جزایر خالدات

ارسال شده توسط کاربران، در دست بررسی

قُلْ سِيرُوا۟ فِى ٱلْأَرْضِ فَٱنظُرُوا۟ كَيْفَ بَدَأَ ٱلْخَلْقَ ثُمَّ ٱللَّهُ يُنشِئُ ٱلنَّشْأَةَ ٱلْءَاخِرَةَ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین‌گونه) جهان آخرت را ایجاد می‌کند؛ یقیناً خدا بر هر چیز توانا است!

آیه 20 سوره عنکبوت

عبارت محوری

قل سیروا

بیان مطلب علمی

در برخی نقشه های قرن چهارم به بعد مسلمین، که به روش بسیار پیشرفته آن زمان با محاسبات ریاضی زیج نجومی تهیه شده بودند، یک خطای محاسباتی سبب شد که (سواحل شرقی ایالات متحده+سواحل غربی آمریکای مرکزی و جنوبی) درون سواحل غربی آفریقا نگاشته شوند (مپ شوند). اما این خطای محاسباتی چه بود؟ پیشینیان (احتمالا نخست ایرانیان باستان) از جزایر خالدات اصلی واقع در سواحل غربی آمریکای مرکزی (واقع در مختصات طول 90 غربی گرینویچ و عرض 0 استوا، که امروزه به جزایر گالاپاگوس معروف اند) به عنوان مبدا مختصات استقاده می کردند و نصف النهار مبدا را آنجا قرار داده بودند. شهرهای مغرب اقصی در زیج های قدیم ایرانی و غیره بر این اساس مختصات دهی شده بودند. اما در قرن سوم یا چهارم، به اشتباه از جزایر قناری در سواحل غربی آفریقا به عنوان نصف النهار مبدا استفاده کردند. چرا؟ چون قدماء دو قاره آمریکای جنوبی و آفریقا را متصل به هم پنداشته بودند و نهایت غربی این بر اعظم را به عنوان آدرس جزایر خالدات داده بودند. ولی در قرن چهارم، نهایت غربی خود آفریقا (و نه آفریقا +آمریکا) را به عنوان محل جزایر خالدات سهوا مکان یابی کردند. این دو مکان 75 درجه طول جغرافیایی از هم فاصله دارند. لذا مثلا قدما برای طنجه مختصات 5 درجه را ذکر کرده اند ولی متاخرین در قرن چهارم، مختصات 80 را گزارش کرده اند. همین امر سبب شد که از قرن چهارم به بعد در نقشه های دقیق و محاسباتی امثال ادریسی و دیگران، شهرهای مغرب اقصی در غرب آفریقا به غلط نگاشته شوند و خود این امر به ابهام ها و پیچیدگی ها پیرامون مغرب اقصی در سالهای بعد در آثار جغرافیایی افزود. همچنین لازم به ذکر است که در قرون سوم و چهارم (و برخی از زیج ها پس از آن)، مبدا طول (یعنی طول جزائر خالدات مد نظرشان) را در طول 35 غربی گرینویچ(منطبق با منتهی الیه شرقی سواحل برزیل) قرار داده بودند. ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی، برای شهرهای مشرق زمین (و نه مغرب اقصی) از همین مبدا طول (یعنی 35 غربی گرینویچ برای جزایر خالدات فرضی و 25 غربی گرینویچ برای ساحل فرضی بحر محیط غربی) استفاده کرده است. زیرا مختصاتی که او برای شهرهای ایران ارائه می دهد، مشخص می سازد که مبدا اطوال را در 25 غربی گرینویچ (به عنوان مبدا منطبق بر ساحل فرضی بحر محیط غربی) در نظر گرفته است. اما برای شهرهای مغرب اقصی، به نظر می رسد که او از مختصات قدماء (بر اساس جزایر خالدات اصلی یعنی گالاپاگوس فعلی) استفاده کرده است. زیرا بر اساس ساحل شرقی برزیل یا ساحل غربی آفریقا، مختصات شهر سوس اقصی به ترتیب در درون آبهای اقیانوس اطلس و در مغرب اوسط محاسبه می شود که هر دو به وضوح برای سوس اقصی که دورترین شهرهای مغرب اقصی بوده است، عقلائی نیست و غلط به نظر می رسد. پس او برای شهرهای مغرب اقصی (احتمالا به دلیل بعد مسافت)، از نتایج محاسبات رصدهای نجومی قدماء (بر اساس لحاظ جزایر خالدات اصلی یعنی گالاپاگوس، به عنوان مبدا محاسبات) استفاده کرده است. والله اعلم.
پس با این حساب، به مرور زمان و در آثار جغرافیایی مختلف و زیج های مختلف، این مکان ها به عنوان مبدا مختصات (یعنی محل جزایر خالدات) در نظر گرفته شده است:
1) جزایر گالاپاگوس فعلی، واقع در طول 90 درجه غربی گرینویچ.
2) سواحل شرقی برزیل واقع در طول 35 درجه غربی گرینویچ.
3) جزایر قناری (واقع در سواحل غربی آفریقا) واقع در طول 14 درجه غربی گرینویچ.

کعبه و تعیین محل جزایر خالدات

در حدیثی از حضرت علی (ع) داریم که الکعبه وسط الارض. این حدیث را ابن القاص بغدادی جغرافیدان از قرن 4 نقل کرده است و گفته است که منظور حضرت از الارض، "زمینهای مسکونی" یا "ربع مسکون" است. ربع مسکون را از جزایر خالدات تا گنگ دژ در منتهای مشرق می دانستند. می دانیم که بین جزایر خالدات تا گنگ دژ، 90 درجه فاصله طول جغرافیایی بوده است. پس کعبه در وسط یک بازه به طول 270 درجه قرار داشته است. پس فاصله کعبه از جزایر خالدات در مغرب و گنگ دژ در مشرق، هر کدام 135 درجه بوده است. چون کعبه در طول جغرافیایی 40 شرقی از گرینویچ قرار دارد، پس جزایر خالدات متقدم بایستی در حدود 95 درجه از گرینویچ قرار داشته بوده باشد که تقریبا با مکان جزایر گالاپاگوس در 90 درجه از گرینویچ برابری می کند. همچنین گنگ دژ بایستی در حدود 175 درجه شرقی از گرینویچ قرار داشته باشد که تقریبا با حوالی انادیر (در نزدیک تنگه برینگ) تطابق دارد.

محل عبور نصف النهار مبداء از حوالی جزایر گالاپاگوس

محل جزائر خالدات

در زمانهای مختلف، مکانهای مختلف برای جزائر خالدات مورد استفاده منجمین اعصار و جغرافی دانان قرون مختلف قرار گرفته است که مکان فعلی آنها از این قرار است:

1. طول جغرافیایی 90 درجه غربی از گرینویچ (جزائر گالاپاگوس)، بر اساس گزارش ابوریحان از پیشینیان از فاصله مختصات "گنگ دژ منتهای مشرق" از جزائر خالدات.
2. طول جغرافیایی 34.5 درجه غربی از گرینویچ (حدود منتهای شرقی سواحل برزیل)، بر اساس مختصات شهر کاشان در زیج ایلخانی.
3. طول جغرافیایی 37.5 درجه غربی از گرینویچ (حدود منتهای شرقی سواحل برزیل)، بر اساس مختصات مکه مکرمه در نزهه القلوب.
4. طول جغرافیایی 14 درجه غربی از گرینویچ (جزائر قناری)، در برخی منابع متاخر.

محل سوس اقصی

در کتاب معجم البلدان از یاقوت حموی (متولد قرن ۶ ه.ق.)، ذکر شده که: "می گویند... بین <سوس ادنی> و <سوس اقصی> دو ماه فاصله است ( مسيرة شهرین )".

"سوس ادنی" (یا همان "سوس ماسه" که امروزه مرکزیت آن در شهر Agadir در کشورآفریقایی مراکش است) در ساحل شرقی اقیانوس اطلس قرار داشته است.

اما "سوس اقصی" در قرون متقدم (قبل از خلط آن در قرون بعدی با برخی نواحی سواحل آفریقا)، در ساحل غربی اقیانوس اطلس و احتمالا شامل نواحی کوبا تا مکزیک بوده است.

کريستف کلمب هم (۵۰۰ سال بعد از قرون متقدم اسلامی) در اولین سفر خود به قاره آمریکا، ۲ ماه در راه بود و دریانوردی کرد. این موضوع موید این نقل است که ذکر شده که فاصله سوس ادنی و سوس اقصی، دو ماه فاصله (دو ماه سیر است)، بوده است.

شواهد متعددی از نقشه ها، توصیفات و نقل ها در این زمینه از کتب قدیم، اکنون در اختیار ماست.

نام هاي شهرهای بومیان مکزیک مانند "شِشِن ایتزا chichen itza" و " اوکساکا Oxaca"، یادآور اجزای آوایی-واژگانی "سوس اقصی" است.