مسواک در قرآن

لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى ٱلتَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُوا۟ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلْمُطَّهِّرِينَ

هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته‌تر است که در آن (به عبادت) بایستی؛ در آن، مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند؛ و خداوند پاکیزگان را دوست دارد!

آیه 108 سوره توبه

عبارت محوری

وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ

بر طبق نظرات مختلفی که مفسرین قرآن کریم ذیل این آیه و دیگر آیات مرتبط قرآن کریم بیان داشته اند، در قرآن کریم ممکن است به چند طریق به مفهوم بهداشت دهان و دندان و مقوله مسواک و مسواک زدن اشاره جنبی شده باشد:

1- از طریق تشویق به پاکیزگی و طهارت ظاهر و باطن در ماجرای مسجد قبا 2- از طریق اشاره به اینکه خداوند به سبل سلام دعوت می کند و یکی از مصادیق سلام، سلامتی و یکی از مصادیق سلامتی، سلامتی دهان و دندان است. 3- از طریق اشاره به واژه های سدر و خمط که می توانند در معنای درخت مسواک باشند. 4- از طریق اشاره به اینکه شفا از جانب خداوند است: و اذا مرضت فهو یشفین. یکی از مصادیق شفای از بیماری، شفا یافتن از بیماری های دهان و دندان است. 5- از طریق اشاره به طیبات. طبق تجمیع برخی از روایات، ممکن است بتوان مسواک و سواک را از مصادیق طیبات دانست. 6- از طریق اشاره به طهور بودن آب. یکی از مصادیق طهور بودن آب، کاربرد آن برای نظافت دهان و دندان است. 7- از طریق اشاره موجود در دستور به قرائت قرآن کریم. در احادیث، چون دهان راه قرائت قرآن است (طریق القرآن)، به مسواک زدن و نظافت آن توصیه شده است. 8- از طریق اشاره به روح معنایی واژگان "جبال" و "مستقر". دلیل این امر، احادیثی است که پیرامون اذکار ادعیه برای شفای دندان درد وارد شده است و از جمع موارد متعدد معنایی موجود در آن، می توان پیشنهاد چنین استنباطی را داد. توجه شود که این مورد اخیر، بر اساس نظریه "دلالت الفاظ بر ارواح معانی" است. نظریه "دلالت الفاظ بر ارواح معانی"، یک نظریه مشهور در نزد برخی از مجتهدین اصولی (مانند امام خمینی (ره) و ملاصدرا (ره)) است.

نظر به جایگاه مسواک و مسواک زدن در احادیث سیره و سنت نبوی (ص) و اهل بیت (ع)، می توان انتظار داشت که در برخی از آیات قرآن کریم، چه از طرق بالا و چه از دیگر طرق، اشاره های ضمنی به مسواک و مسواک زدن وجود داشته باشد. والله اعلم.

بیان مطلب علمی

در یک خبر علمی که مربوط به یک مقاله در سال 2019 است، دانشمندی به نام Piotr Mydel و همکارانش (که حدود ۲۶ نفر از ۵ کشور مختلف جهان هستند) کشف کرده اند که یک التهاب و عفونت باکتریایی در دهان، می تواند سبب تقویت بروز آلزایمر شود. همچنین کنترل و پیشگیری از این التهاب و عفونت دهان و لثه، می تواند سبب تعویق آلزایمر گردد . خبر کشف این دانشمندان علاوه بر ژورنال علمی مربوطه و سایت دانشگاهشان، در پایگاه های معتبر اخبار علمی (مانند sciencedaily) و در داخل ایران هم در سرویس دانش خبرگزاری خبرآنلاین منتشر شده است . در سال 2021 هم مجددا در یک تحقیق دیگر که توسط دانشمندان دانشگاه نیویورک انجام شده است، بر رابطه بین مسواک زدن و پیشگیری از زوال عقل مجددا صحه گذاشته شد. نکته بسیار جالب اینجاست که در احادیث نبوی (ص) و امام صادق (ع) بر تاثیرهای مختلف درمانی و غیردرمانی مسواک، علی الخصوص تاثیر آن در تقویت حافظه و مفید بودن آن برای مغز، اشاره شده است. مثلا به این حدیث شریف توجه بفرمائید: امام صادق عليه السلام : فِى السِّواكِ اثنَتا عَشَرَةَ خَصلَةً: هُوَ مِنَ السُّنَّةِ، وَمَطهَرَةٌ لِلفَمِ، وَمَجلاةٌ لِلبَصَرِ، وَيُرضِى الرَّحمنَ، يُبَيِّضُ السنانَ، يَذهَبُ بِالحَفَرِ، وَيَشُدُّ اللِّثَّةَ، وَيُشَهِّى الطَّعامَ، وَيَذهَبُ بِالبَلغَمِ، وَيَزيدُ فِى الحِفظِ، وَيُضاعِفُ الحَسَناتِ، وَتَفرَحُ بِهِ المَلائِكَةُ؛ در مسواك زدن دوازده فايده وجود دارد: 1. از سنت پيامبر صلى الله عليه و آله است، 2. دهان را پاكيزه مى كند، 3. نور چشم را زياد مى كند، 4. باعث خشنودى خداوند است، 5. دندانها را سفيد مى كند، 6. پوسيدگى آنها را از بين مى برد، 7. لثه را محكم مى سازد، 8 . اشتها آور است، 9. بلغم را مى برد، 10. حافظه را زياد مى كند، 11. حسنات دو چندان مى شوند، 12. فرشتگان شاد مى گردند.