آب، منشأ حیات

این پژوهش، در پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

أَوَلَمْ يَرَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓا۟ أَنَّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَٰهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ ٱلْمَآءِ كُلَّ شَىْءٍ حَىٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ

آیا کافران ندیدند که آسمانها و زمین به هم پیوسته بودند، و ما آنها را از یکدیگر باز کردیم؛ و هر چیز زنده‌ای را از آب قرار دادیم؟! آیا ایمان نمی‌آورند؟!

آیه 30 سوره انبیاء

بیان ایده

قرآن کریم به طور صریح منشأ پیدایش و خلقت موجودات زنده را آب معرفی می‌نماید. دانشمندان عقیده دارند که منشأ حیات مستلزم به وجود آمدن مولکول‌های آلی بوده که در تشکیل این مولکول‌ها، وجود آب نقشی اساسی داشته است.

برای نخستين بار در سال 1920م دو دانشمند به نام‌های اوپارين، زيست شيميدان روسی و هالدان، فيزيولوژيست و ژنتيكدان اسكاتلندی كه مستقل از هم كار می‌كردند، مفهوم شكل‌گيری مولكول‌های آلی مانند قند‌ها، باز‌های نوكلئوتيدی و اسيدهای آمينه به طور خود به خودی از عناصر خام ساده‌تر را مطرح كردند. فرضيه آن‌ها در سال 1950م توسط زيست شيميدانان آمريكايی به نام‌های استانلی ميلر و هارولد يوری مورد آزمون قرار گرفت. اوپارين در نظر گرفت كه مولكول‌های آلی، طی زمان‌های طولانی، در نواحی كم عمق دريا‌ها گرد هم آمده‌اند. در پليمر شدن اوليه‌ای كه منجر به ظهور حيات شده است، نظريه‌های مختلفی وجود دارد؛ به عنوان مثال بر اساس مدارك به دست آمده از زمان اوپارين، پلیمرها بر روي سطوح سنگی و رُسی شكل گرفته‌اند و يا بر اساس نقش متفاوت ديگر پليمر‌ها در كف اعماق اقيانوس‌ها، جايی كه آب‌های داغ و مواد كانی مانند سولفيد‌های فلزات از درون آن‌ها به بيرون فوران می‌كنند، به وقوع پيوسته است. به هر حال، بر اساس نظریات مختلف، همه موجودات داراي يك نياي مشترك و نیازمند عنصر یکسانی برای حیات هستند :" وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيّ".

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• رَتْقًا: از ر- ت - ق به معنی: به هم پیوستن
• فَفَتَقْنَاهُمَا: از ف- ت- ق که ضد رتق و به معنی جدا ساختن دو متصل است.
• جَعَلْنَا: از معانی جعل، ایجاد، ساختن و به وجود آوردن است.

اهداف و روش تحقیق

آیات فوق بیانگر آنست که آب دخالت تامی در هستی موجودات زنده دارد که علم امروز نیز مؤید این مطلب است. منشأ حیات مستلزم به وجود آمدن مولکول‌های آلی بوده که وجود آب در تشکیل آن نقش اصلی ایفا می‌کند. به هر صورت، این اشاره صریح علمی در آیات فوق را می‌توان از مصادیق اعجاز قرآن کریم برشمرد. چرا که علم آن روزِ بشر از دستیابی به مطالب عنوان شده عاجز بوده است.

سوالات تحقیق

1. فرق "خلق" با "جعل" چیست؟
2. با توجه به آیه مورد نظر آیا زنده بودن هر چیزی به آب بستگی دارد و یا همه چیزهای زنده اصلشان از آب است؟
3. چرا خداوند با آنکه در قرآن می‌فرماید که همه موجودات را از آب آفريده، در آفرينش انسان تأكيد می‌كند كه او را از خاك و گل خلق کرده است؟ اگر نيای همه موجودات يكی است، چرا فقط در مورد انسان اين چنين آفرينشي را مطرح می‌كند؟
4. منظور قرآن از "ماء" آیا اشاره به همان چیزی است که دارای فرمول H₂O است یا می‌تواند هر چیز مایعی را شامل شود؟
5. در تفسیر آیه ۳۰ سوره انبیاء وآیه ۴۵ سوره نور، با توجه به روایات چه احتمالاتی در رابطه با تفسیر "ماء" مطرح است؟
6. با توجه به اینکه انسان اشرف مخلوقات است و از آب و خاک خلق شده، آیا سایر موجودات نیز مانند انسان از آب و خاک خلق شده اند؟
7. چرا در قرآن فقط درباره آفرینش انسان سخن گفته شده و از نحوه آفرینش سایر موجودات چیزی بیان نشده است؟
8. آیا از دیدگاه قرآن رتق و سپس فتق آسمانها و زمین، سبب به وجود آمدن "آب" همان مایه حیاتی شده است؟
9. " من" در "من الماء کل شیء حی" به چه معناست ؟
10. با توجه به آیه ۲۹ شوری، آیا این آیه می‌تواند دلیلی بر وجود آب در کرات دیگر باشد ؟
11. بر اساس مدارك به دست آمده، منظوراز آفرينش انسان از خاك و گل آيا همان به وجود آمدن پليمر‌ها بر روي سطوح سنگي و رسي مي تواند باشد؟
12. آب چگونه بر روی زمین به وجود آمده است؟
13. حیات چگونه و در چه زمانی بر روی زمین شکل گرفته است؟
14. آیا مسئله ای که قرآن درباره رتق و فتق آسمان‌ها و زمین مطرح می‌کند، از نظر علمی ثابت شده است؟ و آیا رابطه ای با تشکیل آب بر روی کره زمین دارد؟
15. آيا لزوماً آب سرمنشأ حيات است و بدون آن زيستي به وجود نمی‌آيد و يا آب جزئی كمك كننده براي حيات و زيست موجودات است؟

پانویس و منابع

1.راغب اصفهانی،حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق

2.علي بيگ، تكامل موجودات زنده، 1383ش