آسمان بازگشت دهنده

وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلرَّجْعِ

سوگند به آسمان پرباران،

آیه 11 سوره طارق

ترجمه

سوگند به آسمان بارش‏انگيز (ترجمه فولادوند).

سوگند به آسمان بازگردنده‏ (ترجمه مجتبوی).

به آسمان كه بازگرداننده (آب به صورت باران) است، سوگند (ترجمه فارسى).

سوگند به آسمان داراى بازگشت (ترجمه مشكينى).

سوگند به آسمان كه صاحب باز گشتن است (تفسیر روان جاوید).

کلمات کلیدی

ذات: مؤنث "ذو" به معنی صاحب، پیوسته به اسم ظاهر اضافه می‌شود (قرشی،3/1)، به وسیله ذو هر گونه اسمی از اجناس و انواع توصیف می‌شود (راغب اصفهانی، ص333).

رجع: به معنی برگشتن و برگرداندن است و به صورت لازم و متعدی، هردو در قرآن آمده است (قرشی،3/56)، بازگشت به هرآنچه که آغاز و شروع از آنجا بوده است (راغب اصفهانی، ص342).

بیان ایده

واژه سماء در قرآن بر مصادیق متعددی از جمله آسمان به معني جهت بالا (رعد/13/2)، آسمان به معني جوّ اطراف زمين(حجر/15/ 22)، آسمان به معناي كرات آسماني(حج/22/65)، آسمان غیرمادی(شعرا/26/4، سجده/32/5)، آسمان به معناي مقام قرب و حضور الهي (اعراف/7/40) تطبیق می‌نماید. در این آیه برای تعیین مصداق مناسب برای واژه «سماء» باید به معنایی که از واژه «رجع» مورد نظر است، توجه نمود.

بیشتر مفسران واژه «رجع» را به معنای باران دانسته‌ و گفته‌اند که خداوند به آسمانی که باران دار و یا حامل باران است، سوگند خورده است. اما باید گفت که «رجع» در اصل به معنای باز گشتن و برگرداندن است. البته به باران نیز رجع گفته می‌شود و این یا از آن جهت است که باران در فصل خاص خود باز می‌گردد و بارش‌ها تکرار می‌شود و یا از آن روست که باران آبی است که در اثر بخار آب دریاها به آسمان رفته و آسمان دوباره این آب را به زمین برمی‌گرداند. پس، این کارآسمان است که «ارجاع» می دهد.

جو یا اتمسفر پوششی از گاز اطراف هر سیاره هستند. مشاهدات نشان می‌دهد که سیاره‌ای دیگری با ترکیب گاز زمین و گرما و آب و هوایی مانند آن که برای حیات لازم است، وجود ندارد و استیون هاوکینگ فیزکدان معروف می‌گوید احتمال وجود سیاره‌ای همانند زمین در حدود یک میلیونیم است. اگر گازهای موجود در جو زمین تغییر کند ادامه حیات برای ما ممکن نخواهد بود.

ترکیبات جو زمین

جو زمین مولفه‌های متغیری هم دارد که شامل قطرات آب، ذرات غبار و ازن است. اگرچه مقدار این مواد کم است اما تغییرات آنها تاثیرات زیادی روی آب و هوا خواهد گذاشت. قطرات آب در جو بین 1 تا 4% متغیر است.

قطرات آب

قطرات آب منشا اصلی همه ابرها و بارش‌ها هستند. دی اکسید کربن گرمای داده شده توسط زمین و انرژی رسیده از خورشید را جذب می‌کند. وقتی آب تغییر حال می‌دهد گرما آزاد یا جذب می‌کند که گرمای نهان نامیده می‌شود و این منبع انرژی برای بسیاری از طوفان‌ها است.

گرد و غبار

گرد و غبار شامل مواد ریز میکروسکوپی است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود و شامل گرده گل‌ها، هاگ و دانه‌ها می‌شود که در تروسفر، نزدیک‎‌ترین لایه به زمین دیده می‌شود. با این حال گرد وغبار در لایه‌های بالاتر جو نیز دیده شده است. باقی ذرات غبار، ذرات شهاب‌سنگ‌هایی است که هنگام عبور از جو خرد و پخش شده‌اند. این گرد غبار به عنوان سطحی عمل می‌کنند که قطرات آب می‌تواند با یکدیگر متراکم شود و باران و برف را ایجاد نماید. بدون غبار ابر و مه وجود نداشت. غبار هم‌چنین می‌تواند تابش‌های آمده از خورشید را جذب یا بازتاب نماید. هنگامی که غبار درون جو زیاد است، مانند وقتی که انفجارهای آتشفشانی اتفاق می‌افتد، مقدار نور خورشیدی که به زمین می‌رسد کاهش می‌یابد. غبار هم‌چنین می‌تواند باعث افزایش پراکندگی نور شود و رنگ قرمز و نارنجی را در طلوع و غروب خورشید بیشتر کند.

ازن

ازن مولکولی است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است. مقدار خیلی کمی از این گاز در اتمسفر وجود دارد که در لایه استراتوسفر متمرکز شده است. ازن پرتو ماورابنفش را جذب می‌کند و بدون آن زمین قابل سکونت نبود.

بدون وجود جو زمین، حیات روی آن امکان نداشت زیرا گازهای لازم برای تنفس را فراهم می‌کند.به عنوان پوسته‌ای از رسیدن تشعشعات خطرناک جلوگیری می‌کند،از رسیدن شهاب سنگ‌ها جلوگیری می‌کند و دمای یکنواختی را ایجاد می‌کند.

اتمسفر زمین از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است و هر یک از این لایه‌ها نقش اساسی در زندگی بشر دارد. پایین‌ترین لایه اتمسفر، طبقه تروپوسفر است که محل تجمع تمامی بخار آب جو زمین است و رویدادها و تحولات آب و هوایی در آن اتفاق می‌افتد. ابر و باران و برف و رعد و برق تنها در این لایه رخ می‌دهد و این لایه وظیفه بازگشت آب تبخیر شده از دریاها را به سطح زمین دارد که به شکل باران و برف به زمین فرو می‌ریزد.

برخی دیگر از مفسران معتقدند که مراد از "رجع" بازگشت خورشید و ماه و سیارات و طلوع آنها به دنبال غروبشان است (طبرسی،10/716). البته همانطور که می‌دانیم طلوع و غروب سیارات و رجع آنها در این مسیر، خصوصیتی نیست که بتوان به خود سیارات نسبت داد، چرا که این مساله در اثر حرکت وضعی زمین به وجود آمده و ناظر زمینی چنین حس می‌کند که سیارات طلوع و غروب می‌کنند و دوباره به جایگاه اولیه شان باز می‌گردند، درحالیکه در واقعیت چنین اتفاقی نمی‌افتد. به علت این که تمام سیارات و زمین به دور خورشید در مدارهای مختلفی و با سرعت‌های متفاوتی می‌چرخند، ناظر زمینی حرکت سیارات دیگر را اینگونه مشاهده می‌کند.