سفر شیخ صدوق به کانادا ؟
سفر شیخ صدوق به کانادا؟!
شیخ صدوق (ره) چندین سفر دور و دراز به مناطق مختلفی از سرزمین های اسلامی داشته است. یکی از این سفرها، سفر مشهور او به عمق ترکستان قدیم بوده است. بنابر نتایج قبلی که تقدیم شده بود، ترکستان قدیم از دو بخش غربی و شرقی تشکیل شده بوده است و بخش غربی آن در آسیا و مطابق این تحقیقات، بخش شرقی آن در دشتهای ناحیه یوکان و حوالی آن در آلاسکا و کانادا قرار داشته است.
شیخ صدوق خود گفته است که دست قضا مرا به این گوشه غربت در "بلخ" که قصبه ایلاق است کشانده است و در آنجا میهمان یک عالم شیعی هم بوده و کتاب من لا یحضره الفقیه را آنجا تالیف کرده است. پژوهشگران دیگر معاصر ما، بلخ را حاصل تصحیف دانسته اند و آن را متمایز از بلخ افغانستان دانسته اند. زیرا بین نزدیکترین ایلاق (چندین ایلاق داریم) تا بلخ افغانستان، 500 کیلومتر فاصله است و بلخ افغانستان نمی توانسته قصبه (پایتخت یا مرکز) برای یکی از ایلاق ها باشد. اما مشهورترین ایلاق، ایلاق ختا یا ایلاق تاتار بوده است که محل ییلاق تابستانی خان ختا بوده است. تحقیقات جدید پیشنهاد می کند که محل ییلاق خان تاتار، در آمریکای شمالی (یعنی در ترکستان شرقی مطابق تحقیقات ما) قرار داشته است. اما مگر پایتخت ایلاق ختا و تاتار، نامش بلخ بوده است؟ اگر بلخ را تصحیفی از بالخ بدانیم و خود بالخ را معرب "بالغ" بدانیم، دقیقا نام پایتخت ایلاق تاتار، بالغ بوده است. بالغ به زبان تاتاری به معنای شهر است و به شهر پایتختشان، که در هر برهه در یک نقطه جغرافیایی بوده است، "خان بالغ" یا "بالغ" می گفته اند. در دیگر منابع داریم که علویان و سادات علوی مهاجر، در بین مناطق تاتاری به صورت یک اقلیت حضور داشته اند.
از جمع تمامی این موارد می توان پیشنهاد کرد که مرحوم شیخ صدوق، تا اقصی نقاط ترکستان قدیم (یعنی ترکستان شرقی قدیم، یا همان دشت یوتوکان قدیم، یا همان دشت یوکان فعلی، یا همان ایلاق تاتار، یا همان ایلاق ختا، یا همان نواحی آلاسکا و کانادای فعلی) سفر کرده بوده و استماع حدیث کرده و کتاب من لا یحضره الفقیه را به درخواست یکی از علمای شیعه مستقر در ایلاق، به تحریر در آورده است. شاید، والله اعلم. درتاریخ بخار، واژه بلخ را این گونه معرفی کرده:«بلخ ازماده بالخ یا بالق گرفته شده است چون شهر وپایتخت سلاطین ترک را بالخ یا بالق ویا بلخ می گفته اند، مانند خان بالق وبالخ ویا خان بلخ».