تحریم گوشت خوک

إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ ٱلْمَيْتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحْمَ ٱلْخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ بِهِۦ لِغَيْرِ ٱللَّهِ فَمَنِ ٱضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَآ إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است. (ولی) آن کس که مجبور شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهی بر او نیست؛ (و می‌تواند برای حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد؛) خداوند بخشنده و مهربان است.

آیه 173 سوره بقره

بیان ایده

در قرآن، گوشت خوک به صراحت تحریم شده است. تورات (سفر تثنیه،14 :8 و لاویان،11 :7) نیز خوردن گوشت این حیوان را، هر چند شکافته سم است، اما به دلیل آنکه نشخوار نمی کند، حرام گردانیده و حتی از دست زدن به لاشه آن منع کرده است.

کسانی که بیان این مورد در قرآن را در شمار اعجاز علمی این کتاب آسمانی برشمرده اند، سبب تأکید قرآن بر تحریم گوشت خوک را خطرات جسمی و روحی ناشی از مصرف آن دانسته اند. در کتاب قرآن و طب، بیماریهایی که خوردن گوشت خوک می تواند در انسان ایجاد کند، به دو دسته تقسیم شده است:

الف) بیماری‏هایی که گوشت خوک از جمله عوامل ابتلا به آن‏هاست؛ مانند:

1 . اسهال خونی: در گوشت خوک انگل‏هایی به نام بالانتیدیوم (Balantidium) زندگی می کند که از مهمترین عوامل انتشار این بیماری در سرتاسر جهان است.

2. انتاموبیا هیستولیتیکا (Entamoeba Histolytica): که انسان را به اسهال آمیبی مبتلا می‏سازد و خوک نقش ناقل این میکروب به انسان را ایفا می‏کند.

3. بیماری شبه باد سرخ (Erysipelas): نوعی بیماری است که خوک به آن مبتلا می‏شود و به گروه خاصی از انسان‏ها، از قبیل قصاب‏ها و دباغ‏ها انتقال می‏یابد. در انسان به صورت لکه‏های سرخ و دردناک، توأم با سوزش شدید روی دست ظاهر می‏شود.

4. تصلب شرائین: میزان چربی و اسید اوریک در گوشت خوک بسیار زیاد است و خوردن آن نقش مهمی در تصلب شرائین در انسان دارد.

به علاوه، خوک از خوردن چیزهای پلید و کثیف، مانند مدفوع خود باک ندارد؛ لذا بدن خوک جایگاه انواع میکروب‏هاست.

ب) بیماری‏هایی که تنها به علت خوردن گوشت خوک در انسان به وجود می‏آیند، عبارتند از:

1. کرم کدو (Taenia solium): طول کرم کدو 2 تا 3 سانتی متر است و در عضلات و مغز خوک وجود دارد که انسان با خوردن گوشت و یا مغز خوک به آن مبتلا می‏شود. از عوارض این بیماری، نارسایی‏هایی در دستگاه گوارش است.

2. تری شینوز (Trichinosis (: طول کرم تریشین 3 تا 5 میلی متر است. این کرم از طریق خوردن گوشت خام یا نیم‏پز وارد بدن می‏شود و ضمن ایجاد جوش‏های پوستی، در عضلات انسان تخم گذاری می‏کند که باعث درد شدید عضلات، سختی تنفس، ناتوانی هنگام سخن گفتن و جویدن، و گاهی فلج عضلات تنفسی می‏شود. کرم تریشین در طول یک ماه، پانزده هزار تخم می‏گذارد. در یک کیلو گوشت خوک ممکن است 400 میلیون نوزاد کرم وجود داشته باشد. این کرم اولین بار در سال 1835 م توسط یک دانشمند انگلیسی به نام پاژت(James Paget) کشف شد. تریشین می‏تواند به قلب نفوذ کند و باعث سکته قلبی شود. پختن گوشت هم این کرم را نابود نمی‏کند.

3. بوتولیسم: گوشت خوک ثقیل الهضم است و معده را به زحمت می‏اندازد و باعث بوتولیسم می‏شوند.(قرآن و طب، ص 60)

بررسی تفسیری و لغوی

کلمات اصلی

• حَرَّمَ: ممنوع کرد (راغب اصفهانی، ص229 )
• الْمَيْتَه: حیوانی که بدون تذکیه (ذبح شرعی) مرده است (همو، ص782 ).
• لَحْم: گوشت
• الْخِنزِير: خوك
• أُهِلَّ: از مصدر اهلال به معنى بلند كردن صدا (همو، ص843)
• اضْطُرَّ: از "ض- ر- ر" در باب افتعال ، اضطرار یعنی وادار شدن انسان به آنچه که برای او ضرر دارد (همو، ص 504).
• بَاغٍ: از ب-غ- ی، یکی از معانی آن طلب همراه با گذشتن از حدّ اعتدال است ، بغی به معنی ظلم است (ابن فارس، 1/272).
• عَاد: از ع- د- حرف معتل، به معنی از حد گذشتن(همو، 4/249)
• إِثْم: اسم برای افعالی است که انسان را از ثواب باز می دارد( راغب اصفهانی، ص 63).

اهداف و روش تحقیق

در آیه 173 سوره بقره، خداوند خوردن برخی از مواد، از جمله گوشت خوک را بر انسان حرام کرده است. امروزه علم به مضرات روحی و جسمی و بیماری های ناشی از خوردن خوک پی برده و این در حالیست که هنگام نزول قرآن، تمامی این موارد شناخته شده نبوده است. به هر حال، در باره مضرات خوردن گوشت این حیوان مقالاتی تخصصی نوشته شده است. افزون بر این، پیش از نزول قرآن، تورات گوشت خوک را در شمار خوردنیهای حرام یاد کرده است.

سرانجام، گفتنی است که متأسفانه برخی از موارد یاد شده به عنوان مضرات خوردن گوشت خوک در بیان مدعیان اعجاز، ناقص نقل شده است.

آیات مرتبط

قُل لَّآ أَجِدُ فِى مَآ أُوحِىَ إِلَىَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُۥٓ إِلَّآ أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُۥ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ ٱللَّهِ بِهِۦ فَمَنِ ٱضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

بگو: «در آنچه بر من وحی شده، هیچ غذای حرامی نمی‌یابم؛ بجز اینکه مردار باشد، یا خونی که (از بدن حیوان) بیرون ریخته، یا گوشت خوک -که اینها همه پلیدند- یا حیوانی که به گناه، هنگام سر بریدن، نام غیر خدا [= نام بتها] بر آن برده شده است.» اما کسی که مضطر (به خوردن این محرمات) شود، بی آنکه خواهان لذت باشد و یا زیاده روی کند (گناهی بر او نیست)؛ زیرا پروردگارت، آمرزنده مهربان است.

آیه 145 سوره انعام

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ ٱلْمَيْتَةُ وَٱلدَّمُ وَلَحْمُ ٱلْخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيْرِ ٱللَّهِ بِهِۦ وَٱلْمُنْخَنِقَةُ وَٱلْمَوْقُوذَةُ وَٱلْمُتَرَدِّيَةُ وَٱلنَّطِيحَةُ وَمَآ أَكَلَ ٱلسَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى ٱلنُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُوا۟ بِٱلْأَزْلَٰمِ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ ٱلْيَوْمَ يَئِسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ مِن دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَٱخْشَوْنِ ٱلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلْإِسْلَٰمَ دِينًا فَمَنِ ٱضْطُرَّ فِى مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفه‌شده، و به زجر کشته شده، و آنها که بر اثر پرت‌شدن از بلندی بمیرند، و آنها که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده -مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سرببرید- و حیواناتی که روی بتها (یا در برابر آنها) ذبح می‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است؛ و (همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبه‌های تیر مخصوص بخت آزمایی؛ تمام این اعمال، فسق و گناه است -امروز، کافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند؛ بنابر این، از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم- امّا آنها که در حال گرسنگی، دستشان به غذای دیگری نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعی ندارد که از گوشتهای ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است.

آیه 3 سوره مائده

إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ ٱلْمَيْتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحْمَ ٱلْخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيْرِ ٱللَّهِ بِهِۦ فَمَنِ ٱضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

خداوند، تنها مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را با نام غیر خدا سر بریده‌اند، بر شما حرام کرده است؛ امّا کسانی که ناچار شوند، در حالی که تجاوز و تعدّی از حدّ ننمایند، (خدا آنها را می‌بخشد؛ چرا که) خدا بخشنده و مهربان است.

آیه 115 سوره نحل

سوالات تحقیق

1. در عصر جاهلیت تا چه حد از مضر بودن گوشت خوک مطلع بودند؟
2. چرا آیه با "انّما" که از ادات حصر است، آغاز شده است؟
3. خوردن گوشت خوک چه مضراتی دارد؟
4. خواص گوشت خوک چیست؟ آیا استفاده از آن منفعتی نیز در بر دارد؟
5. آیا تنها گوشت خوک برای انسان مضر است؟
6. بیماریهای مشترک میان انسان و دام در دیگر حیوانات اهلی مشاهده می‌شود، با این توضیح چرا گوشت سایر حیوانات حرام نشده است؟
7. آیا بین مواردی که در آیه یاد شده، مشابهتی خاص وجود دارد؟

منابع

1. ابن فارس ، احمد، معجم مقاییس اللغه ،دار الجیل ،بیروت ، 1420ق/ 1999م

2. راغب اصفهانی ،حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق

3. قرآن و طب ، گردآوری محسن عباس‌نژاد، بنیاد پژوهشهای حوزه و دانشگاه، مشهد

4. http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,10828?PHPSESSID=40f203d01c3e7b9aظظ8d68cd19af88e4ff