خاموش شدن ماه از منظر قرآن و علم: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
برخی از مفسران معتقدند که دیدگاه اول یعنی شب و روز بودن آیه لیل و نهار، تطابق بیشتری با ظاهر آیه دارد <ref>طوسی، ج6، ص454?</ref><ref> رک. طباطبایی، ج13، ص51</ref> و این خود می‌تواند قرینه‌ای برای تقویت این احتمال باشد. | برخی از مفسران معتقدند که دیدگاه اول یعنی شب و روز بودن آیه لیل و نهار، تطابق بیشتری با ظاهر آیه دارد <ref>طوسی، ج6، ص454?</ref><ref> رک. طباطبایی، ج13، ص51</ref> و این خود می‌تواند قرینه‌ای برای تقویت این احتمال باشد. | ||
==دیدگاه دوم: ماه و خورشید== | ==دیدگاه دوم: ماه و خورشید== | ||
برخی از مفسران برآنند که منظور از «آیة اللیل»، ماه و منظور از «آیة النهار»، خورشید است<ref>مقاتل، ج2، ص524</ref><ref> طوسی، ج6، ص454</ref><ref>زمخشری، ج2، ص652</ref><ref> فخرالدین رازی، ج20، ص306</ref><ref> ابن عاشور، ج14، ص36</ref><ref> صادقی تهرانی، ج17، ص88</ref> بر این اساس اضافه واژه آیة به اللیل و النهار اضافه لامیه (اختصاصیه) است <ref>آلوسی، ج8، ص26</ref><ref> مکارم، ج12، ص42</ref><ref> ثقفی تهرانی، ج3، ص346</ref>. این دسته از مفسران را با توجه به اینکه چه معنایی برای دو واژه اللیل و النهار در جمله ابتدایی آیه یعنی «وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ» در نظر می‌گیرند، می‌توان به سه دسته تقسیم نمود: | |||
* عده‌ای با توجه به اینکه منظور از «آیة اللیل» و «آیة النهار» را ماه و خورشید معرفی کرده‌اند، در جمله ابتدایی نیز منظور از اللیل و النهار را ماه و خورشید دانسته‌اند<ref>طوسی، ج6، ص454</ref><ref> نک. طبرسی، ج6، ص619</ref>. | |||
* برخی دیگر از مفسرین در جمله ابتدایی واژه‌ای را در تقدیر دانسته‌اند. البته در اینکه واژه محذوف در این جمله چه بوده است، نیز اختلاف نظر وجود دارد و مفسران سه احتمال را برای آن مطرح کرده‌اند: | |||
الف) «و جعلنا نیری اللیل و النهار آیتین» <ref>زمخشری، ج2، ص652</ref><ref> فخرالدین رازی، ج20، ص306</ref><ref> نک. بیضاوی، ج3، ص250</ref><ref>نک. ابوحیان، ج7، ص20</ref><ref> نک. قمی مشهدی، ج7، ص366</ref><ref> آلوسی، ج8، ص26</ref><ref> شریف لاهیجی، ج2، ص782</ref> یعنی خداوند نور شب و نور روز را دو آیه قرار داد. | |||
ب) «و جعلنا اللیل و النهار ذوی آیتین» <ref>آلوسی، ج8، ص26</ref><ref> نک. بیضاوی، ج3، ص250</ref><ref> نک. قمی مشهدی، ج7، ص366</ref> یعنی خداوند شب و روز را صاحب دو آیه قرار داد. | |||
ج) «و جعلنا فی اللیل و النهار آیتین» <ref>ابوحیان، ج7، ص20</ref><ref> آلوسی، ج8، ص26</ref> یعنی خداوند در شب و روز دو آیه قرار داد. | |||
*دسته دیگری از مفسران برآنند که منظور از اللیل و النهار در جمله ابتدایی، همان معنای ظاهری آن دو یعنی شب و روز است <ref>مجلسی، ج54، ص132</ref><ref>ابن عاشور، ج14، ص36</ref><ref> صادقی تهرانی، ج17، ص88</ref><ref> نک. شعبان، ص287</ref> .هرچند که منظور از «آیة اللیل» و «آیة النهار» در جملات بعدی ماه و خورشید باشد. به عبارت دیگر شب و روز در عین حال که فی نفسه آیه و نشانه الهی هستند، درونشان نیز آیاتی وجود دارد که بارزترین آنها ماه و خورشید است. بدین ترتیب خداوند در جمله اول آیه بودن شب و روز را بیان می‌نماید و در جملات بعدی به ترتیب به آیاتی که درون شب و روز قرار دارند، یعنی ماه و خورشید اشاره می‌نماید. | |||
در جمع‌بندی این آراء باید گفت که اگر بنا را بر عدم در تقدیر گرفتن چیزی در آیه بگذاریم، به نظر می‌رسد که از میان این سه دیدگاه، نظر سوم مناسبت بیشتری با ظاهر آیه دارد. | |||
در جدول 2) می‌توانید خلاصه این آراء را مشاهده نمایید. | |||
=پانویس و منابع= | =پانویس و منابع= | ||
نسخهٔ ۱ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۴۶
چکیده
در آیه 12 سوره اسراء خداوند از محو آیه لیل و مبصر قرار دادن آیه روز سخن می‌گوید. برخی از صاحبنظران چنین ادعا کرده‌اند که منظور از محو آیه لیل در این آیه، خاموش کردن ماه است، چراکه یافته‌های علمی نشان می‌‌دهد که ماه زمانی روشن و فروزان بوده و از خود نور داشته است. اما مفسران در خصوص اینکه مراد از آیه لیل و آیه نهار چیست و به تبع آن درباره معنای محو آیه لیل اختلاف نظر دارند. در این نوشتار بر آنیم که با بررسی و سنجش نظرات مفسران، شواهد و قرائن موجود در آیات و روایات و همچنین آخرین یافته‌های علمی میزان صحت و سقم ادعای مطرح شده را ارزیابی نماییم.
مقدمه
شب و روز دو نشانه از نشانه‌های شگفت‌انگيز الهی هستند. روز براى تلاش و كسب و كار و شب براى آسايش و آرامش قرار داده شده و اين نشانى از قدرت خداست. خداوند در آیه 12 سوره اسراء به آیه بودن شب و روز اشاره می‌کند و در ادامه خصوصیات جالبی برای آیه لیل و آیه نهار و نقش آنها در زندگى انسان بیان می‌نماید:
«وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُواْ فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا»، اسراء/ 17/12
شب و روز را دو نشانه قرار داديم، نشانه شب را تيرهگون و نشانه روز را روشنىبخش گردانيديم تا فضلى از پروردگارتان بجوييد و تا شماره سالها و حساب را بدانيد و هر چيزى را به روشنى باز نمود.
در این آیه، خداوند می‌‌فرماید که آیه شب را محو نموده و آیه روز را روشن و پر فروغ گردانیده است. در ادامه آیه، علت این امور را در دو چیز معرفی می‌نماید؛ دستیابی به فضل پروردگار و شناخت شماره سالها و حساب امور.
برخی از محققان در موضوع اعجاز علمی قرآن ادعا نموده‌اند که این آیه به یک موضوع علمی اشاره دارد[۱][۲]. آنان برآنند که اولاً مراد از آیه شب، ماه است و ثانیاً، با توجه به معنای لغوی «محو» که از بین رفتن اثر شیء است، گویا زمانی، ماه همچون خورشید فروزان و مشتعل بوده است و خداوند با خاموش کردن آن به تعبیری اثر آن را محو کرده و آن را به شکل امروزی آن که تنها بازتاب دهنده نور خورشید است، در آورده است.
اما باید دید که آیا چنین ادعایی می‌تواند با مفاهیم مطرح شده در آیه سازگار باشد یا خیر. بدین منظور ابتدا باید به دو سوال اساسی پاسخ دهیم. اینکه منظور از آیه لیل و آیه نهار چیست و محو آیه لیل به چه معناست. برای یافتن پاسخ این سوالات می‌بایست به بررسی آراء مفسران در این آیه پرداخته و با توجه به شواهد و قرائن موجود، دیدگاهی را که از قوت بیشتری برخوردار است، مشخص نماییم.
منظور از «آیة اللیل» و «آیة النهار»
واژه «آیه» به معنای علامت[۳][۴] و نشانه ظاهر [۵] گفته شده است. اما سوال اساسی اینجاست که خداوند با اضافه کردن واژه آیة به اللیل و النهار در عبارت «فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً» به چه پدیده‌هایی اشاره می نماید. مفسران دو دیدگاه عمده درباره معنای «آیة اللیل» و «آیة النهار» مطرح کرده‌اند:
دیدگاه اول: شب و روز
گروهی از مفسران منظور از «آیة اللیل» را خود لیل و منظور از «آیة النهار» را خود نهار می‌دانند[۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]. بر این اساس اضافه واژه آیة به اللیل و النهار، اضافه بیانیه است [۱۷][۱۸][۱۹][۲۰].
شواهد موید دیدگاه اول:
به کار بردن ویژگی مبصرة
واژه «مبصرة» به معانی روشن [۲۱][۲۲][۲۳]، بیّن و واضح [۲۴][۲۵] و بینا کننده و وسیله دیدن [۲۶][۲۷] آمده است. ویژگی مبصرة که در این آیه برای آیه نهار استعمال شده، به طور کلی 6 بار به صورت مفرد و 1 بار به صورت جمع در آیات قرآن به کار رفته است که به استثناء آیه مورد بحث ما، در سه آیه دیگر برای خود نهار، در دو آیه به عنوان صفت معجزات پیامبران الهی و در یک آیه به عنوان ویژگی تقواپیشگان استعمال شده و در هیچ آیه‌ای برای شمس استفاده نشده است. این قرینه می‌تواند مویدی برای دیدگاه اول باشد.
در جدول1) می توانید موارد کاربرد صفت مبصر درآیات قرآن را ملاحظه نمایید.
| جدول 1) موارد استعمال صفت مبصر در آیات قرآن | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ردیف | کاربردهای صفت مبصر | آیات | |||
| 1 | در 3 آیه به عنوان ویژگی نهار | هُوَ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً ... یونس/67 | |||
| أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً ... نمل/86 | |||||
| اللَّهُ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً ... غافر/61 | |||||
| 2 | در 2 آیه به عنوان صفت معجزات پیامبران الهی | ...وَ آتَيْنا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً ... إسراء/59 | |||
| فَلَمَّا جاءَتْهُمْ آياتُنا مُبْصِرَةً قالُوا هذا سِحْرٌ مُبينٌ نمل/13 | |||||
| 3 | در 1 آیه به صورت جمع به عنوان ویژگی تقواپیشگان | إِنَّ الَّذينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ أعراف/201 | |||
ظاهر آیه
برخی از مفسران معتقدند که دیدگاه اول یعنی شب و روز بودن آیه لیل و نهار، تطابق بیشتری با ظاهر آیه دارد [۲۸][۲۹] و این خود می‌تواند قرینه‌ای برای تقویت این احتمال باشد.
دیدگاه دوم: ماه و خورشید
برخی از مفسران برآنند که منظور از «آیة اللیل»، ماه و منظور از «آیة النهار»، خورشید است[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵] بر این اساس اضافه واژه آیة به اللیل و النهار اضافه لامیه (اختصاصیه) است [۳۶][۳۷][۳۸]. این دسته از مفسران را با توجه به اینکه چه معنایی برای دو واژه اللیل و النهار در جمله ابتدایی آیه یعنی «وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ» در نظر می‌گیرند، می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:
- عده‌ای با توجه به اینکه منظور از «آیة اللیل» و «آیة النهار» را ماه و خورشید معرفی کرده‌اند، در جمله ابتدایی نیز منظور از اللیل و النهار را ماه و خورشید دانسته‌اند[۳۹][۴۰].
- برخی دیگر از مفسرین در جمله ابتدایی واژه‌ای را در تقدیر دانسته‌اند. البته در اینکه واژه محذوف در این جمله چه بوده است، نیز اختلاف نظر وجود دارد و مفسران سه احتمال را برای آن مطرح کرده‌اند:
الف) «و جعلنا نیری اللیل و النهار آیتین» [۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷] یعنی خداوند نور شب و نور روز را دو آیه قرار داد.
ب) «و جعلنا اللیل و النهار ذوی آیتین» [۴۸][۴۹][۵۰] یعنی خداوند شب و روز را صاحب دو آیه قرار داد.
ج) «و جعلنا فی اللیل و النهار آیتین» [۵۱][۵۲] یعنی خداوند در شب و روز دو آیه قرار داد.
- دسته دیگری از مفسران برآنند که منظور از اللیل و النهار در جمله ابتدایی، همان معنای ظاهری آن دو یعنی شب و روز است [۵۳][۵۴][۵۵][۵۶] .هرچند که منظور از «آیة اللیل» و «آیة النهار» در جملات بعدی ماه و خورشید باشد. به عبارت دیگر شب و روز در عین حال که فی نفسه آیه و نشانه الهی هستند، درونشان نیز آیاتی وجود دارد که بارزترین آنها ماه و خورشید است. بدین ترتیب خداوند در جمله اول آیه بودن شب و روز را بیان می‌نماید و در جملات بعدی به ترتیب به آیاتی که درون شب و روز قرار دارند، یعنی ماه و خورشید اشاره می‌نماید.
در جمع‌بندی این آراء باید گفت که اگر بنا را بر عدم در تقدیر گرفتن چیزی در آیه بگذاریم، به نظر می‌رسد که از میان این سه دیدگاه، نظر سوم مناسبت بیشتری با ظاهر آیه دارد.
در جدول 2) می‌توانید خلاصه این آراء را مشاهده نمایید.
پانویس و منابع
- ↑ نک. الحاج احمد، ص307
- ↑ نک. شعبان، ص288
- ↑ ابن منظور، ج14، ص56
- ↑ قرشی، ج1، ص145
- ↑ راغب، ص101
- ↑ طوسی، ج6، ص454
- ↑ نک. طبرسی، ج6، ص619
- ↑ زمخشری، ج2، ص652
- ↑ فخرالدین رازی، ج20، ص306
- ↑ بیضاوی، ج3، ص250
- ↑ ابوحیان، ج7، ص20
- ↑ قمی مشهدی، ج7، ص366
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ ابن عاشور، ج14، ص36
- ↑ طباطبایی، ج13، ص51
- ↑ مکارم، ج12، ص42
- ↑ زمخشری، ج2، ص652
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ طباطبایی، ج13، ص51
- ↑ مکارم، ج12، ص42
- ↑ راغب، ص128
- ↑ ابن منظور، ج4، ص65
- ↑ طریحی، ج3، ص225
- ↑ ابن منظور، ج4، ص65
- ↑ طریحی، ج3، ص225
- ↑ نک. ابن منظور، ج4، ص65
- ↑ قرشی، ج1، ص198
- ↑ طوسی، ج6، ص454?
- ↑ رک. طباطبایی، ج13، ص51
- ↑ مقاتل، ج2، ص524
- ↑ طوسی، ج6، ص454
- ↑ زمخشری، ج2، ص652
- ↑ فخرالدین رازی، ج20، ص306
- ↑ ابن عاشور، ج14، ص36
- ↑ صادقی تهرانی، ج17، ص88
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ مکارم، ج12، ص42
- ↑ ثقفی تهرانی، ج3، ص346
- ↑ طوسی، ج6، ص454
- ↑ نک. طبرسی، ج6، ص619
- ↑ زمخشری، ج2، ص652
- ↑ فخرالدین رازی، ج20، ص306
- ↑ نک. بیضاوی، ج3، ص250
- ↑ نک. ابوحیان، ج7، ص20
- ↑ نک. قمی مشهدی، ج7، ص366
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ شریف لاهیجی، ج2، ص782
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ نک. بیضاوی، ج3، ص250
- ↑ نک. قمی مشهدی، ج7، ص366
- ↑ ابوحیان، ج7، ص20
- ↑ آلوسی، ج8، ص26
- ↑ مجلسی، ج54، ص132
- ↑ ابن عاشور، ج14، ص36
- ↑ صادقی تهرانی، ج17، ص88
- ↑ نک. شعبان، ص287