تبیین نقش افزودههای تفسیری در درک مفهوم جبر و اختیار (مطالعه موردی: سورة انعام) (پیشنهاده)
موضوع حاکمیت ارادة خداوند بر عالم از جمله مسائلی است که در تعدادی از آیات قرآن-کریم بر آن تأکید¬شدهاست. مطالعه این آیات به¬ویژه برای مخاطبینی که زبان اصلی آنها عربی نیست، گاهی اوقات کژفهمیهای فلسفی و کلامی در رابطه با موضوع جبر و اختیار را به¬¬همراه¬¬می¬آورد. به¬کارگیری افزودههای تفسیری در زمان ترجمه این آیات، یکی از راهکارهایی است که می¬تواند تا حدودی مانع از این سوء برداشت¬ها شود. به¬همین دلیل جستار حاضر تلاش¬دارد تا با واکاوی هشت ترجمه¬ فارسی معاصر قرآن (طباطبایی، انصاریان، مکارم¬شیرازی، الهی¬قمشهای، فولادوند، حجتی، آدینهوند و رضایی¬اصفهانی)، تبیینی برای میزان تأثیر این افزودههای تفسیری در درک درست مقصود کلام الهی در این سری از آیات ارائه¬دهد. به این منظور، ابتدا آیاتی از سورة انعام که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دلالت بر مشیت الهی و مسألة جبر دارند، انتخاب و سپس برگردان آنها از ترجمه¬های مذکور استخراج¬گردید. در ادامه بر اساس تحلیل¬های فلسفی و کلامی و با بهره-گیری از کتب تفسیری، درباره مضمون این آیات توضیحی ارائه¬شد و در نهایت احتمال ایجاد یا تقویت شائبة جبر در ذهن مخاطب به¬دلیل وجود یا عدم¬وجود افزوده¬تفسیری مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه¬¬براین، تلاش¬شد تا میزان دقت مترجمین در برگردان مفهوم اصلی این آیات سنجیده¬شود. نتایج نشان¬میدهد که 1) افزوده¬های تفسیری نقش پررنگی در رفع کژفهمی مسأله جبر از آیات ایفا¬میکنند؛ 2) مترجمین تلاش¬کردهاند که در برگردان این آیات، تنها بر اساس مباحث تفسیری موجود و قراین عقلی و نقلی عمل¬کنند و تا حد امکان از اعمال باورها و دیدگاه¬¬های شخصی خود در رابطه با مفهوم جبر و اختیار بپرهیزند؛ 3) رضایی¬اصفهانی، انصاریان و حجّتی با ارائه ترجمه¬های دقیق¬تر و به¬کارگیری افزوده¬های تفسیری جامع¬تر توانسته¬اند تا حد زیادی شبهه جبر را برطرف¬کنند.
کلیدواژه ها: آسیب¬شناسی ترجمه، قرآن، افزودههای تفسیری، جبر و اختیار.