نقش رطب در زایمان

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

فَأَجَآءَهَا ٱلْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ ٱلنَّخْلَةِ قَالَتْ يَٰلَيْتَنِى مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنتُ نَسْيًا مَّنسِيًّا

درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند؛ (آنقدر ناراحت شد که) گفت: «ای کاش پیش از این مرده بودم، و بکلّی فراموش می‌شدم!»

آیه 23 سوره مریم

فَنَادَىٰهَا مِن تَحْتِهَآ أَلَّا تَحْزَنِى قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا

ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که: «غمگین مباش! پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی (گوارا) قرار داده است!

آیه 24 سوره مریم

وَهُزِّىٓ إِلَيْكِ بِجِذْعِ ٱلنَّخْلَةِ تُسَٰقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا

و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازه‌ای بر تو فرو می‌ریزد!

آیه 25 سوره مریم

فَكُلِى وَٱشْرَبِى وَقَرِّى عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ ٱلْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِىٓ إِنِّى نَذَرْتُ لِلرَّحْمَٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ ٱلْيَوْمَ إِنسِيًّا

(از این غذای لذیذ) بخور؛ و (از آن آب گوارا) بنوش؛ و چشمت را (به این مولود جدید) روشن دار! و هرگاه کسی از انسانها را دیدی، (با اشاره) بگو: من برای خداوند رحمان روزه‌ای نذر کرده‌ام؛ بنابراین امروز با هیچ انسانی هیچ سخن نمی‌گویم! (و بدان که این نوزاد، خودش از تو دفاع خواهد کرد!)»

آیه 26 سوره مریم

بیان ایده

درباره تولد حضرت عيسي (ع) در قرآن آمده كه حضرت مريم پس از حمل بی‌آلایش، به جای دور افتاده‌ای پناه برد. در راه، درد زايمان وی را به سوی تنه درخت خرمايي كشاند. او که از شدت ناراحتي (/درد) آرزوی مرگ مي‌كرد، ندایی شنید که او را به نوشیدن از چشمه آبی که خداوند برایش روان ساخته و خوردن از خرمای تازه‌ای که ‌بر درخت نخل روییده، می‌خواند.

خداوند در هنگام وضع حمل حضرت مریم(ع) ‌برای او آب گوارا و خرما مهیا نمود. امروزه پی برده‌اند که رطب ميوه‌ا‍‌ی است با اثرات و خواص فراوان، همچون تقويت سيستم ايمنی بدن، خاصيت ضد باكتری، اثر ضد التهابی و افزايش بينايی و... ‌همچنين خرما دارای يد، آهن، كلسيم، سديم، پتاسيم، فسفر بوده و به دليل مقدار قابل توجه قند، دارای انرژی غذايي بسيار بالايی است . نوشیدن آب پس ازخوردن رطب باعث لینت مزاج و موجب سهولت در وضع حمل شده و پس از زایمان بهترین غذا برای زن شیرده است. شاید ساکنان عربستان معاصر با پیامبر اکرم (ص) به تجربه دریافته بودند که خوردن خرما برای تقویت زنان، هنگام وضع حمل، مفید است.

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• أَجَاءهَا؛ از ریشه "ج - ي- همزه" به معنى آمدن است. أجاءها ‌يعنى"ألجأها"، فعل متعدّى از جاء است .
• الْمَخَاضُ: از ریشه مخض، درد زايمان

اهداف و روش تحقیق

خداوند در هنگام وضع حمل حضرت مریم(ع) ‌برای او آب گوارا وخرما مهیا نمود. امروزه، علم ثابت کرده که رطب ميوه‌اي است با اثرات فراوان، از جمله تقويت سيستم ايمني بدن، خاصيت ضد باكتری، اثر ضد التهابي و افزايش بينايي و... ‌همچنين خرما داراي يد، آهن، كلسيم، سديم، پتاسيم، فسفر بوده و به دليل مقدار قابل توجه قند، داراي انرژي غذايی بسيار بالايي است که مادر به هنگام زایمان به آنها نیازمند است. در برخي از مقالات علمي آمده است كه خرما می‌تواند التهاب را كاهش دهد و يا در تحقيقي نشان داده شده است كه خوردن شربت عسل خرما در حين زايمان بر پيشرفت زايمان زنان نخست زا تأثير فراوانی دارد . در این خصوص می‌توان گفت آیه شریفه می‌تواند نمایانگر اعجاز علمی قرآن باشد.

گرچه امروزه نه تنها پزشکان در هنگام وضع حمل به خوردن رطب توصیه نمی‌کنند، بلکه مادران از هرگونه خوردن و آشامیدن منع می‌شوند. این مطالب اعجاز گونه قرآنی وحدیثی می‌تواند به منزله سرنخی علمی باشد تا در آینده دانشمندان بتوانند راهی برای تسهیل روند زایمان بیابند.

آیات مرتبط

روایات مرتبط

در تحف العقول از امیرالمومنین(علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

مَا تَأْكُلُ الْحَامِلُ شَيْئاً وَ لَا تَبْدَأُ بِهِ أَفْضَلَ مِنَ الرُّطَبِ قَالَ اللَّهُ "وَ هُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِيًّا". براى زن باردار بهترين غذا و دوا خرماست، خداوند در قرآن مى‌‏فرمايد: « تنه درخت خرما را بجنبان تا خرماى تازه برايت بيفتد».

سوالات تحقیق

1. چرا در این آیات حرف عطف "فاء" به کار رفته است و نه "واو"؟
2. ‌چرا به جای "جذع النخله"، "النخله" به کار نرفته است؟ دلیل تأکید بر "جذع" چیست؟
3. "ال" در "النخله" چه الف ولامی است؟ چرا نفرمود: جذع نخله؟
4. چرا لفظ "سری" آمده و "نهر" یا "عین" استعمال نشده است؟
5. آیا پناه بردن حضرت به درختی خشکیده و جوشیدن آب از زمین خشک دلالت بر این دارد که تولد حضرت عیسی در بیابان بی‌آب و علفی واقع شده و بنابراین میوه دادن درخت و جاری شدن آب معجزه‌ای بوده است؟
6. آیا درخت زیتون سازگاری بیشتری با منطقه سکونت حضرت مریم نداشته و آیا درخت نخل در آب و هوای مدیترانه‌ای رشد می‌کند؟
7. آیا اشاره آیه به وجود درخت خرما بیانگر اینست که حضرت مریم راهی طولانی پیموده و به منطقه گرمسیری که امکان رشد خرما در آن باشد، رسیده است؟
8. زايمان در آب، درد زايمان را كاهش می‌دهد؛ با توجه به معنای "سریّ": اگر فاعل " نادا " فرشته یا حضرت عیسی(ع) (درون بطن مادرش) ‌باشد، آيا جاري شدن چشمه به منظور كاهش درد زايمان بوده است؟
9. اگر فاعل " نادا " حضرت عیسی (ع) پس از وضع حمل باشد، جاری شدن چشمه چه فوایدی دارد؟
10. در منطقه‌ای كه حضرت عيسي به دنيا آمد، چه نوع رطبي می‌رويید؟
11. مواد مغذی رطب و خرما چيست؟
12. آيا رطب موجب احساس آرامش شده و از بروز افسردگي بعد از زايمان جلوگيرس می‌كند؟
13. آیا بعد از خوردن رطب تشنگی ایجاد می‌شود؟ در صورتی که پاسخ مثبت باشد، آیا در ترتیب دستور به خوردن رطب و سپس نوشیدن آب مقصود خاصی نهفته است؟
14. آيا خوردن رطب با آب به جذب بهتر آن در بدن كمك مي كند؟
15. قند موجود در رطب از چه نوعي است و هضم و جذب آن به چه صورت است؟
16. كالري يك رطب چقدر است كه خداوند اين ميوه را براي مادر حضرت عيسي فرستاده است؟
17. آيا رطب در تسهيل زايمان مؤثر است يا خير؟
18. رطب چه اثري بر كيفيت و كميّت شير مادر مي تواند داشته باشد؟
19. آيا خوردن رطب در جلوگيري از خونريزی مؤثر است؟
20. رطب براي جبران كدام مواد معدني و مغذي در زن در حال زایمان مؤثر است؟
21. آيا جمله «اى كاش، پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش شده بودم» مي‌تواند نشان از نوعي فشار روحي-رواني و غمگيني پس از زايمان باشد؟
22. آيا خوردن رطب قبل یا بعد از زايمان تأثيري بر ميزان ترشح اكسي توسين دارد؟
23. با توجه به خواص ثابت شده برای رطب و خرما، چرا امروزه نه تنها پزشکان در هنگام وضع حمل به خوردن آن توصیه نمی‌کنند بلکه مادران از هرگونه خوردن و آشامیدن منع می‌شوند؟
24. این نکته که برخی گفته اند: جاری شدن آب از زیر پای حضرت مریم به معنای این است که آب همچون قابله‌ای مهربان نوزاد را در بر گرفته است . در توضیح این سخن باید گفت که اولا با توجه به ظاهرآیه، جاری شدن آب می‌تواند به قبل یا بعد از تولد حضرت عیسی باز گردد، از طرف دیگر واقعا برای چه حجمی از آب این ادعا می‌تواند صدق نماید؟

پانویس و منابع

1. ابن شعبه حرانی، حسن، ‌تحف العقول، ترجمه جعفری، اسلامیه، تهران،1380ش‌

2. اسدي شكاري، م.، شيباني، و.، ابراهيمي، ح.، ريسمانچيان، م.، كلانتري پور، ت.، آفرينش خاكي، م.، "بررسي اثر ضد دردي مصرف طولاني مدت عصاره آبي خرما بر آستانه درد حاد و مزمن در موش هاي صحرايي نر بالغ"، مجله دانشگاه علوم پزشكي بابل، 1386ش، دوره نهم، شماره 6، صفحه7-12

3. بهبودی، محمد باقر، " بازنگری تاریخ انبیاء در قرآن"، پژوهشهای قرآنی، شماره13 و14

4. راغب اصفهانی، حسین، ‌مفردات الفاظ القرآن، ‌تحقیق صفوان عدنان داودی، دار القلم، دمشق

5. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه‌

6. كردي، م.، سالك نصيري، ن.، صفريان، م.، اسماعيلي، ح.، شادجو، خ.، "اثر مصرف خوراكي شربت عسل خرما طي زايمان بر پيشرفت زايمان زنان نخست زا"، زنان مامایي و نازیي ايران، دانشگاه علوم پزشكي مشهد، 1389ش

7. مقصودلو، ي، معتمدزادگان، ع، اسماعيل زاده كناري، ر،حمزه، ش، "بررسي تركيبات غذايي و محتواي انرژي سه واريته متداول خرماي ايراني"، مجله علوم كشاورزي و منابع طبيعي،1384ش، ‌سال دوازدهم. شماره اول