بررسی سیبرنتیکی برخی از آیات قرآن کریم و بررسی چگونگی ارتباط گناه و نزول بلا

چکیده

بی شک بزرگترین معجزه بشریت قرآن کریم می باشد که در آن انواع معجزات دیده می شود که با پیشرفت علم بشر کم کم از دل قرآن کریم برای مشتاقان نمایان می گردد یکی از انواع این معجزه‌ها در مورد سیستم بیان شده در این کتاب مقدس می باشد که بارها در جای جای آن اشاره به کیاتیک بودن برخی از پدیده‌های عالم هستی می کند و نمونه‌هایی از علایم و نشانه‌های موجود در این نوع از سیستم‌ها را مانند خودهمانندی، عدم قطعیت، پیچیدگی و تعامل را بیان می کند که در این مقاله سعی شده با استفاده از مفاهیم سایبرنتیکی به بررسی این نوع سیستم که در قرآن کریم بیان شده بپردازیم و از طرفی دیگر با استفاده از معادله لاجستیک X(K+1)=AX(K)(1-XK) به ارتباط موجود بین این معادله و برخی از آیات این کتاب الهی در رابطه با ارتکاب گناه و نزول عذاب اشاره می کنیم.از دیگر مطالب عنوان شده چگونگی خلق اطلاعات در عالم هستی و ارتباط سه گانه بین ماده، انرژی و اطلاعات می باشد

واژه‌های کلیدی

سیستم سایبرنتیک، معادله لاجستیک، بایفورکیشن دیاگرام، خلق اطلاعات

مقدمه

یکی از جامعترین تعاریفی که تا کنون از مفهوم سیستم انجام شده به این صورت است که سیستم متشکل از زیر مجموعه‌هایی (و نه اجزا) بهم پیوسته که دو به دو با یکدیگر در تعامل بوده و تغییر در رفتار هر کدام از آنها رفتار سیستم را تحت تاثیر قرار داده و رفتار سیستم نیز بر هر یک اثر گذار بوده و همگی در یک نظم معین در راستای تحقق هدف سیستم حرکت می کند. شاید مجموعه ای را که به طور جامع تمامی مفاهیم سیستمی را در خود جای دهد به ندرت پیدا کرد به عنوان مثال همیشه سیستم عصبی را یک سیستم معرفی می کنیم حال آنکه با برداشتن قسمتی (در حد سلول) از مغز نیز ممکن است رفتار یا عملکرد مغز تغییر نکند، بنابراین در اینجا باید همیشه برای بررسی یک پدیده از دید سیستمی نگرشی نسبی داشته باشیم. در این مقاله به برخی از خواص سیستم که در قرآن مشاهده شده می پردازیم و سپس مفاهیمی همچون خلق اطلاعات و نمودار بایفورکیشن و همچنین بررسی چگونگی ارتباط گناه و وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله بیان می کنیم.

روش کار

یکی از خواص سیستم خاصیت خود سازمان دهی می باشد "او پروردگار دو مشرق و دو مغرب است"1 "دو دریای مختلف، شور و شیرین، گرم و سرد، در کنار هم قرار داد، در حالیکه با هم تماس دارند."2 " اصل هم بستگی پیچیده ی عنصرها به دو اصل یا دو انگاره ی متضاد وحدت می بخشد، دو اصلی که به ظاهر یکدیگر را دفع می کنند، اما در واقع از یکدیگر جدایی ناپذیرند و برای درک واقعیت ضروری. نیل بور معتقد بودکه باید ذره‌های فیزیکی را هم ذره و هم موج در نظر گرفت. زمانی پاسکال گفته بود: ((خلاف یک حقیقت خطا نیست، حقیقتی مخالف است)) و بور این گفته را به شیوه خود گفته بود: ((خلاف حقیقیت پیش پا افتاده اشتباهی ابلهانه است اما خلاف حقیقتی ژرف، حقیقت ژرف دیگر است)) مسئله دیگر عبارت است پیون دادن انگاره‌های متضاد برای اندیشیدن در مورد فرایند سازمان ده و آفریننده در جهان پیچیده ی زندگی و تاریخ انسانی."3 در دو آیه ذکر شده از قرآن نیز بر این اصل تاکید شده است که از قراردادن دو عنصر ناپایدار در کنار هم (روز و شب، سردی و گرمی، آب شیرین و آب شور) پایداری در سیستم ایجاد شده است. که پایداری را می توان به چرخش روز و شب یا تعادل دمای آب و محیط اشاره نمود. و بحث دیگری که در اینجا بدان اشاره دارد این است که مهم رفتار تک تک اجزا نیست همانگونه که در اینجا هم اگر بخواهیم این مسئله را در مورد یکی از اجزاء به تنهایی بررسی کنیم سیستم به سمت ناپایداری پیش می رود، بلکه مسئله مهم در اینجا تعامل اجزاء با یکدیگر بوده که رفتار پایدار را برای سیستم بدنبال می آورد. شاید بتوان گفت هدف غایی در اینجا تعادل است که از طریق تعامل بین تضادهای گوناگون بوجود می آید. موارد بسیاری را از قرارگرفتن انگاره‌های متضاد که در زندگی روزمره به وفور با آن برخورد می کنیم می توان نام برد. همانا خداوند در قرآن کریم می فرماید پس از هر سختی، آسایشی را قرار دادیم. در صورتیکه از دید یک انسان در نگاه اول سختی نامطلوب به نظر رسیده و آن را به عنوان یک اغتشاش تلقی می کنیم. اما با یک نگاه ساده می شود فهمید که در خانواده‌های مرفه که فقر بی معنی است مشکلات عدیده دیگری مثل متزلزل بودن نظام خانواده و بی بند و باری ظهور پیدا می کند. اگر سیاهی و ظلم و جور وجود نمی داشت پاکی و حقیقت نیز معنی خود را از دست می داد. اهمیت رسالت پیامبران وقتی نمایان می گشت که در مقابل آن‌ها جور و ستم ظالمان بود. یا در واقعه عاشورا حقیقت ژرف عدالت و آزادگی در کنار ظلم و جور سپاهیان یزید، معنی واقعی خود را یافت. در هر جاي طبيعت، رد پاي سادگي در كنار پيچيدگي مشاهده مي‌شود. شايد براي همين باشد كه خداوند جليل از مثال زدن به چيزهاي كوچك و ساده‌اي همچون پشه ابایی ندارد و تمام موضوعات مطرح شده در قرآن با عناصر ساده‌اي شكل مي‌گيرند. سنگهاي كوچكي كه از نوك پرندگان كوچك رها مي‌شود و لشگر مجهزي را نابود مي‌كند،‌ پشه‌اي كه انسان خود بيني را نابود مي‌كند،‌ عنكبوتي كه جان عزيزترين انسانها نزد خدا را نجات مي‌دهد و هزاران مثال ديگر. همه اينها نشان دهنده عظمت خلقتي است كه از ساده‌ترين موجودات و عناصر، براي عظيم‌ترين و پيچيده‌ترين كارها استفاده مي‌كند. وجود انگاره‌های متضاد از یک طرف و رفتار منظم سیستم نشان از سازمان دهی بسیار زیاد در بین زیرمجموعه‌های سیستم دارد. در حقیقت در اینجا اطلاعات آرایش دهنده این اجزا بوده و کیفیت چینش اجزا را در کنار یکدیگر مشخص می کنند. اطلاعات مناسبات بین اجزا را معین و به عبارت دیگر آنها را سازماندهی می کند. که اطلاعات را می توان در اینجا روح حیاتی دانست که پروردگار متعال در کالبد مخلوقات خود قرار داده است. از دیگر خواص سیستم حافظه داربودن بودن آن است " امروز بر دهانهایشان مهر می نهیم، و دستهایشان با ما سخن می گویند. و پاهایشان به کارهایی که انجام می دادند، گواهی می دادند."4 این آیه شریفه از قرآن مجید اشاره به شهادت اعضاء و جوارح بدن انسان در روز قیامت دارد. با تامل در این آیه و آیاتی مشابه می توانیم مفاهیم سیستمی گوناگونی را استخراج کنیم. نخستین برداشتی که از این آیه می توانیم داشته باشیم بحث حافظه دار بودن سیستم بدن انسان است. همانطور که در ترجمه آیه دیده می شود، یک زیرمجموعه به بیان اطلاعاتی از رفتار کل سیستم می پردازد، و در واقع موید این بحث است که می توان از جزء به کل رسید و بالعکس.

مطلب دیگر این است که نحوه ذخیره سازی اطلاعات در داخل زیر مجموعه‌های سیستم به چگونه است. در رابطه با همین بحث می توان به آیه دیگری اشاره نمود. در آیه 78و 79 سوره یاسین اشاره به سوال شخصی اعرابی از پیامبر در مورد معاد که با نشان دادن تکه استخوانی پوسیده به ایشان، و اینکه چگونه این استخوانها روزی دوباره حیات در آنها دمیده می شود و در پاسخ به آن آیه 79 نازل شد که بگو ای پیامبر آن کسی که توانست تو را از نطفه ای بی ارزش بیافریند قادر به دمیدن مجدد روح در آن کالبد پوسیده است. در واقع این سوال مطرح است که آیا اطلاعات بر روی ماده ذخیره شده است، در حالیکه در این جا ماده از بین رفته است. یا این سوال را می توان مطرح کرد که آیا می توان گفت بحث تبدیل ماده به انرژی صورت گرفته است.

اطلاعات، احتمال و بی نظمی

آنتروپی با مفهوم اطلاعات و بی نظمی ارتباط مشخص دارد. در واقع آنتروپی و احتمال دو تعبیر متفاوت برای جریانی واحد است. و هرچه میزان احتمال بیشتر باشد، آنتروپی بیشتر است. و احتمال حضور اطلاعات نیز کاهش می یابد. در صورتی که به ما خبر دهند که خورشید در مغرب غروب می کند، با توجه به اینکه احتمال وقوع آن را بالا می دانیم در نتیجه میزان اطلاعات کمی در ما خلق شده است، ولی در صورتی که همین جمله به صورت سوالی مطرح می شد میزان اطلاعات ایجاد شده افزایش می یافت. در صورتی که میزان آنتروپی نیز کمتر شود، اطلاعات کمتری برای توصیف نیاز است. یا بهتر بگوییم هر چه نظم در یک سیستم بیشتر باشد میزان اطلاعات مورد نیاز برای توصیف رفتار سیستم بیشتر است. همانند سیستم‌های موجود در طبیعت که در عین نظم رفتار‌های مشخصی را از خود ارائه می دهند.

غیر قابل پیش بینی بودن

از آنجا که در قرآن کریم آیات متعددی ناتوانی انسان در مورد پیش بینی وقوع رخدادهای زندگی خود بیان می کند می توان به این نکته اشاره نمود که قرآن به نوعی unpredictable (غیرقابل پیش بینی) بودن پدیده‌ها ی هستی را بیان می کند برای این بحث می توان سوره طلاق را بیان کرد که می فرماید به شما روزی می دهیم از جاییکه که گمان ندارد همانطوریکه در این آیه شریفه دیده می شود خداوند ناتوانی انسان را در محاسبه حوادث پیش رو خود بیان می کند یکی از داستان‌هایی که در قرآن کریم بیان شده، داستان حضرت نوح(ع) است که فارغ از اصل داستان، قرآن با یک نوع اشاره معناداری به سن حضرت نوح(ع) توجه همگان را به آن جلب میکند. تا پیش از این بسیازی از دانشمندان علوم طبیعی به این مطلب اعتقاد داشتند که اصولا اعضا و جوارح انسان قابلیت محدودی برای حیات دارند و برای هر سلول یک بازه زمانی مشخص جهت ادامه زندگی بصورت یک موجود زنده وجود دارد و سپس اینگونه تعبیر می کردند که از انجاییکه بعضی از سلول‌های بدن از جمله، سلول‌های قلبی و مغزی که تعدادشان در طول عمر انسان ثابت است، چگونه امکان دارد که این سلول‌ها حدود 1000 سال به فعالیت خود ادامه دهند. اینجا دو بحث مطرح می گردد یکی وجود مدیریت غدد در بدن و دیگری ارتباط سه گانه میان ماده و انرژی و اطلاعات، که در ادامه به هر دوی آنها می پردازیم تعدادی غده در بدن وجود دارد که کلیه فعالیت‌های بدن را تحت کنترل خود دارند و به این صورت عمل می کنند که غده‌های ترشحی درون ریز از طریق سنتز هورمونهایی با وزن مولکولی کم و آزاد کردن آنها به فضای پیرامون رگهای خونی، اعمال فیزیولوژیکی بدن را تنظیم و هماهنگ می‌کنند. هورمونها پس از عبور از رگها، بر روی سلولهای هدف که با محل آزاد شدن هورمون فاصله دارند اثر می‌گذارند. اکثر هورمونها مانند پروتئینها که در چربی نامحلول‌اند و در نتیجه نمی‌توانند از پلاسمالمای سلولهای هدف عبور کنند با تاثیر بر مولکولهای گیرنده‌های غشایی، آدنیل سیکلاز را فعال می‌کنند و به این طریق می تواند برای دیگر اعضا دربدن برنامه تعیین کند مثلا اینکه در چه زمانی بلوغ شروع می شود و یا جذب کلسیم تا چه زمانی ادامه داشته باشد (جهت استحکام استخوان‌ها) و از چه زمانی دفع کلسیم توسط کلیه‌ها آغاز گردد(پوکی استخوان). در این رابطه می توان به غده تیروئید مسئول تولید و ترشح هورمون‌هایی بنام‌های تیروکسین و تری‌یدوتیروئین هست اشاره کرد که میزان سوخت و ساز بدن و یا سرعت مصرف انرزی و سرعت رشد و بلوغ را تنظیم می کند لذا کافیست که غده ای که باعث جذب کلسیم می شود بجای ترشح تا سن حدود 40سالگی، تا 60 سالگی ترشح کند و نتیجه این خواهد بود که استخوان‌های فرد تا 60 سال همچنان در حال مستحکم شدن و تقویت است. که در حال حاضر داروهایی تحت عناوینی همچون اکسیر جوانی و... جهت تحریک غدد برای افزایش مدت زمان ترشح انها به فروش می رسد که به علت پیشرفته بودن تکنولوژی تهیه آن و همچنین تهیه بسیار مشکل مواد اولیه آن از قیمت‌های بسیار بالایی نیز برخوردار هستند. اکنون از زاویه ای دیگر به موضوع امکان سنجی طول عمر انسان‌ها می پردازیم. با توجه به رابطه میان ماده، انرژی و اطلاعات می توان این بحث را از این زاویه دید که هر سلول یک برنامه نرم افزاری دارد که کلیه فعالیت‌ها و نحوه سوخت و ساز درون سلول را مدیریت می کند و اصولا فیزیک (ماده) سلول بر اساس همین اطلاعات به حیات خود ادامه می دهد. مثلا هنگامیکه فردی را با چشم بسته هیپنوتیزم کرده ایم به او گفته می شود که تکه ای آهن گداخته در دست او گذاشته می شود ولی درعمل تکه ای یخ در دستان او قرار داده می شود و انچه که نهایتا مشاهده میکنیم این است که دست شخص با توجه به اطلاعات اشتباهی که دریافت کرده تاول زده و آثار یک سوختگی ناشی از حرارت ایجاد می شود حال واقعا چه رخ داده؟ به علت عدم حضور فیدبک(feedback) چشم، اطلاعاتی که به صورت پیش فرض برای سلول برنامه ریزی شده دستخوش تغییرات شده و نتیجه این می شود که بر اثر این تغییر رفتار، سلول دچار اشتباه می گردد. همانطوریکه می بینیم بحث اطلاعات در مثلث ماده، انرژ ی و اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است و همین اطلاعات است که قادر به کنترل ماده و انرژی می باشد. در جایی دیگر می بینیم که یکی از اثرات خواندن قرآن و بطورکل نگاه کردن به آیات الهی باعث تقویت نور چشم می گردد، حال آنکه اصولا چشم انسان بر اثر مطالعه به مرور زمان دچار فرسایش می گردد و به همین علت است بسیاری از دانشمندان که روزانه ساعات زیادی را به مطالعه می پردازند دچار ضعف در سیستم بینایی می گردند و ناگزیر به استفاده از عینک روی می اورند اما باز هم در اینجا مشاهده می شود که خواندن قرآن باعث تقویت چشم گردد. چرا که کلمات وحی روی "اطلاعات" (نه از نوع اطلاعات شانونی ) حال این سوال مطرح می گردد که چگونه ممکن است این اطلاعات جدید بوجود آیند شکل (1) چگونگی خلق اطلاعات را با استفاده از معادله لاجستیک بیان می کند و نشان داده شده که در چه زمانی سیستم به سمت آشوب رفته است.

چگونگی ارتباط بین گناه و نزول بلا

"قوم ثمود، حضرت صالح را تکذیب کردند و شتر را که معجزه حضرت صالح بود، کشتند و پروردگارشان نیز آنان را براى گناهشان زیر و رو کرد؛ به طورى که با خاک یکسان شدند و خداوند از عاقبت این کار هیچ هراسى نداشت"5 "صاعقه رسواگر، از اعمال انسان جرقه مى گيرد"6 "و اين كه اگر اهل آبادى‌ها و شهرها ايمان بياورند، حتما به رويشان بركت‌هايى از آسمان و زمين مى گشاييم"7 چندی پیش یکی از علما مطلبی در مورد ارتباط گناه و وقوع زلزله در یکی از تریبون‌های عمومی کشور بیان داشتند ایشان با استناد به رویات متعدد و معتبر و همچنین با توجه به آیات قرآن اشاعه فحشا را یکی از عوامل زلزله دانستند که در نتیجه این صحبت بحث‌های زیادی در محافل مختلف ضد دینی وگاه دینداران روشن فکر به همراه داشت که چگونه ممکن است عمل یک فرد یا گروهی از افراد یک جامعه بر پدیده ای مثل زلزله که اصولا با توجه به مسائل زمین شناختی از گاز‌های فشرده شده در زمین نشات می گیرد ارتباط داشته باشد و این مسئله دست آویزی شد برای به سخره گرفتن دین و معتقادن به آن که در ادامه با توجه به اصول کاملا پذیرفته شده علمی در مباحث مهندسی سیستم به بررسی امکان سنجی بین گناه و وقوع حوادثی نظیر زلزله می پردازیم

اصل اثر پروانه‌ای

تعدادی از دانشمندان آب و هواشناسی در حال بررسی شرایط آب و هوایی در یک منطقه خاص که در آن جا آب و هوایی نسبتاً منظم و بی‌تغییر بود پرداختند. آن‌ها به مدت ۲ سال مشغول بررسی آب و هوای این منطقه بودند در سال اول پدیده‌ای مشاهده نگردید. اما در پاییز سال دوم ناگهان شرایط آب و هوایی که دستگاه اندازه‌گیری آب و هوا نشان می‌داد به هم ریخت اما آثار این به هم ریختگی در آب و هوا مشاهده نگردید. دانشمندان بر آن شدند که این بی‌نظمی ایجاد شده در آب و هوا و دستگاه اندازه‌گیری را به گونه توجیه کنند اما این امر میسر نشد. دانشمندان یک سال دیگر به این شرایط ادامه داده تا به موفقیت دست یافتند و آن این بود که در آن سال به علت هجوم پرندگان به دریاچه‌ای در آن نزدیکی و پر زدن آن‌ها در فراز این دریاچه فشاری به جو آمده که این فشار باعث آن گردیده‌است که دستگاه‌های اندازه‌گیری برخلاف آن چه دیده شده ثبت کنند. دانشمندان بر آن شدند که با استفاده از دستگاه‌هایی نبود پرندگان در فراز این دریاچه را شبیه‌سازی کرده و نتایج را بررسی کنند. آن‌ها پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که اگر این پرندگان از آن سال به بعد به آن جا در بالای دریاچه هجوم نمی‌آوردند طوفانی بزرگ در آن منطقه شکل می‌گرفت و باعث تخریب ۱۲ هکتار از این منطقه می‌گردید. در حقیقت پر زدن آن پرندگان باعث می‌شد که شرایط شکل‌گیری این طوفان پیش نیاید و در واقع مهم‌ترین اصل نظریه آشوب ایجاد گردید و آن عبارت بود از: پروانه‌ای در آفریقا بال می‌زند و باعث ایجاد گردبادی در آمریکای جنوبی می‌گردد. این اصل بیان می‌کند که کوچک‌ترین تغییر در این جهان باعث بی‌نظمی‌های بزرگی خواهد گردید.نخستین مقاله درخصوص تئوری بی نظمی توسط یکی از پیشگامان این نظریه، هواشناس و ریاضیدان امریکایی و استاد دانشگاه MIT، ادوارد لورنتس نوشته شد.او در پژوهش بر روی مدلی ریاضی از آب وهوای جو زمین به معادله دیفرانسیل غیر قابل حلی برخورد نمود و برای حل این مشکل از روش‌های عددی به کمک رایانه سود جست. او برای انجام این کار در روزهای متوالی، نتیجه آخرین خروجی یک روز را به عنوان شرط اولیه روز بعد استفاده نمود. لورنتس در نهایت مشاهده کرد که نتیجه شبیه سازی‌های مختلف با شرایط اولیه یکسان با هم کاملا متفاوت است. بررسی خروجی چاپ شده رایانه نشان داد که مک بی، رایانه ای که لورنتس ازآن استفاده میکرد ٬ خروجی را تا چهار رقم اعشار گرد میکند، ازآنجا که محاسبات داخل این رایانه با شش رقم اعشار صورت میگرفت، از بین رفتن دو رقم آخر باعث چنین تاثیری شده بود. با توجه به اصل اثر پروانه ای می بینیم گاهی یک عامل ورودی به ظاهر بسیار کوچک تا چه حد میتواند تاثیرات گسترده ای به همراه داشته باشد در حال حاضر اصل اثر پروانه ای یکی از سرفصل‌های مهم در درس‌هایی نظیر سیبرنتیک (مهندسی سیستم) و کیاس (آشوب) می باشد که در ادامه چگونگی تاثیر یک عامل ورودی بسیار کوچک در ایجاد تغییرات بسیار بزرگ و حتی ایجاد آشوب را با استفاده از معادله لاجستیک نشان داده ایم.

نتایج

با توجه به نمودار بایفورکیشن شکل 1 وشکل 2 میتوان فهمید اولین دو شاخگی در a=3 اتفاق افتاده است که در بعضی از مقالات این حالت را به عنوان آغاز خلق اطلاعات در سیستم در نظر میگیرند که این گونه تعبیر میشود با توجه به اینکه سیستم در میل به غایت خود در بین دو حالت دچار تردید است، اطلاعات خلق شده است.که البته این نظر چندان منطقی نیست. مثلا وضعیت سنگی را در نظر بگیرید که در یک لبه در حالت نامتعادل قرار گرفته و غابت آن مشخص نیست. (سنگ در حال لغزیدن) اصطلاح عدم قطعیت برای این وضع مناسب تر است. حال آنکه اینگونه سیستمی هیچگونه اطلاعاتی را تولید نمیکند زیرا در اینجا سیستم بسته بوده و هیچ تبادلی با محیط خارج ندارد. در a=3.5 رفتار پریود 4 را مشاهده میکنیم شکل 3 که میتوان آنرا بصورت تعلیق در بین 4 وضعیت سیستم دانست. در ادامه همچنان وضعیت پریود دابلینگ مشاهده میگردد تا اینکه در a=3.8 سیستم وارد وضعیت آشوب میشود شکل 4. از مشخصه‌های آشوب میتوان به وجود پنجره‌های سفید، وضعیت خود همانندی و حساسیت شدید نسبت به شرایط اولیه سیستم اشاره نمود. مهمترین مشخصه پنجره پریودیک شباهت آن با وضعیتی است که قبل از آشوب و در حالت بایفورکیشن اتفاق می افتد. در اینجا هم بنابراین باید انتظار حالت پریود دابلینگ را داشته باشیم.(یعنی پریود‌های 2، 4، 8 و...) در حالیکه با رفتار جدیدی بنام پریود سه مواجه میشویم. که این حالت را میتوانیم به عنوان معیاری جهت تمیز دادن وضعیت آشوب از حالت بایفورکیشن دانست. تعبیر دیگری که میتوان برای این وضعیت در نظر گرفت اینست که سیستم پس از یک آشوب به حالت تعادل رفته و مجددا واردمرحله آشوب میگردد. وضعیت خود همانندی که در ریاضیات فرکتال مطرح میشود را در اینجا به وضوح میتوان مشاهده کرد. که به نوعی وجود وضعیت پریود 3 را به عنوان حالتی از خود همانندی میتوانیم مطرح کنیم. که این مشخصه موید مباحثی است که در بحث تفکر سیستمی مطرح گشت که هر جز میتواند کل را بسازد. لذا معادله لاجستیک تا حدودی خود را به مدل سیستمی نزدیک کرده است. x(k+1)=αx(k)(1-x(k)) a≺1 در این حالت تنها یک نقطه ثابت یا FP داریم که الزاما نقطه صفر است. 1≺a≺3 در این حالت دو نقطه ثابت وجود دارد که بازهم یکی از این نقاط یقینا صفر بوده و دیگری تنها وابسته به عامل a است (FP=1-1/a) a≻3 در این حالت پس از گذشت از یک مقدار مشخص برای a رفتار سیستم بطور غیر قابل پیش بینی تفاوت میکند و سیستم در این حالت فاقد نقطه ثابت خواهد بود که به این وضع،آشوب گفته میشود. همانطویکه مشاهده می گردد یک عامل ورودی اولیه بسیار کوچک ممکن است در نتایج نهایی بدست آمده تاثیر بسیار زیادی داشته باشد که در بساری از مسائل در علوم مختلف این مقادیر به ظاهر ناچیز صرف نظر می گردد حال آنکه تاثیرات بسیار شگرف این مقادیر کوچک را با توجه به مطالب بالا دیدیم. اکنون می توان با استفاده از مطالب بیان شد به آیات و روایات پرداخت. با نگاهی دقیقتر به این مسئله می توان ارتباطی بین گناه و زلزله دانست چرا کل دنیا به صورت یک سیستم عمل می کند و از بدهی ترین رفتار‌های یک سیستم تعامل بین اجزای آن است به عبارت دیگر اثر گذاری و اثر پذیری یکی از خواص اجزای سیستم‌های بیولوژکی می باشد و از همین روست که کل سیستم را چیزی بیشتر از مجموع اجزای آن می دانیم چرا که همین اجزای یک سیستم با تعاملات خود رفتاری فراتر از مجموع اجزا دارد.

نتیجه گیری

یکی از آثاری که در قرآن برای ارتکاب گناه بیان شده زوال نعمت‌هاست و تداوم ان نعمت را در گرو ترک گناه و اطاعت از فرمان الهی دانسته چنانکه در قرآن می خوانیم (و اگر اهل آبادی‌ها ایمان می آوردند و پارسایی می کردند، حتماً برکاتی از آسمان و زمین بر آنان می گشودیم، اما (آنان حق را) تکذیب کردند، پس به سبب آنچه همواره کسب می کردند، گرفتارشان کردیم.)7 همانطوریکه می بینیم یک عامل به ظاهر کوچک مثل انجام گناه می تواند نعمتی را برای ملتی تبدیل به بلا کند و موجب حوادث عظیمی همچون زلزله و خشکسالی گردد همچنین خداوند آيه 30 سوره مباركه «شوري» هر اتفاقي كه از مصيبت‌ها به انسان مي‌رسد را دليلي بر عملكرد خود وي عنوان مي‌كند و این بحث دقیقا همان مطلبیست که ادوارد لورنس ریاضیدان امریکایی در مقاله خود به آن اشاره داشته. که گاهی ممکن است یک عامل ورودی که در ظاهر امر هیچ ارتباطی با یک پدیده ندارد به صورت کاملا مستقیم با هم در اتباط باشند و بر یکدیگر اثر بگذارند به همین جهت است که در بسیاری از روایات عملی مثل صدقه دادن را موجب جلوگیری از نزول بلایا دانسته اند. فرد با صدقه دادن از بروز حوادثی که هیچ اطلاعی از چگونگی وقوع، زمان و مکان آن ندارد جلوگیری کند. باز هم میبینیم که یک عامل ورودی به ظاهر ناچیز تا چه اندازه می تواند بر محیط پیزامون خود تاثیرگذار باشد

شکل شماره 1 نمایش بایفورکیشن دیاگرام و چگونگی خلق اطلاعات در آن، معادله لاجستیک

شکل شماره(2)به ازای a=1.2 همانطور که در پاسخ زمانی مشخص است پاسخ حالت ماندگار سیستم به یک مقدار ثابت میل میکند

شکل شماره(3) پاسخ زمانی در حالت ماندگار به ازای A=3.5 X(1)=0.9

شکل شماره(4) پاسخ زمانی که آشوب ایجاد کرده و بینهایت نقطه ثابت داریم به ازای A=3.8

پانویس و منابع

قرآن کریم - سوره الرحمن- آیه مبارکه 17

قرآن کریم -سوره الرحمن-آیه مبارکه 19

.مورن، ادگار، درآمدي بر انديشه پيچيده، ترجمه افشين جهانديده، نشر ني، تهران، 1379.

4.قرآن کریم- سوره یاسین- آیه مبارکه 65

5.قرآن کریم - سوره شمس آیه مبارکه 15

قرآن کریم –سوره فصلت آیه مبارکه 17

7.قرآن کریم- سوره اعراف آیه مبارکه 96

. رک: خلیفه، رشاد، اعجاز قرآن، تحلیل آمارى حروف مقطعه، سید محمدتقى آیت اللهى، دانشگاه شیراز، 1367ش.

. رک: نوفل، عبدالرزاق، اعجاز عددى در قرآن کریم، ترجمه مصطفى حسینى طباطبایى، نشر ناشر، تهران، ۱۳۶۲ ش.

. ﴿ عَلَيهَْا تِسْعَةَ عَشَر﴾، مدثر/30.

. خليفه، رشاد، اعجاز قرآن، تحليل آماري حروف مقطعه، همان، ص 269 ـ 271.

. همان،‌ ص 271 ـ 275.

. نوفل، عبدالرزاق، اعجاز عددی در قرآن کریم، همان، ص 13.

. همان، ص 21 ـ 76.

. همان، 77ـ 130.

. همان، 131ـ 185.

. همان، 179ـ 185.

. علیوى، ابن‌خلیفه، معجزه‌القرن‌العشرین من کشف سباعیه و ثلاثیه اوامرالقرآن‏الکریم، الطبعه‌الاولى، دارالایمان، دمشق، ۱۹۸۳ م، ص 7 به بعد.

. نهاد جرار، بسام، اعجاز الرقم ۱۹ فى القرآن‏الکریم، الطبعه الثانیه، دارالنفائس، بیروت، ۱۴۱۴ ق، ص ۱۳۲-۱۳۷.

. همان، ص۳۳-۳۴.

. ر.ک: بدران، مصطفى ابوسیف، المنظومات‌العددیه فى‌القرآن‏العظیم (برهان احصائى فى احکام البناء القرآن)، الطبعه الاولى، مکتبه وهبه، قاهره، ۱۴۱۸ ق.

. دیدات، احمد، شبکه ریاضى قرآن، ترجمه: ساسان حبیب‏وند، چاپ اول، طه، قزوین، ۱۳۸۱ ش،۱۱۰ـ۱۲۲.

. مکارم شیرازى، ناصر و جمعى از محققان، تفسیر نمونه، چاپ بیست و ششم، دارالکتب‌الاسلامیه، تهران، ج2، ۱۳۷۳ش، ص ۳۰۳-۳۰۹.

. رضایى اصفهانى، محمدعلى، پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، چاپ سوم، کتاب مبین، رشت، 1381ش، ص ۲۲۶.

. هیتو، محمدحسن، المعجزه القرآنیه (الاعجاز العلمى و الغیبى)، الطبعه الاولى، مؤسسه الرساله، بیروت، ۱۹۸۹ م