حمل بی آلایش حضرت مریم

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

وَمَرْيَمَ ٱبْنَتَ عِمْرَٰنَ ٱلَّتِىٓ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَٰتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِۦ وَكَانَتْ مِنَ ٱلْقَٰنِتِينَ

و همچنین به مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت، و ما را از روح خود در آن دمیدیم؛ او کلمات پروردگار و کتابهایش را تصدیق کرد و از مطیعان فرمان خدا بود!

آیه 12 سوره تحریم

حمل بی آلایش حضرت مریم

بیان ایده

برخی از محققان در موضوع اعجاز علمی قرآن درباره این آیه گفته‌اند که عبارت "فَنَفَخْنَا فِيهِ مِن رُّوحِنَا" اشاره به نحوه بارداری حضرت مریم دارد که به رغم تجرد و پاکدامنی، به خواست خداوند باردار شد و تا به امروز از نظر علمی توجیه نشده است

درباره این آیه نظرات مختلفی مطرح شده که برخی از آن‌ها یاد می‌شود:

• از ظاهر آيه فوق برمی‌آید كه مريم دامان خويش را از هر گونه آلودگى به بى‌‏عفتى حفظ كرد. بعضى از مفسران احتمال داده‌‏اند كه مراد آیه اینست که او از هر گونه تماس با مردى - چه از طریق حلال و چه به جز آن- خوددارى كرد. همانگونه كه در آيه 20 سوره مريم می‌فرماید: "وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِيًّا" (هيچگاه مردى با من تماس پيدا نكرده و من زن آلوده‏اى نبودم). در حقيقت اين مقدمه‌‏اى براى اثبات تولد اعجازآميز عيسى و آيه بودن اوست .

• "نفخ روح" در مريم كنايه است از اينكه ولادت فرزندش، عيسى مستند به جريان عادى نيست. یعنی به این صورت که نطفه‏اى باشد و پس از طى دوره‏اى، روح در آن دميده شده باشد. پس وقتى نطفه‏اى نیست، تنها می‌تواند نفخ روح باشد و اين نفخ روح همان كلمه الهى است كه در آیه 59 سوره آل عمران از آن یاد کرد:"إِنَّ مَثَلَ عِيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ"، یعنی در اين نکته كه در خلق شدن از نطفه بى نيازند، همچون یکدیگرند.

• درباره "روحَنا" گفته‌اند که منظور از آن يك روح با عظمت و متعالى است، يا به تعبير ديگر اضافه "روح" به" خداوند" اضافه تشريفی و بيانگر عظمت چيزى است، مانند اضافه"خانه" به"خدا" در بيت اللَّه (خانه خدا) و شهر اللَّه (ماه خدا) .

در شرح عبارت "فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا" آورده‌اند که جبرئيل در فرج او دميد و خداوند از آن "مسيح" را آفريد. از این رو، ضمیر در "فِيهِ" مذكّر است. گرچه برخی آن را به معنى "ما مسيح را در شكم مريم آفريده و در او "روح" را دميديم تا زنده گرديد"، دانسته و در واقع مرجع ضمير "ه" در "فيه" را مسيح گرفته‌اند .

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• أَحْصَنَتْ: از ح- ص- ن به معنی حفظ نمودن، مصون داشتن؛ زن پاکدامن را حاصن و حصان گویند . "احصنت فرجها" کنایه از طهارت و پاکدامنی است.
• نَفَخْنَا: از "ن- ف- خ "، به معنی دميدن
• روح: اسمى است براى نفس يا جزئى كه حيات و جنبش و تحرّك با آن حاصل مى‏‌شود .

اهداف و روش تحقیق

آیه 12 سوره تحریم، در کنار آیات مرتبط با آن، از تولد اعجاز آمیز حضرت عیسی(ع) یاد می‌کند. با توجه به اینکه حمل بی آلایش مریم (س) و زاده شدن عیسی از مادری باکره از باورهای دینی مسیحیت است و انجیل نگاران نیز آن را نقل کرده‌اند ، می‌توان از کسانی که نحوه بارداری حضرت مریم را از موارد اعجاز علمی قرآن برشمرده‌اند، پرسید که چگونه آنچه را که پیشتر در کتاب مقدس آمده، معجزه علمی قرآن کریم می‌دانید؟ به هر حال، گفته‌اند که چون دلیل علمی چنین بارداری تا به امروز کشف نشده، بلکه صرفاً احتمالاتی همچون بکرزایی داده شده، بنابراین آیه فوق از جمله غوامض است.

دانشمندان بر این باورند که اگرچه احتمال بکرزایی در انسان را نمی‌توان رد کرد، ولی در واقع این امر عملی نیست. علت این مسئله آنست که در موارد بسیار نادری که تخمک انسان به صورت مستقل از اسپرم شروع به رشد کرده، رشد و نموی کم و غیرطبیعی داشته است. کلون شدن سلول های بدن برای ایجاد یک فرد جدید نیز از لحاظ تئوری ممکن به نظر می‌رسد. ولی مجدداً شواهدی دال بر عملی شدن این کار به دست نیامده است .

آیات مرتبط

وَٱلَّتِىٓ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِن رُّوحِنَا وَجَعَلْنَٰهَا وَٱبْنَهَآ ءَايَةً لِّلْعَٰلَمِينَ

و به یاد آور زنی را که دامان خود را پاک نگه داشت؛ و ما از روح خود در او دمیدیم؛ و او و فرزندش [= مسیح‌] را نشانه بزرگی برای جهانیان قرار دادیم!

آیه 91 سوره انبیاء

قَالَتْ أَنَّىٰ يَكُونُ لِى غُلَٰمٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِى بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا

گفت: «چگونه ممکن است فرزندی برای من باشد؟! در حالی که تاکنون انسانی با من تماس نداشته، و زن آلوده‌ای هم نبوده‌ام!»

آیه 20 سوره مریم

إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ ٱللَّهِ كَمَثَلِ ءَادَمَ خَلَقَهُۥ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ

مَثَل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است؛ که او را از خاک آفرید، و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد. (بنابر این، ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیّت او نیست.)

آیه 59 سوره آل عمران

سوالات تحقیق

1. آیا چگونگی باردار شدن حضرت مریم در آیه فوق بیان شده است؟
2. آیا می‌توان گفت که آنچه در باره حمل بی آلایش حضرت مریم آمده، تنها می‌تواند اخبار از غیب (واقعه ای تاریخی) باشد؟
3. آیا بعد از حضرت مریم چنین حادثه ای تکرار شده است یا خیر؟
4. داستان تولد حضرت عیسی(ع) در انجیل و قرآن چه تفاوتی با هم دارد؟
5. چرا خداوند در آیه فوق به طور صریح لفظ "فرج" را به کاربرده است؟
6. چرا از لفظ "نفث" به جای "نفخ" استفاده نشده است؟ تفاوت معنایی و کاربردی آن دو در چیست؟
7. منظور از "روح" در آیه فوق چیست؟ آیا می‌توان گفت چون مسئله بارداری حضرت مریم از غوامض است، آن را به جبرئیل نسبت داده‌اند؟
8. چرا در آیه فوق ازحرف "مِن" استفاده شده، در حالی که می‌شد مفعول بی واسطه به جای مفعول با واسطه به کار رود، یعنی بفرماید: "فَنَفَخْنا فِيهِ رُوحَنا"؟
9. چرا خداوند از میان زنان پاک تنها نام حضرت مریم را در قرآن آورده است؟
10. آیا از لحاظ علمی، امکان تولد نوزاد بدون اسپرم وجود دارد؟
11. آیا با تحریک تخمک امکان تولد نوزاد سالم وجود دارد؟
12. کروموزوم های جنسی در جنس مذکر انسان به صورت XY است، با این توضیح تولد فرزند پسر بدون اسپرم چگونه امکان دارد؟
13. آیا وجود بکرزایی در میان انسان‌ها به طور قطع رد شده است؟

پانویس و منابع

1. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه،دار الجیل،بیروت، 1420ق/ 1999م

2. راغب اصفهانی،حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق

3. راهنمای پژوهش در قرآن وعلوم روز، بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه

4. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن،دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏‌ى مدرسين حوزه علميه، قم، 1417ق

5. طبرسى، فضل، مجمع البيان فى تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش

6. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران،1374ش

7. Gadd, P. 1983. Individuals and Populations. CUP Archive. P: 30-31

8. http://www.tebyanzn.ir/papers/subpapers.aspx?id=347&category=CF