سیاه‌چاله‌ها
بیان ایده
خداوند در آیاتی از سوره تکویر به چیزی سوگند می‌خورد که دارای سه ویژگی «خنوس»، «جَری» و «کنوس» است. درباره ماهیت آنچه که بدان سوگند یاد شده، اقوال مختلفی وجود دارد. آنچه که بیش از همه مورد توافق مفسران است و روایتی نیز در تأیید آن وجود دارد، آن‌است که این صفات با ویژگی‌های پنج سیاره سرگردان یعنی زحل، مشترى، مريخ، زهره و عطارد منطبق است. زيرا حرکت آنها از دید ما، برخلاف سایر ستارگان منظم نبوده و بازگشت و توقف دارد، همانند آهویی وحشی که زمانی در آشیانه خود توقف کرده و پنهان می‌شود.
واژه «الكُنَّس» از ریشه «ک ن س» دو اصل معنایی دارد:
▪ پنهان شدن، که واژه «کانس»، به معنای حیوان وحشی-مثلاً آهویی- که داخل لانه خود می‌شود، برگرفته از این معناست.
▪ اصل دوم به معنای پاک کردن و جارو کردن چیزی از روی چیزی است. با توجه به معنای دوم این واژه، برخی از محققان در موضوع اعجاز علمی قرآن ادعا کرده‌اند که ویژگی‌های یاد شده در این دو آیه، در واقع اشاره به سیاه‌چاله‌هاست که این هر سه ویژگی را دارد، بدین ترتیب که:
الف) واژه «الخُنَّس» اشاره به پنهان بودن سیاه‌چاله‌ها
ب) واژه «الجَوار» اشاره به در حرکت بودن آنها
ج) واژه «الكُنَّس» اشاره به پاک کننده بودن آنها (همانند یک جاروبرقی کیهانی) است.
از لحاظ علمی سیاه‌چاله‌ها از پدیده‌هایی هستند که علم هنوز به بسیاری از اسرار آنها پی نبرده است. از این رو نمی‌توان با قطعیت درباره آنها اظهار نظر نمود. این پدیده اولین بار بر طبق نظریه نسبیت عام اینشتین پیش بینی و تبیین شد. بنابر نظریه نسبیت عام، سیاه‌چاله نقطه‌ای از فضا با چگالی بی‌نهایت است که میدان گرانشی فوق العاده بالایی دارد، به طوری که هیچ چیز، حتی نور نمی‌تواند از میدان گرانشی آن بگریزد. یک سیاه‌چاله اغلب به جسمی تعریف می‌شود که سرعت گریز آن حتی از سرعت نور بیشتر است. سرعت گریز، حداقل سرعت ممکن برای فرار از میدان گرانشی یک جسم است. از این رو سیاه‌چاله‌ها سیاه و غیر قابل رؤیتند، چراکه همه نوری را که به داخل آنها راه می‌یابد، به دام می‌اندازند. بنابراین، می‌توان گفت که سیاه‌چاله‌ها ویژگی پنهان بودن را که در آیه مطرح شده دارند. در اطراف سیاه‌چاله مرزی مجازی به نام افق رویداد وجود دارد که هیچ چیزی بعد از عبور از آن نمی‌تواند به بیرون باز گردد و یا به عبارت دیگر، اجسام پس از عبور از آن بلعیده می‌شوند[۱].
این همان ویژگی پاک کنندگی (جارو کردن) است که برخی برآنند در آیه به آن اشاره شده است. سیاه‌چاله‌ها انواع گوناگونی دارند. دسته‌ای از سیاه‌چاله‌ها بر اثر فروپاشی گرانشی یک ستاره شکل می‌گیرند. وقتي يك ستاره در حال سوختن است، انرژی ناشی از واكنش‌های هسته‌ای ضمن افزايش فشار گاز، موجبات توازن گرانشی را فراهم مي‌آورد و وقتي سوخت ستاره تمام مي‌شود، ديگر عاملی براي خنثي كردن نيروی گرانشی ستاره و حفظ توازن آن باقی نمي‌ماند. در این مرحله، تعادل ستاره به هم می‌خورد و ستاره تحت تأثیر نیروی گرانشی خود منقبض می‌گردد. در این هنگام، مقدار جرم ستاره تعيين كننده سرنوشت آن پس از مرگش خواهد بود. طبق محاسبات، اگر جرم ستاره سه تا پنج برابر جرم خورشید باشد، مرحله پایانی انقباض آن باعث فرو ریختن گرانشی و تشکیل سیاه‌چاله می‌گردد.
بررسی لغوی و تفسیری
کلمات اصلی
- الخُنَّس: جمع خانس از ریشه «خ - ن - س» به معنای پنهان شدن [۲].
- الجَوار: از ج- ر- ی به معنی گذر سریع [۳]
- الكُنَّس: جمع کانس از ریشه «ک- ن- س» به معنای برداشتن چیزی از روی چیزی، نهان شدن [۴]
اهداف و روش تحقیق
با توجه به اینکه در ابتدای این سوره به مسئله مرگ خورشید و تیره شدن ستارگان اشاره شده و دسته ای از سیاه‌چاله‌ها نیز در اثر تغییر و تحول در ستاره‌ها و پایان یافتن سوخت آنها پدید می‌آیند، اشاره خداوند به این موضوع و "مقسم به" واقع شدن سیاه‌چاله‌ها در این آیات دور از ذهن نیست. اما از آنجا که این پدیده از جمله مسائلی است که علم کماکان به تمام جزئیات و ویژگی‌های آن پی نبرده و احتمال تغییر و تحول در دانش بشر نسبت به سیاه‌چاله‌ها وجود دارد، اظهار نظر قطعی درباره انطباق این پدیده با آیات قرآنی صحیح به نظر نمی‌رسد. از این رو، باید گفت که این آیات همچنان در زمره غوامض علمی است که دانش بشر با قطعیت بدان دست نیافته است.
آیات مرتبط
سوالات تحقیق
- آیا استنباط پدیده سیاه‌چاله از این آیات قطعی است؟ به عبارت دیگر، آیا این آیات درصدد توصیف این پدیده است؟
- ویژگی‌های دقیق معنایی دو واژه «الخُنَّس» و«الكُنَّس» و تفاوت معنایی آن دو چیست؟
- چه ارتباطی میان مقسم به (سیاه‌چاله) و شب و روز با ویژگی‌های خاصی که برای آن دو در آیات بعدی مطرح شده، وجود دارد؟
- چه ارتباطی میان سیاه‌چاله و جواب این قسم الهی (قرآن قول رسول کریم است)، می‌تواند وجود داشته باشد؟
- آیا می‌توان گفت که آیات ابتدایی سوره که درباره تحول و مرگ ستارگان است، با آیات مورد بحث مرتبط و دلیلی بر صحت نظر مدعیان اعجاز در این آیاتند؟
- سیاه‌چاله‌ها تنها از نتایج نظری نسبیت عام هستند یا اینکه شواهد عینیی از وجود آنها به دست آمده است؟
- چه شواهدی از وجود سیاه‌چاله‌ها تاکنون یافت شده است؟
- علم سیاه‌چاله‌ها را با چه ویژگی‌هایی توصیف می‌کند؟
- چه نوع حرکت‌هایی برای سیاه‌چاله‌ها پیش‌بینی شده است؟
- آیا تمامی انواع سیاه‌چاله‌ها ویژگی‌های مطرح در این آیات را دارند؟
پانویس و منابع
1. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، دار الجيل، بیروت، 1420 ق / 1999م
2. راغب اصفهانی،حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق
3. طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، ج10، ص 677
4. Alkhalili ,J., Black hole, Wormhole & Time machine, Institute of Physics Publishing Bristol and Philadelphia, 1999
5. http://www.iranika.ir/detail_fa/Default.asp?iData=443&iCat=373&iChannel=2&nChannel=Articles