زنبور ماده، تولید کننده عسل از منظر قرآن و علم
چکیده
زنبور، بهعنوان حشرهای سودمند و پرتلاش و عسل، بهعنوان مادهای مغذّی و شفابخش، همواره در معرض کنجکاویهای بشر قرار داشته است. حاصل آن کنجکاویها، دانش پرثمر امروزی است. علم جانورشناسی، امروزه به یافتههای جدیدی پیبرده و کنکاش در زندگی زنبور نشان داده زنبورهایی که برای ساخت کندو و مکیدن شهد گل و تولید عسل فعالیت میکنند، همگی از جنس مادّه هستند.
این امر، برخی از محققان قرآنی را بر آن داشته تا با دقت در آیات قرآن، به اعجازبودن آیه 68 سوره نحل، از طریق کاربرد افعال مؤنث «أَنِ اتَخِّذِى و كُلِى و اسْلُكِى»، بر انجام این فعالیتها بهوسیله زنبور مادّه اذعان نمایند. بنابراین، هدف از نگارش مقالة حاضر، بررسی صحّت این ادعّا از دو دریچة علمی و قرآنی است.
بنابر پژوهشهای علمی، وظایفی که در قرآن برای زنبور بیان شده، از قبیل ساخت خانه و مکیدن شهد گل و تهیه عسل، تماماً توسط زنبوران مادّه کارگر صورت میگیرد؛ امّا نکته حائز اهمیت آن است که تأنیث افعالی که بر آنها استناد میشود نه از برای دلالت بر جنس مادّه زنبوران؛ بلکه بهمنظور رعایت دستور زبان عربی و برای دلالت بر معنای مؤنثِ لفظ «نحل» است. این لغت، برای مذکّر و مؤنّث، هر دو کاربرد دارد؛ همچنین لفظ آن، مذکّر و معنای آن مؤنّث است. از اینرو، مؤنثآوردن افعال امکان دارد به دلیل تطابق با معنای تأنیث لفظ «نحل» باشد؛ نه به قصد بیان جنس زنبوران. بنابراین، اگرچه دربارة آیه ذکر شده نمیتوان ادعّای اعجاز نمود؛ امّا تناسب ظاهر آیات قرآن با مطالب علمی که بشر پس از چهارده قرن به آن پی برده، خود گویای عظمت قرآن است.