پیشانی، مرکز کنترل درغگویی

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعًۢا بِٱلنَّاصِيَةِ

چنان نیست که او خیال می‌کند، اگر دست از کار خود برندارد، ناصیه‌اش [= موی پیش سرش‌] را گرفته (و به سوی عذاب می‌کشانیم)،

آیه 15 سوره علق

نَاصِيَةٍ كَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٍ

همان ناصیه دروغگوی خطاکار را!

آیه 16 سوره علق

بیان ایده

به گفته محققان، در مغز يك مسير عصبي پيچيده وجود دارد كه دروغ گفتن را ممكن می‌سازد. هنگامی که انسان آغاز به دروغ‌گفتن می‌كند، لایه خارجی Profrontal مغز شروع به فعالیت شدید می‌كند. با توجه به اینكه این لایه از مغز، مسئول حس وجدان و همچنین درك صحیح مسایل اخلاقی است، آن را تحت تأثیر منفی خود قرار می‌دهد.

Brain MRI shows low lying cerebellar tonsils and elongation of the pons and medulla,compatible with ACM 1

بخش قدامی مغز در هنگام راستگویی و نیز دروغگویی فعالیت بسیاری دارد که این فعالیت در هنگام دروغگویی بیشتر می‌شود. در نتیجه، در این هنگام، مغز بیشترین انرژی را مصرف می‌کند. همچنین، این قسمت از مغز وظیفه راهنمایی و ارشاد را نیز بر عهده داشته و در کنترل تصمیم گیری، حل مسائل و مشکلات و... نقش اصلی را دارد.

درباره ارتباط این تحقیقات و آیات 16- 17 سوره علق، ادعا شده که دانشمندان با استفاده از آزمایشات مختلف و با کمک تصاویر امواج مغناطیسی (MRI) دریافته‌اند که قسمت قدامی مغز (پیشانی) با فعالیت زیادی که در هنگام دروغگویی پیدا می‌کند، مسئولیت کنترل انسان را در حال دروغ گفتن بر عهده می‌گیرد. این قسمت از سر در زبان عربی "ناصیه" خوانده می‌شود. قرآن نخستین کتاب و منبعی است که در مورد این قسمت از مغز و ارتباط آن با دروغ گفتن، با اطلاق صفت درغگو (ناصیه کاذبه) سخن گفته است. این سبقت علمی قرآن نسبت به علوم زمان، گویای اعجازی دیگر در این کتاب آسمانی است. همچنین، مدعیان اعجاز برای اثبات مدعای خود به آیه ای از سوره هود، آنجا که آن حضرت بعد از این که قومش او را تکذیب کردند، حاکمیت و تسلط خداوند بر تمامی موجودات را به آنها یادآور شد، استناد کرده‌اند.

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• لم ینته: از آنچه نهی شده است، دوری نکند .
• نسفعاً- نسفعن: از س- ف- ع که یکی از معانی اصلی آن گرفتن چیزی با دست است .
• ناصیه: پیشانی، موى جلو پيشانى
• کاذبه: دروغگو
• خاطئه: گناهکار، خطاکار

اهداف و روش تحقیق

دانشمندان در بسیاری از نقاط جهان بر روی پروژه علل دروغگویی انسان‌ تحقیق می‌كنند و اكثریت آنها بر این باورند که دروغگویی یك عمل پیچیده و دشوار است. در اصل، چيزی كه اتفاق می‌افتد اينست كه فرد دروغگو بايد واقعيت را بداند، تصميم آگاهانه بگيرد كه حقيقت را سركوب كند، يك دروغ بسازد و سرانجام آنقدر خوب آن را به خاطر بسپارد تا بتواند فردي را كه به او دروغ مي‌گويد، فريب دهد. همه اين تحريف‌هاي ذهني که در فاصله چند ثانيه يا حتي ميليونيم ثانيه طول مي‌كشد، موجب فعالیت شدید مغز می‌شود که در قسمت جلوی مغز نمود بیشتری می‌یابد . اما آیا این نتایج با آیات مورد بحث در ارتباط‌ند؟

در توضیح بیشتر این ادعا و نتایج حاصل از آزمایشات، باید گفت که اگر چه قسمت قدامی مغز در هنگام دروغگویی فعالیت زیادی دارد، ولی این فعالیت منحصر به زمان دروغگویی نیست. زیرا این بخش از مغز نه تنها در هنگام راستگویی فعال است، بلکه کنترل حل مسائل و ارشاد و راهنمایی را نیز به عهده دارد. لذا نمی‌توان با تکیه بر صفت "دروغگویی" که در سوره علق برای پیشانی ذکر شده است، ادعا نمود که مقصود خداوند از این بیان، وجود مرکز دروغگویی در جلوی مغز یا همان ناصیه است. هم چنین تحقیقات نشان می‌دهد که تنها یک نقطه ویژه در مغز وجود ندارد که با دروغ گفتن فعال شود، بلکه طی فرایند دروغ گفتن بخش‌های مختلفی از مغز فعال می‌شوند.

از سوی دیگر، در استناد مدعیان این نظریه به آیه 56 سوره هود نیز اشکال وارد است. اولاً ظاهر آیه گویای اینست که در اینجا منظور از "گرفتن ناصیه تمام موجودات" تسلط کامل و در اختیار داشتن زمام امور آنها است. به علاوه، در روایات و ادعیه مأثور، گرفتن ناصیه از جانب خداوند و یا سپردن آن به دست با قدرت الهی همگی به معنای تسلیم محض در برابر خداوند است. در آیات سوره علق نیز ظاهر آیه بیانگر خفت و خواری است که با "گرفتن موی جلوی سر و پیشانی" مجرمان در قیامت، نمایان می‌شود و اگرچه ناصیه را با دروغگویی و خطاکاری توصیف نموده، اما این بیان نوعی مجاز است و منظور از آن دروغگویی و خطاکاری صاحب پیشانی است.

گفتنی است که این آیات از وحدت سیاق و شأن نزولی برخوردار است که در بررسی آن باید مورد توجه قرار گیرد. در مجموع می‌توان گفت که شاید از نظر علمی کنترل دروغگویی در قسمت جلوی مغز باشد، اما در این که بتوان این قانون علمی را از این آیات برداشت نمود، تردید است.

آیات مرتبط

إِنِّى تَوَكَّلْتُ عَلَى ٱللَّهِ رَبِّى وَرَبِّكُم مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلَّا هُوَ ءَاخِذٌۢ بِنَاصِيَتِهَآ إِنَّ رَبِّى عَلَىٰ صِرَٰطٍ مُّسْتَقِيمٍ

من، بر «الله» که پروردگار من و شماست، توکل کرده‌ام! هیچ جنبنده‌ای نیست مگر اینکه او بر آن تسلط دارد؛ (اما سلطه‌ای با عدالت! چرا که) پروردگار من بر راه راست است!

آیه 56 سوره هود

سوالات تحقیق

1. آیا مقصود آیه از "ناصیه" پیشانی است؟
2. مردم زمان نزول قرآن چه درکی از این آیه داشته اند؟
3. آیا این آیه فقط شامل حال انسان‌هاست؟
4. آیا مرکز کنترل اعمال سایر موجودات هم در پیشانی آنها (بخش فرونتال مغز) واقع شده است؟ آیا از سایر حیوانات هم عکسبرداری MRI انجام شده است؟
5. آیه علاوه بر اطلاق صفت "کاذبه"، "ناصیه" را به لفظ "خاطئه" نیز توصیف نموده است. در این صورت، آیا در هنگام سر زدن سایر گناهان یا خطاها از سوی انسان، فعالیت جلوی مغز افزایش می‌یابد؟
6. آیا تمامی موجودات دارای بخش فرونتال مغز هستند؟

پانویس و منابع

1. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، دار الجيل، بیروت، 1420 ق / 1999م

2. راغب اصفهانی،حسین، مفردات الفاظ القرآن، انتشارات ذوی القربی

3. Coon, D and Mittere, J.O., Introduction to Psychology: Gateways to Mind and Behavior, Cengage Learning, 2008

4. www.borna66.ir