی مانند ستاره شمال و... (که برای جهت‌یابی استفاده می‌شده‌اند) با زمین تفاوت خاصی نسبت به سایر ستارگان دارد که بتوانیم این فاصله را آسمان اول بنامیم؟
پانویس و منابع
1. قرآن کریم،ترجمه فولادوند
2.راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق
3.مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران،1374 ش
4. http://universe-review.ca/R02-07-candle.htm
5. http://www.astro.ex.ac.uk/people/hatchell/rinr/candles.pdf