جانب غربی آندلس و قاره آمریکا

إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَفَّىٰهُمُ ٱلْمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِىٓ أَنفُسِهِمْ قَالُوا۟ فِيمَ كُنتُمْ قَالُوا۟ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِى ٱلْأَرْضِ قَالُوٓا۟ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةً فَتُهَاجِرُوا۟ فِيهَا فَأُو۟لَٰٓئِكَ مَأْوَىٰهُمْ جَهَنَّمُ وَسَآءَتْ مَصِيرًا

کسانی که فرشتگان (قبض ارواح)، روح آنها را گرفتند در حالی که به خویشتن ستم کرده بودند، به آنها گفتند: «شما در چه حالی بودید؟ (و چرا با اینکه مسلمان بودید، در صفِ کفّار جای داشتید؟!)» گفتند: «ما در سرزمین خود، تحت فشار و مستضعف بودیم.» آنها [= فرشتگان‌] گفتند: «مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟!» آنها (عذری نداشتند، و) جایگاهشان دوزخ است، و سرانجام بدی دارند.

آیه 97 سوره نساء

عبارت محوری

ارض الله واسعه

بیان مطلب علمی

آندلس، جزیره آندلس و اسپانیا

به نظر می رسد دو آندلس در تاریخ داریم که با هم خلط شده اند: 1- اندلس اصلی که همان "جزیره آندلس" بوده است و در اقلیم رابع قرار داشته است. رازی جغرافیدان آدرس این جزیره آندلس را اینگونه می دهد: در مغرب اقلیم چهارم. این آدرس یعنی سواحل شرقی آمریکا (که در دوردست ترین ناحیه مغرب به نسبت آسیا قرار دارد). بعید نیست که بین واژه آند در "رشته کوه های آند" و "آندلوس" ارتباط واژه ساختی وجود داشته باشد. در این صورت معنای تحت اللفظی آندولوس می شود:سرزمین پای کوه های آند.

2- بعدها، به هیسپانیا (اشبانیا، اسپانیا) که در اقلیم خامس قرار دارد هم واژه آندلس اطلاق شد و این را معمولا "بلاد آندلس" می نامیدند.

هر ساله هم از بلاد آندلس شرقی (اسپانیا) و هم از جزیره آندلس غربی (یعنی احتمالا آمریکای مرکزی و جنوبی) حاجیان با کشتی به مصر می آمده اند و از مصر به مکه مشرف می شده اند. ابن خلدون گفته است که حاجیان جزیره آندلس بایستی حوصله و صبر و تحمل زیادی داشته باشند. والله اعلم

توصیف مغرب اسلامی در یکی از کتب قدیمی: "گوشه دورافتاده اسلام است که برخی بخشهایش در پشت دریاها جدا مانده است." آندلس و مغرب

به روایت اصطخری (346ه) «دیار مغرب، بر درازای دریای روم است و آن دو نیمه باشد و اما شرقی...افریقیّه... است و اما غربی این دیار، ولایت آندلس است».

پس تصوری که مسلمین از آندلس داشتند این بود که در مغرب آفریقا، در پشت دریا، سرزمینی است که نامش آندلس است (درباره دریای روم لطفا به پینوشت مراجعه بفرمایید).

بعدها آندلس به دو بخش "جانب شرقی" و "جانب غربی" منقسم دانسته شد. همچنین برای آن جزائر، بلاد عدوه آندلس، بعض بلاد مغرب اقصی و ... دانستند که اینها در ماوراء دریا واقع بودند و سلاطین برای فتح آنها از دریا می گذشتند.

به نظر می رسد که شهرهایی از آندلس، علاوه بر اسپانیای فعلی، در ناحیه کارائیب و آمریکای مرکزی و آمریکای لاتین فعلی قرار داشته است.

ظاهرا بعدها سرزمین های مغرب اقصای آندلس، عدوه آندلس و جانب غربی آندلس (که احتمالا مربوط به قاره آمریکا بوده است) با سرزمینهای مغرب شبه جزیره اسپانیا خلط شد. مثلا احتمالا اشبیلیه ی جانب غربی آندلس با سویای مغرب اسپانیا خلط شد. احتمالا تنگریت فیلادلفیا با تنگریت (طنجه) آفریقا خلط شد. گرانادا و کوردوبای آمریکای لاتین با گرانادا و کوردوبای اسپانیا خلط شد و نهایتا حضور چند صد ساله مسلمین در جانب غربی مغرب اقصی، در برداشتهای معاصر از تاریخ جغرافیا، گم شد.

والله اعلم

پینوشت: منظور از دریای روم، دریاهای غربی عالم شامل اقیانوس اطلس و خلیج ها و دریاهای متصل به آن بوده است. در یکی از متون، دریای محیط (اقیانوس های محیط بر قاره ها) را دارای دو شاخه دانسته است: شاخه شرقی که بحر فارس است و از چین تا بصره قرار دارد و شاخه غربی که بحر روم است و در مغرب شام تا مغرب افریقا قرار دارد.