تاثير رنگ در زندگی

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

قَالُوا۟ ٱدْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُۥ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَآءُ فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ ٱلنَّٰظِرِينَ

گفتند: «از پروردگار خود بخواه که برای ما روشن سازد رنگ آن چگونه باشد؟ «گفت: خداوند می‌گوید: «گاوی باشد زرد یکدست، که رنگ آن، بینندگان را شاد و مسرور سازد.»

آیه 69 سوره بقره

بیان ایده

رنگ‌ها بر انسان و در زندگی وی تأثير دارند. رنگ سبز احساس دوست داشتن، زندگی و اميد به زندگی را در انسان برمی‌انگیزد (به اين خاطر پوشاك جراحان از رنگ سبز انتخاب شده است كه روي بيمار تأثيرات مثبت بگذارد).

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که رنگ‌های سبز و آبی متمایل به سبز می‌تواند باعث کاهش استرس و تحریک‌پذیری شود، زیرا رنگ‌های ملایم باعث آرامش (ریلکس شدن) می‌شوند.

به فرموده قرآن، رنگ پوشش بهشتيان سبز است:

عَٰلِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوٓا۟ أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَىٰهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا

بر اندام آنها [= بهشتیان‌] لباسهایی است از حریر نازک سبزرنگ، و از دیبای ضخیم، و با دستبندهایی از نقره آراسته‌اند، و پروردگارشان شراب طهور به آنان می‌نوشاند!

آیه 21 سوره انسان

در باره رنگ زرد گفته‌اند که دستگاه عصبي را پر جنب و جوش و انسان را با نشاط می‌كند، فعال می‌سازد و احساس شادمانی و خرسندی را در وی ايجاد می‌كند. در آيه 69 سوره بقره: "صَفْرَاء فَاقِـعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ"، سخن از زرد خالص است که رنگش بينندگان را شادمان می‌سازد. رنگ زرد مورد نظر در آیه فوق، رنگ زردی با ویژگی‌های خاص (یکدست، خالص و پررنگ) است که" تَسُرُّ النَّاظِرِينَ "، سرورآور و شادی‌بخش است.

بنابراین، با استناد به شواهد قرآنی و روایی [که در پی می‌آید]، مسرت بخش بودن و تحریک کنندگی یا برانگیزاندن، ازخواص رنگ زرد است و امروزه این امر برای روان شناسان نیز روشن شده و آنها برآنند که این رنگ علاوه بر حرارت بخشی، مظهر شادی آفرینی نیز است. از این رو در درمان بعضی از بیماری‌های عصبی از آن استفاده می‌کنند.

پاک‌نژاد می‌نویسد: «آزمایش‌های روان‌شناختی ثابت کرده که رنگ زرد خوشحالی زیاد می‌بخشد و یا تحریک‌کننده فکر است و اثر قابل توجهی در کمبودهای فکری و روحی دارد و برخی از حالات عصبی را آرام می‌نماید» .

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• اصفر فَاقِـع :رنگ زرد روشن .
• تَسُرُّ: از "سرّ- (-ُ) - سرور" به معنای شادمانی
• خُضْرٌ: سبز
• صَفْرَاء: زرد

اهداف و روش تحقیق

بر اساس مطالب بالا، از یک طرف شاید نتوان اين مطالب را از مصادیق اعجاز علمی قرآن تلقی نمود. ولی از سوی دیگر، چون این مطالب در تورات ذکر نگردیده و در روایات نیز شادی آفرینی رنگ زرد مطرح شده، پس این احتمال که مردم در زمان نزول آیات از آن بی‌اطلاع بوده باشند، نیز وجود دارد. از این رو، طرح این دو مسئله در قرآن می‌تواند از مصادیق اعجاز علمی باشد.

روایات مرتبط

از امام صادق علیه‌السلام نقل است که فرمود: هرکس کفش زرد بپوشد، تا زمانی که آن کفش کهنه نگردد، در سرور خواهد بود .

از امام علی علیه السلام نیز نقل شده که هر کس کفش زرد بپوشد، کدورت و غصه‌اش کاهش می‌یابد.

در روایتی دیگر آمده که امام صادق علیه‌السلام به شخصی توصیه می‌کند که کفش زرد‌ رنگ بپوشد، زیرا نور چشم را زیاد می‌کند و غم و اندوه را می‌زداید و افزون برآن، پوشش انبیاست.

آیات مرتبط

أَلَمْ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَخْرَجْنَا بِهِۦ ثَمَرَٰتٍ مُّخْتَلِفًا أَلْوَٰنُهَا وَمِنَ ٱلْجِبَالِ جُدَدٌۢ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَٰنُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٌ

آیا ندیدی خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد که بوسیله آن میوه‌هایی رنگارنگ (از زمین) خارج ساختیم و از کوه‌ها نیز (به لطف پروردگار) جاده‌هایی آفریده شده سفید و سرخ و به رنگهای مختلف و گاه به رنگ کاملاً سیاه!

آیه 27 سوره فاطر

وَمِنَ ٱلنَّاسِ وَٱلدَّوَآبِّ وَٱلْأَنْعَٰمِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَٰنُهُۥ كَذَٰلِكَ إِنَّمَا يَخْشَى ٱللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ ٱلْعُلَمَٰٓؤُا۟ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ

و از انسانها و جنبندگان و چهارپایان انواعی با رنگهای مختلف، (آری) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‌ترسند؛ خداوند عزیز و غفور است!

آیه 28 سوره فاطر

خواص رنگ‌ها در موجودات مختلف چیست؟

کلمات کلیدی

نشانه‌شناسی رنگ‌ها

سوالات تحقیق

1. آیا "تَسُرُّ النَّاظِرِينَ" ویژگی هر نوع زردی است و یا تنها صفت محدود کننده دیگری برای گاوی است که بنی اسرائیل مأمور به قربانی کردن آن شدند؟
2. آیا کاربرد لفظ "صفراء" به معنای زرد، که با "فاقع" تأکید شده، بر معنای خاصی دلالت دارد؟
3. آیا روایت امام صادق عليه السلام که استفاده از کفش‌ زرد رنگ را موجبی برای زیاد شدن نور چشم دانسته، می‌تواند با عبارت قرآنی" تَسُرُّ النَّاظِرِينَ " قابل جمع باشد؟
4. با توجه به آیات 32 و 33 سوره مرسلات که شراره‌های آتش دوزخ با رنگ شتران زرد فام توصیف شده‌است، آیا می‌توان گفت: این نوع رنگ زرد بر کفار اثر رعب انگیزی دارد؟ (با نظر به اینکه در برخی احاديث منقول از اميرالمؤمنين عليه السلام رنگ زرد، رنگ پيروزی است و چنانکه گفته‌اند، خود او در جنگ‌ها زره زرد می‌پوشيد).
5. با توجه به اينكه در زمان حضرت موسی(ع) خداوند خاصيت رنگ زرد را بيان فرموده، تا چه حد این امکان وجود داشته که مردم دوران نزول قرآن نیز از آن اطلاع داشته باشند؟
6. برخی از دانشمندان بر اين باورند كه مردم مصر باستان از رنگ‌ها در امور پزشكی استفاده می‌كردند، با اين توضيح آيا می‌توان گفت كه اين آيه اعجاز قرآن است؟
7. از لحاظ علمی تأثیر رنگ زرد بر افراد چیست و مستند علمی دریافت این مطلب چیست؟

پانویس و منابع

1. پاک‌نژاد، رضا، اولین دانشگاه و آخرین، پیامبر، تهران،1380ش

2. راغب اصفهانی،حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق

3. صدوق، محمد، الخصال، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی،1384 ش

4. طبرسى، فضل، مجمع البيان فى تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372 ش

5. Rhodes, H. and Leon, H.M., The Psychology and Tradition of Color, 2005

6.http://www.nedayemoshaver.com/component/content/article/106-1389-01-07-15-39-28/1082-1389-04-08-16-46-57.html.

7. http://daneshnameh.roshd.ir

8. http://iit.bloomu.edu/vthc/design/psychology.htm