انبساط جهان
کلمات کلیدی
بَنَينَا: از ریشه «ب ن ی» به معنای ساختن چیزی با متصل کردن اجزاء آن به هم (ابن فارس،ص154).
مُوسِع: از ریشه «و س ع» به معنای بسط و گسترش است، خواه در مکان باشد یا در حال و یا در فعل (راغب اصفهانی،ص870).
أَيْدٍ: جمع «ید» به معنای دست، اشاره به قدرت است (همو،ص890).
بیان ایده
خداوند در آيات 20 و 21 سوره ذاریات به نشانه های عظمت خود در عالم آفرينش پرداخته و انسان را به کنکاش در این نشانه ها ترغیب می‌نماید و پس از بیان داستان هایی از برخی پیامبران الهی و عذابهایی که در اثر نافرمانی بر قوم آنها نازل شده است، در این آیه مىفرمايد که ما آسمان را با قدرت خود برافراشتيم و ما گسترش دهنده ایم. در مراد از عبارت «إِنَّا لَمُوسِعُونَ» مفسران اختلاف نظر دارند: برخی آن را به این صورت تفسیر کرده اند که خداوند بر خلق بزرگتر از این آسمان نیز قادر است(طبرسی،9/242)، برخى آن را به معنى توسعه رزق از سوى خدا بر بندگان از طريق نزول باران دانستهاند و برخى دیگر آن را به معنى گسترش رزق از هر نظر مىدانند. بعضى نيز آن را به معنى غنى و بى نيازى خداوند تفسير كردهاند، چرا كه خزائن او آنقدر گسترده است كه با اعطاء رزق به خلايق هرگز پايان نمىپذيرد و كم نمىشود (مکارم شیرازی،22/373).
با توجه به کشفیات کیهان شناختی اخیر، برخی معتقدند که این آیه درصدد بیان موضوع گسترش کیهان است. انبساط جهان و انفجار بزرگ از نتایج طبیعی نسبیت عام اینشتین به شمار می‌روند، هرچند که در سال 1917 این موضوع که کیهان در حال گسترش است، مضحک و دور از ذهن به نظر می‌رسید، اینشتین "ثابتی" به نام ثابت کیهان شناختی ابداع کرده و در معادلاتش وارد نمود تا بدین ترتیب بتوان بر طبق نظریه نسبیت عام، جهان ایستایی را به تصویر کشید. در سال 1929 ادوین هابل اعلام کرد که رصدهای او از کهکشانهایی بیرون از راه شیری نشان داده است که این کهکشانها با سرعتی متناسب با فاصله شان از ما در حال دور شدن هستند. به عبارت دیگر هرچه کهکشان دورتر باشد، با سرعت بیشتری از ما دور می‌شود. بدین ترتیب مشخص شد که جهان در حال گسترش می‌باشد، درست همانطور که نسبیت عام به طور طبیعی (بدون وارد کردن ثابت کیهان شناختی) پیش بینی می‌کرد. امروزه شواهد و مستندات بیشتری در تأیید انبساط جهان به دست آمده است. البته درباره نهایت این انبساط اختلاف نظرهایی وجود دارد و این سؤال مطرح است که آیا این گسترش همواره ادامه خواهد یافت یا اینکه در اثر نیروی گرانش در نهایت، جهان منقبض خواهد شد. اما به هر حال اصل مسئله گسترش جهان مورد پذیرش محافل علمی جهان است.
نکته جالبی که در این آیه وجود دارد آن است که تعبير به «إِنَّا لَمُوسِعُونَ: ما گسترش دهنده ايم» با استفاده از جمله اسميه و اسم فاعل که دلالت بر استمرار دارد، نشان دهنده این امر است که گسترش جهان هستی همواره وجود داشته و همچنان ادامه خواهد داشت.