علیت، یک حلقه وصل برای ربط تکثر عالم خلق به تجرد عالم امر

إِنَّ رَبَّكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ ٱسْتَوَىٰ عَلَى ٱلْعَرْشِ يُغْشِى ٱلَّيْلَ ٱلنَّهَارَ يَطْلُبُهُۥ حَثِيثًا وَٱلشَّمْسَ وَٱلْقَمَرَ وَٱلنُّجُومَ مُسَخَّرَٰتٍۭ بِأَمْرِهِۦٓ أَلَا لَهُ ٱلْخَلْقُ وَٱلْأَمْرُ تَبَارَكَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلْعَٰلَمِينَ

پروردگار شما، خداوندی است که آسمانها و زمین را در شش روز [= شش دوران‌] آفرید؛ سپس به تدبیر جهان هستی پرداخت؛ با (پرده تاریک) شب، روز را می پوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت در حرکت است؛ و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید، که مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشید که آفرینش و تدبیر (جهان)، از آن او (و به فرمان او) ست! پر برکت (و زوال‌ناپذیر) است خداوندی که پروردگار جهانیان است!

آیه 54 سوره اعراف

عبارت محوری

أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ

بیان مطلب علمی

آن قوه طبیعی که سبب متعین شدن امور واحد از دل کثرتهای عالم خلق می شود، قانون علیت است. علیت است که تقارن ها را می شکند و امور را بارز و متعین می کند. هر جا تقارنی شکسته است، ناشی از علتی است و هر علت، سبب شکستن تقارن است. و همین شکستن های تقارن، ولو دیگران آن را تصادف بخوانند، مرکبی است که تحولات عالم خلق را به پیش می برد.تمامی اسباب بنابر مشیت الهی اثر می کنند و به تدبیر الهی منتظم شده اند. تاثیر اسباب، سبب شکست تقارن در عالم خلق است و شکست تقارن در عالم خلق، سببیت را موجب است. لذا برای تحقق یک امر در قالب تحولات عالم خلق، کافی است که اسباب عالم طبیعت مطابق بر مشیت الهی، تقارن ها را بشکنند و رخدادها را رقم بزنند تا نتیجه نهایی رخ دهد.

مطالعه موردی و مثال تفصیلی

کبوتری به مشیت الهی (چه الهام فراغریزی و چه غریزه طبیعی) بر سر غار می نشیند (رخداد یک) و عنکبوتی بر سر در غار تار می تند (رخداد دو) تا وقتی مشرکین به تعقیب نبی مکرم اسلام (ص) به غار رسیدند، دچار اشتباه شوند (رخداد سوم). پس امر الهی (در دست نیافتن مشرکان به نبی (ص)) در قالب 3 رخداد از تحولات عالم خلق، محقق می شود. آنچه این رخدادها را رقم می زند، خودش علیت است و آنچه از تاثیر که این رخدادها می گذارند هم از علیت است و از طریق علیت، حلقه زنجیره امر تا خلق تا تحقق امر، "پیوسته و متقن و موقر" است. والله اعلم.