بررسی جایگاه فقر و ثروت (غنی) در قرآن کریم با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا (پیشنهاده)

فقر، ثروت و توزیع درآمد همواره یکی از موضوعات اساسی نظام‌های اقتصادی در جهان بوده‌است. علی¬رغم توسعه مکاتب و نظریات اقتصادی، همچنان مسأله کاهش فقر و روش‌های توزیع درآمد یکی از چالش‌های مهم سیاست‌گذاری اقتصادی در دولت‌ها است. در مکتب اقتصاد اسلامی نیز فقر و توزیع ثروت یکی از مسائل محوری این مکتب بوده به طوری‌که با استناد به آیات و روایات اسلامی، انفاق، زکات، خمس، صدقات و نظیر آن به عنوان راه‌کارهایی برای بازتوزیع درآمد در اقتصاد و کاهش فقر و شکاف طبقاتی مطرح شده‌است. از آنجایی‌که در مبانی اقتصاد اسلامی، محتوای آیات قرآن¬کریم اصلی‌ترین مبنای فکری این نظام است، تحلیلی بر جایگاه فقر و ثروت در آیات کریمه از حیث فراوانی آن‌ها و نیز ارتباط این دو کلید¬واژه اصلی با کلمات دیگر می‌تواند دیدگاه جامعی را در خصوص نگاه قرآن به این موضوع ارائه¬نماید. در این راستا، هدف اصلی این مقاله بررسی جایگاه فقر و ثروت در آیات قرآن با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا است. این تکنیک، امکان بررسی فراوانی واژه‌ها و نیز هم‌رخدادی واژه‌های موردنظر را با دیگر واژه‌ها فراهم می¬سازد. نتایج ترسیم نمودارهای تارعنکبوتی برای بررسی هم‌رخدادی واژه‌های فقر و ثروت نشان¬می‌دهد که واژه‌های صدقه، آگاهی، یتیمان، نماز، انفاق، عهد و زکات به ترتیب بیشترین هم‌رخدادی را با واژه فقر و واژه‌های انفاق، خداوند، یتیمان، نماز، ایمان، قیامت، فقر، عهد و زکات نیز به ترتیب بیشترین هم‌رخدادی را با واژه ثروت (اموال) داشته‌اند. بررسی واژه‌های هم‌رخداد مشترک میان دو کلیدواژه‌ اصلی فقر و ثروت نشان¬می‌دهد که چهار واژه «انفاق»، «زکات»، «نماز» و «عهد» مهم‌ترین واژه‌های مشترک میان آن‌ها است. این چهار واژه حاوی نکات ارزشمندی در بحث کاهش فقر و حراست از اموال و ثروت است. فراوانی و جایگیری دو کلیدواژه فقر و ثروت در سوره‌های قرآن نیز مورد بررسی قرارگرفتهاست. در مجموع، نتایج این مقاله می‌تواند مسیر جدیدی را در تحلیل محتوای آیات و روایات اسلامی ارائه¬نماید. کلیدواژه ها: فقر، ثروت، آیات قرآن¬کریم، تحلیل محتوا.