زوجیت از منظر قرآن و علم

وَمِن كُلِّ شَىْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ

و از هر چیز دو جفت آفریدیم، شاید متذکّر شوید!

آیه 49 سوره ذاریات

چکیده

قرآن کریم قانون زوجیت را به عنوان مساله‌ای فراگیر مطرح می‌کند که دایره‌ای بسیار گسترده‌تر از ازدواج و زناشویی دارد، نه تنها در جانوران و گیاهان بلکه تمام تاثیرات متقابل میان موجودات را شامل می‌شود. بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که عالم بر اساس زوجیت بنا شده استواری و پایداری منظم و منطقی که در طبیعت مشاهده می‌شود ناشی از نظام زوجیت فراگیر در هستی است. اگر چنین تاثیرات متقابلی مبتنی بر قانون زوجیت فراگیر میان اجزای این هستی وجود نداشت طبیعت نابود می شد. در آیات مربوط به زوجیت، واژه های زوج، زوجین، ازواج وجود دارد که مورد بررسی قرار گرفت. بیان زوجیت در عالم گیاهان و همه اشیاء از موارد اعجاز علمی است که قرآن 14 قرن پیش بیان فرموده است.

مقدمه

یکی از مباحثی که در قرآن مجید به آن اشاره شده، بحث زوجیت در انسان و حیوان و...است. «زوجیت» ارتباط و پیوند و علاقه‌ای است که میان زن و مرد و نر و ماده در حیوانات برقرار می‌شود و منجر به تولید موجود سومی می‌گردد. این امر در عالم طبیعت برای ادامه نسل و بقای حیات در موجودات ضرورت دارد. در قرآن تعبیر(زوجیت) در مورد گیاهان هم به کار رفته است زمانی که جهان در تاریکی جهل به سر می‌برد، قرآن در ضمن آیاتی به زوجیت در گیاهان تصریح کرده است. مسئله زوجیت در گیاهان تا قرن 18 میلادی همچنان در پرده ابهام بود تا اینکه نخستین بار «لینه» دانشمند و گیاه شناس معروف سوئدی موفق به کشف این واقعیت شد که مسئله زوجیت در گیاهان تقریبا یک قانون عمومی است و گیاهان هم مانند انسان و حیوان نر و ماده دارند و تولید مثل می‌کنند. قرآن از این هم پا را فراتر گذاشته ودر سوره ذاریات /49، زوجیت در تمام اشیاء عالم را مطرح می‌کند. آیا واقعا قرآن به زوجیت در همه گیاهان و در تمام اشیاء اشاره دارد ؟ به این منظور از کتاب‌های لغت قدیم و جدید و نیز تفاسیر مختلف استفاده شده است و از نظر علمی هم جدید ترین مطالب مورد توجه قرار گرفته است.

ادعای اعجاز

در مورد آیات مربوط به زوجیت د رگیاهان و زوجیت در تمام اشیاء عالم، ادعا ی اعجاز علمی شده است که قرآن در 1400 سال پیش در مقام اشاره به این مطالب بوده در حالی که مردم جز در مواردی خاص مانند درخت نخل از نر و ماده داشتن سایر گیاهان اطلاعی نداشتند.

زوج در لغت

از نظر معنا واژه «زوج» برمقارنت چیزی برای چیزی دلالت دارد مانند زوج زن که شوهرش است. به هر یک از دو قرين از مذكّر و مؤنّث در حيواناتی كه ازدواج يافته‏‌اند و نیز به هر دو قرين در غير حيوانات «زوج» اطلاق می‌شود. مثل يك زوج كفش (يك جفت) و نیز برای هر آنچه که اقتران و ارتباط و پیوستگی با دیگری دارد اعم از اینکه مماثل و مشابه یا متضاد با او باشد «زوج» گویند.

وقتی گفته می شود «زوجان من الحمام» یعنی ذکر و انثی، اما قول خدا در مورد نباتات و گیاهان، مراد لون و رنگ است . اما بعید نیست باشد از آنچه که گفتیم این بیان ابن فارس حکایت از این دارد که وی در مورد گیاهان احتمال ذکر و انثی بودن را می دهد و رد نمی‌کند.

«زوج» به معنی صنف و نوع از هر چیزی است و هر دو چیز مقترن با هم که شبیه یا نقیض هم باشند «زوجان» گفته می‌شود و به هریک از آنها «زوج» گویند. مانند زوج زن که شوهرش است و زوج مرد که زنش است.

طریحی هم زوج را «صنف» معنا کرده و گوید «ازواج» به معنی اصناف، اشکال و اجناس است.

بنابراین با توجه به نظرات لغویون، «زوج» عبارتند از:

1. به مجموع دو چیز مقترن «زوج» گویند.
2. به هر فردی از آن دو نیز «زوج» گویند.
3. به فرد دارای قرین «زوج» گویند.
4. به دو فرد قرین که با هم شبیه یا متضاد باشند «زوج» گویند. (دو فرد قرین طبعا دارای ارتباط و پیوستگی هستند.)
5. به صنف و نوع، جنس «زوج» گویند.
6. و نیز به مذکر و مؤنث( نر و ماده ای که میانشان ارتباط جنسی وجود دارد.) «زوج» گفته می‌شود.قرآن این معنا را در مورد انسان و حیوان به کار برده است. ولی در مورد گیاهان و سایر اشیاء روشن نیست.

نکته:

لغویون معنای «زوج» را در گیاهان لون و رنگ دانسته‌اند در حالی که اگر منظور خدا رنگ و لون بود به صراحت اشاره می‌‌کرد. این نشان دهنده این است که معنای «زوج» فراتر از لون و رنگ می‌باشد. مانند:

أَلَمْ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَخْرَجْنَا بِهِۦ ثَمَرَٰتٍ مُّخْتَلِفًا أَلْوَٰنُهَا وَمِنَ ٱلْجِبَالِ جُدَدٌۢ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَٰنُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٌ

آیا ندیدی خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد که بوسیله آن میوه‌هایی رنگارنگ (از زمین) خارج ساختیم و از کوه‌ها نیز (به لطف پروردگار) جاده‌هایی آفریده شده سفید و سرخ و به رنگهای مختلف و گاه به رنگ کاملاً سیاه!

آیه 27 سوره فاطر

زوجیت در قرآن

قرآن در موارد مختلفی از زوجیت سخن می‌گوید:

• در رابطه با همسر ( اعم از زن یا شوهر) مانند:

• از زوجیت میوه‌ها:

• از زوجیت در گیاهان:

• از زوجیت چیزهایی كه انسان‌ها نمی‌دانند:

سُبْحَٰنَ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلْأَزْوَٰجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنۢبِتُ ٱلْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ

منزه است کسی که تمام زوجها را آفرید، از آنچه زمین می‌رویاند، و از خودشان، و از آنچه نمی‌دانند!

آیه 36 سوره یس

• از زوجیت همه اشیای جهان:

وَمِن كُلِّ شَىْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ

و از هر چیز دو جفت آفریدیم، شاید متذکّر شوید!

آیه 49 سوره ذاریات

• و هدف نهایی از بیان زوجیت تذكر نشانه‌های الهی و به‌كار انداختن اندیشهٔ انسان است:

إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَءَايَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ

در این، نشانه روشنی است (بر وجود خدا)؛ ولی بیشترشان هرگز مؤمن نبوده‌اند!

آیه 8 سوره شعراء

زوج به صورت مفرد

واژه «زوج» به صورت مفرد در آیات به معانی مختلفی به کار رفته است. در مورد همسر اعم از زن و مرد و گیاه اگر چه در لغت «زوج» بر 2 تا ( اثنان، جفت) اطلاق می‌شود ولی در استعمال قرآن «زوج» بر فردی که برایش قرینی باشد نیز دلالت دارد مانند یک مرد ،یک زن یا یک نوع گیاه و برای دو تا «زوجین و زوجان» به کار برده است.

زوج به معنای زن

نمونه آیاتی که در آن «زوج» به معنای زن ( همسر ) به کار رفته است.

وَإِنْ أَرَدتُّمُ ٱسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّكَانَ زَوْجٍ وَءَاتَيْتُمْ إِحْدَىٰهُنَّ قِنطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا۟ مِنْهُ شَيْـًٔا أَتَأْخُذُونَهُۥ بُهْتَٰنًا وَإِثْمًا مُّبِينًا

و اگر تصمیم گرفتید که همسر دیگری به جای همسر خود انتخاب کنید، و مال فراوانی (بعنوان مهر) به او پرداخته‌اید، چیزی از آن را پس نگیرید! آیا برای بازپس گرفتن مهر آنان، به تهمت و گناه آشکار متوسل می‌شوید؟!

آیه 20 سوره نساء

وَقُلْنَا يَٰٓـَٔادَمُ ٱسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ ٱلْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ

و گفتیم: «ای آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن؛ و از (نعمتهای) آن، از هر جا می‌خواهید، گوارا بخورید؛ (اما) نزدیک این درخت نشوید؛ که از ستمگران خواهید شد.

آیه 35 سوره بقره

در این آیات زوج به معنی «زن» (زوجه، همسر). است. لازم به ذکر است که «زوجه و زوجات» در قرآن نیامده بلکه دو واژه«زوج» و جمع آن «ازواج» به کار رفته است .

زوج به معنای شوهر

در آیات زیر «زوج» در معنای مرد (شوهر) کار رفته است.

بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ قَدْ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوْلَ ٱلَّتِى تُجَٰدِلُكَ فِى زَوْجِهَا وَتَشْتَكِىٓ إِلَى ٱللَّهِ وَٱللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَآ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌۢ بَصِيرٌ

خداوند سخن زنی را که درباره شوهرش به تو مراجعه کرده بود و به خداوند شکایت می‌کرد شنید (و تقاضای او را اجابت کرد)؛ خداوند گفتگوی شما را با هم (و اصرار آن زن را درباره حل مشکلش) می‌شنید؛ و خداوند شنوا و بیناست.

آیه 1 سوره مجادله

فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُۥ مِنۢ بَعْدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُۥ فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَآ أَن يَتَرَاجَعَآ إِن ظَنَّآ أَن يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِ وَتِلْكَ حُدُودُ ٱللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ

اگر (بعد از دو طلاق و رجوع، بار دیگر) او را طلاق داد، از آن به بعد، زن بر او حلال نخواهد بود؛ مگر اینکه همسر دیگری انتخاب کند (و با او، آمیزش‌جنسی نماید. در این صورت،) اگر (همسر دوم) او را طلاق گفت، گناهی ندارد که بازگشت کنند؛ (و با همسر اول، دوباره ازدواج نماید؛) در صورتی که امید داشته باشند که حدود الهی را محترم میشمرند. اینها حدود الهی است که (خدا) آن را برای گروهی که آگاهند، بیان می‌نماید.

آیه 230 سوره بقره

زوج در مورد گیاهان

واژه «زوج» 4 بار در مورد گیاهان و روییدنی‌ها هم به کار رفته است.

أَوَلَمْ يَرَوْا۟ إِلَى ٱلْأَرْضِ كَمْ أَنۢبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ

آیا آنان به زمین نگاه نکردند که چقدر از انواع گیاهان پرارزش در آن رویاندیم؟!

آیه 7 سوره شعراء

خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَىٰ فِى ٱلْأَرْضِ رَوَٰسِىَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَنۢبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ

(او) آسمانها را بدون ستونی که آن را ببینید آفرید، و در زمین کوه‌هایی افکند تا شما را نلرزاند (و جایگاه شما آرام باشد) و از هر گونه جنبنده‌ای روی آن منتشر ساخت؛ و از آسمان آبی نازل کردیم و بوسیله آن در روی زمین انواع گوناگونی از جفتهای گیاهان پر ارزش رویاندیم.

آیه 10 سوره لقمان

وَٱلْأَرْضَ مَدَدْنَٰهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَٰسِىَ وَأَنۢبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍۭ بَهِيجٍ

و زمین را گسترش دادیم و در آن کوه‌هائی عظیم و استوار افکندیم و از هر نوع گیاه بهجت‌انگیز در آن رویاندیم،

آیه 7 سوره ق

يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِن كُنتُمْ فِى رَيْبٍ مِّنَ ٱلْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَٰكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِى ٱلْأَرْحَامِ مَا نَشَآءُ إِلَىٰٓ أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوٓا۟ أَشُدَّكُمْ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّىٰ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰٓ أَرْذَلِ ٱلْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِنۢ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْـًٔا وَتَرَى ٱلْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا ٱلْمَآءَ ٱهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنۢبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍۭ بَهِيجٍ

ای مردم! اگر در رستاخیز شک دارید، (به این نکته توجّه کنید که:) ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از «مضغه» [= چیزی شبیه گوشت جویده شده‌]، که بعضی دارای شکل و خلقت است و بعضی بدون شکل؛ تا برای شما روشن سازیم (که بر هر چیز قادریم)! و جنین‌هایی را که بخواهیم تا مدّت معیّنی در رحم (مادران) قرارمی‌دهیم؛ (و آنچه را بخواهیم ساقظ می‌کنیم؛) بعد شما را بصورت طفل بیرون می‌آوریم؛ سپس هدف این است که به حدّ رشد و بلوغ خویش برسید. در این میان بعضی از شما می‌میرند؛ و بعضی آن قدر عمر می‌کنند که به بدترین مرحله زندگی (و پیری) می‌رسند؛ آنچنان که بعد از علم و آگاهی، چیزی نمی‌دانند! (از سوی دیگر،) زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده می‌بینی، اما هنگامی که آب باران بر آن فرو می‌فرستیم، به حرکت درمی‌آید و می‌روید؛ و از هر نوع گیاهان زیبا می‌رویاند!

آیه 5 سوره حج

كريم از اسماء حسنى است، و در غير خدا نيز بكار می‌رود واژة كريم جامع انواع خیر و شرف و فضایل و ارزش‌ها است. ( ابن منظور،12/510) و مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ اشاره به گياهان پرفايده است و البته هر گياهی داراي فوائدی است كه با پيشرفت علم اين حقيقت روز به روز آشكارتر می‌‏شود. البته تعبير به «زوج» درمورد گياهان قابل دقت است با توجه به معنای لغوی «زوج» که هم در مورد «جفت» به کار می‌رود و هم «نوع و صنف»، سؤال این است در این آیات به کدام معنا است؟ اشاره به نوع گیاهان است یا جفت‌های گیاهان؟

گرچه غالب مفسران «زوج» را به معنى «نوع» و«صنف»، و «ازواج» را به معنى «انواع» و «اصناف» گرفته‌‏اند، ولى «زوج» به معنى معروفش (جفت) قبل از هر معنی دیگر به ذهن می‌آید از این رو می توان احتمال داد که قرآن به زوجیت در جهان گیاهان نیز اشاره دارد.

زوج به صورت تثنیه

«زوج» به صورت تثنیه «زوجین» و «زوجان»در آیاتی به کار رفته است.

«زوجین» در آیات زیر در مورد « مرد و زن» به کار رفته است «زوجین» یعنی دو نوع انسان زن و مرد که با هم ازدواج کرده‌اند.

وَأَنَّهُۥ خَلَقَ ٱلزَّوْجَيْنِ ٱلذَّكَرَ وَٱلْأُنثَىٰ

و اوست که دو زوج نر و مادّه را آفرید...

آیه 45 سوره نجم

فَجَعَلَ مِنْهُ ٱلزَّوْجَيْنِ ٱلذَّكَرَ وَٱلْأُنثَىٰٓ

و از او دو زوج مرد و زن آفرید!

آیه 39 سوره قیامه

درسوره« الرحمن» درمورد میوه‌های بهشتی واژه «زوجان» آمده (در حالت رفعی) که معمولا به «نوع و گونه» تعبیر نموده‌اند، مانند نوع درشت و ریز یا شیرین و ترش و..

فِيهِمَا مِن كُلِّ فَٰكِهَةٍ زَوْجَانِ

در آن دو، از هر میوه‌ای دو نوع وجود دارد (هر یک از دیگری بهتر)!

آیه 52 سوره الرحمن

آیا واقعا در بهشت فقط دو گونه از هر میوه ای است ؟؟یا زوجیت و نر و ماده بودن منظور است؟؟

زوجین با تأکید اثنین در مورد حیوانات

آیات مربوط به جریان طوفان در زمان حضرت نوح (ع)، که ایشان به فرمان الهی از هر حیوانی یک جفت انتخاب کردند و سوار بر کشتی نمودند طبعا انتخاب حضرت نوح(ع) بر اساس انتخاب یک جفت نر و ماده بوده است و این کار برای جلوگیری از انقراض و نابودی نسل آن حیوانات در جریان طوفان بوده تا نسل آنها نابود نشود.

حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَمْرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ قُلْنَا ٱحْمِلْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ ٱثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ ٱلْقَوْلُ وَمَنْ ءَامَنَ وَمَآ ءَامَنَ مَعَهُۥٓ إِلَّا قَلِيلٌ

(این وضع همچنان ادامه یافت) تا آن زمان که فرمان ما فرا رسید، و تنور جوشیدن گرفت؛ (به نوح) گفتیم: «از هر جفتی از حیوانات (از نر و ماده) یک زوج در آن (کشتی) حمل کن! همچنین خاندانت را (بر آن سوار کن) -مگر آنها که قبلاً وعده هلاک آنان داده شده [= همسر و یکی از فرزندانت‌]- و همچنین مؤمنان را!» اما جز عده کمی همراه او ایمان نیاوردند!

آیه 40 سوره هود

فَأَوْحَيْنَآ إِلَيْهِ أَنِ ٱصْنَعِ ٱلْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا فَإِذَا جَآءَ أَمْرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ فَٱسْلُكْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ ٱثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ ٱلْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَٰطِبْنِى فِى ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓا۟ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ

ما به نوح وحی کردیم که: «کشتی را در حضور ما، و مطابق وحی ما بساز. و هنگامی که فرمان ما (برای غرق آنان) فرا رسد، و آب از تنور بجوشد (که نشانه فرا رسیدن طوفان است)، از هر یک از انواع حیوانات یک جفت در کشتی سوار کن؛ و همچنین خانواده‌ات را، مگر آنانی که قبلاً وعده هلاکشان داده شده [= همسر و فرزند کافرت‌]؛ و دیگر درباره ستمگران با من سخن مگو، که آنان همگی هلاک خواهند شد.

آیه 27 سوره مومنون

زوجین با تأکید اثنین در مورد گیاهان

تعبیر «زوجین اثنین» که در جریان حضرت نوح بیان شد در مورد «کل الثمرات»، در سوره رعد/13/3 نیز آمده است.

وَهُوَ ٱلَّذِى مَدَّ ٱلْأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَٰسِىَ وَأَنْهَٰرًا وَمِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ ٱثْنَيْنِ يُغْشِى ٱلَّيْلَ ٱلنَّهَارَ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَءَايَٰتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ

و او کسی است که زمین را گسترد؛ و در آن کوه‌ها و نهرهایی قرار داد؛ و در آن از تمام میوه‌ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه) شب را بر روز می‌پوشاند؛ در اینها آیاتی است برای گروهی که تفکر می‌کنند!

آیه 3 سوره رعد

در این آیه واژه «زوجین اثنین» در مورد «تمام ثمرات» به کار برده شده، اگر «زوجین اثنین» در مورد تمام میوه‌ها، اشاره به «دو نوع بودن» است یعنی از هر میوه‌ای خداوند دو نوع یا دو گونه خلق کرده است؟ با واقعیت جور در نمی‌آید! زیرا انواع مختلفی از یک نوع میوه درطبیعت یافت می‌شود!!. و اگر معنای دیگر «زوجین» که اشاره به جفت است منظور باشد پس احتمالا آیه در مقام بیان این مطلب است که تمام ثمرات دارای جفت هستند یعنی خداوند آنها را (همه ثمرات و گیاهان را به طور عام) به صورت زوج زوج خلق کرده است و این ادعایی است که قرآن به صراحت بیان کرده است . ااز نظر لغوی واژه «ثمر» که جمع آن «ثمرات» است آن چیزی است که از چیز دیگری متولد می شود به میوه درخت و مال و فرزند هم اطلاق می‌شودمصطفوی گوید: آنچه که حاصل و متولد می‌شود از چیزی، خواه خوراکی باشد یا نباشد.

ثمرات در قرآن

در قرآن این واژه بسیار به کار ر فته است.به طور خلاصه مطالبی که در ذیل آیات مربوط به «ثمرات» آمده از این قرار است:

1. از ریزش آب باران بر زمین ثمرات به وجود می آید.
2. ثمرات رزق همه بندگان است. در دعای حضرت ابراهیم نیز آمده که خدایا روزی ده ایشان را از ثمرات.
3. نقص در ثمرات از ابتلائات الهی است.( بقره/2/155) به طوری که فرعونیان هم به کمبود شدید بخشی از محصولات دچار شدند.
4. نمونه ای از ثمرات که در قرآن آمده، زرع، زیتون،خرما، انگور( به نظر می رسد اشاره به درخت آنان است.).
5. ثمرات الوان مختلف دارند.
6. ثمرات از غلافشان( اکمام) بیرون می آیند.(اشاره به خود میوه است.)
7. در قرآن خطاب به زنبور عسل آمده است :. در طبیعت، زنبور عسل برای تولید عسل، از میوه ها و شهد گلها و درختان استفاده می کند.

قرآن در آيه مورد بحث، ميوه‏ها را زوج معرفى كرده در حالى كه در آيات ديگر گياهان را زوج معرفى نموده است.

«ثمرات » در آیه وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ اعم است از محصولات زراعی و کشاورزی مانند گندم و جو و... و میوه‌ها مانند انگور و خرما و زیتون و گل‌ها، به عبارت دیگر هم به خود میوه و هم به درختی که محصول دارد «الثمرات» اطلاق می‌شود و بیانگر زوجیت در آنها است.

از نظر علمی ميوه، محصول نهايي عمل توليد مثل در گياهان است.( محصول زوجیت در گیاهان است.) پيدايش هر ميوه از تركيب دو نطفه نر و ماده گياه است؛ زيرا ميوه چيزى جز محصول آميزش نر و ماده نيست. مرحله قبل‏ از به‏ وجود آمدن ميوه، شکوفه‌‏دادن است که هر شکوفه، اندام‏‌هاي جنسي نر و ماده را دارد. با انجام عمل گرده‌‏افشاني، شکوفه‌‏ها بارور مي‏‌شوند و طي مراحلي به ميوه تبديل مي‏‌شوند. پس ميوه‏‌هاي رسيده در حقيقت محصول فعاليت همان اندام‌‏هاي جنسي نر و ماده در گياهان هستند. مردم در گذشته می‌‌دانستند اگر درخت نخل را بر ندهند يعني از نطفه نر روي قسمت‌هاي ماده گياه نپاشند ثمر نخواهد داد، ولى هرگز نمى‏‌دانستند كه اين قانونى عمومى است و همه گياهان، نر و ماده دارند و تلقيح و گرد افشانى آنها، به وسيله باد و يا حشرات و احيانا به طور مصنوعى انجام مى‌‏گيرد. نخستين كسى كه اين حقيقت علمى را به وضوح تشريح كرد دانشمند معروف سوئدى، شارل لينه (1707 - 1787) بود. وى همواره نباتات را دوست مى‏‌داشت به خصوص كه يكى از نوشته‌‏هاى گياه شناس فرانسوى، سبابستن وايان به دستش افتاد و علاقه‌‏مند شد كه درباره اسرار نباتات تعمق كند و براى اولين بار نوعى تقسيم بندى بر اساس آلت نر و مادگى طرح ريزى كرد و از آن فايده بزرگى برد؛ زيرا بلافاصله در دانشگاه اويسال مقامى براى او معين كردند.

نظر مفسران

مراد از ثمرات میوه ها و درختان میوه ها است.

و مراد از «زوجین» در حیوانات، ذکر و انثی است ودر مورد ثمار و میوه‌ها عبارتند از رنگ‌ها به سیاه و سفید، ترش و شیرین، کوچک و بزرگ و مشابه آن از اصناف مختلف زوجین گویند.

مکارم شیرازیگوید:« و از تمام ميوه‏‌ها دو جفت در زمين قرار داد، (وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فِيها زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ). اشاره به اينكه ميوه‌‏ها موجودات زنده‏‌اى هستند كه داراى نطفه‏‌‎هاى نر و ماده مى‌‏باشند كه از طريق تلقيح، بارور مى‏‌شوند.»

مقصود از «زوجین»، دو صنف خواهد بود كه يك صنف با صنفى ديگر مخالف باشد، چه اينكه صنف سومى داشته باشد يا نداشته باشد، نظير ساير مواردى كه تثنيه به منظور تكرار آمده، مانند آيه« ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ» كه مقصود از تثنيه« كرة»، رجوع بعد از رجوع است، هر چند از نظر كثرت خيلى زياد شود.

این مطلب از علامه در حالی بیان شده که در ابتدای آیه سخن از تأکید «اثنین» است.ایشان می‌گوید: بسيارى از موارد كلمه" زوجان" با كلمه" اثنين" تاكيد مى‌‏شود تا دلالت كند بر اينكه مقصود از آن، دو عدد است نه چهار عدد.

به نظر دیگر مفسران نیز« اثنین » در آيه مورد بحث، برای تاكيد است.

بنابراین می‌توان گفت:

1-مردم گذشته از نر و ماده داشتن درخت نخل اطلاع داشتند.

2-قرآن، خرما را در زمره ثمراتی همچون زیتون و انگور و زرع... ذکر می‌کند.

3- زوجین به صورت مثنی آمده و دلالت بر دو تا بودن دارد.

4- واژه «اثنین» دلیل دیگری است بر اینکه خداوند تأکید بر دو تا بودن، جفت بودن در همه ثمرات دارد.

5-آیه در مقام بیان مسئله‌ای کلی است و آن «زوجین بودن» در همه ثمرات است و از نظر قاعده عربی نیز، اگر «کلّ» کلمه بعدش نکره باشد به معنای «هر» است و اگر معرفه باشد به معنی «همه» است. و دراین آیه همه ثمرات مد نظر است.

6- اگر منظور آیه «دو گونه یا دو نوع بودن» باشد خلاف واقع است زیرا انواع ثمرات بیش از دو نوع هستند.

7- «جعل فیها » در آیه بیانگر این حقیقت است که، خداوند «در درون » همه ثمرات و میوه‌ها و گل‌ها زوجین بودن را «جعل کرد و قرار داد» گویا استعدادی است که در درون ثمرات قرار داده شده است.

8- این دو تایی بودن و جفت بودن بیانگر رابطه و پیوندی است که در میان تمام ثمرات وجود دارد.

پس مردم در گذشته از زوجیت در مورد درخت نخل اطلاع داشتند و به کار می‌بستند. در قرآن هم درخت نخل در ردیف سایر میوه‌‌ها مانند زیتون و انگور و...قرار گرفته است. از نظر لغوی «ثمره» به معنی میوه درخت و هم خود درخت و گل است. عبارت «زوجین اثنین» دلالت و تأکید بر دو تا بودن در مورد تمام ثمرات دارد. در عالم واقع، انواع ثمرات از دو نوع بیشتر هستند و «فی» در «جعل فیها» بیانگر استعداد زوجیت در درون ثمرات است از این رو به نظر می‌رسد قرآن تأکید بر زوجیت در گیاهان دارد و همه گیاهان و درختان مانند زیتون و انگور و کشت و زرع و....قابلیت تکثیر از طریق جنسی ( وجود گیاه نر و ماده) دارند اگر چه روش‌های غیر جنسی نیز در تکثیر گیاهان وجود دارد. که مردم به طریق تجربی به دست آورده‌اند ولی اصل «جعل» و قرار دادن الهی برقراری زوجیت در درون همه گیاهان برای بقای نسل و تکثیر آنان است.

9- و در آخر زوجین بودن، علت و راز به وجود آمدن همه ثمرات است.

به هر حال با تصريح قرآن در آيات مختلف، بر عموميت مسأله زوجيت در گياهان پرده از روی اين راز مهم كه در آن عصر و قرن‌ها بعد از آن از چشم تيزبين دانشمندان نهان بوده برداشته شده است، و اين خود يك معجزه علمی است.

زوجیت در عالم گیاهان

تولیدمثل در سطح زمین

گیاهانی که بتوانند در سطح زمین تولیدمثل کنند باید بر دو مساله فائق می‌شدند. یکی اینکه باید تولیدمثل جنسی داشته باشند که این ساختارها اجازه تولیدمثل، آزادشدن و ترکیب گامت‌ها را بخصوص در آب و هوای خشک بدهد. دوم اینکه وسیله‌ای جهت پخش اجزا تولیدمثلی داشته باشند. در همه گیاهان خشکی دو بخش از پدیده تولیدمثل به وسیله دو مرحله از چرخه زندگی یعنی دو نسل متناوب صورت می‌گیرد. در همه گیاهان خشکی این دو مرحله دو شکل متفاوت گیاه را دارند. مرحله جنسی را گامتوفیت عهده دار است. گامتوفیت اندام‌های جنسی نر یعنی آنتریدی و اندام‌های جنسی ماده یعنی آرگکون را تولید می‌نماید. اسپوروفیت مرحله انتشار بوده و هاگ‌ها را درون اندام‌هایی به نام هاگدان ایجاد می‌نماید. جالب توجه این که تناوب نسل همچنین در جلبک‌ها رخ می‌دهد ولی در برخی از گونه‌ها که تناوب نسل دارند از نوع هومومورفیک می‌باشند. در این صورت دو شکل گیاه در دو مرحله شبیه هم بوده با این تفاوت که یکی گامت و دیگری هاگ ایجاد می‌نماید. تکامل تناوب نسب هترومورفیک برای حیات در خشکی لازم بوده است.

در تولیدمثل گیاهان دو هدف مشخص وجود دارد. یکی اینکه از طریق جنسی و لقاح غیرمستقیم تنوع ژنتیکی برقرار می‌شود. دوم اینکه تولیدمثل باعث تکثیر و پخش موجود می شود. در گیاهان زنده خشکی دو گیاه مشخص به نام‌های گیاه گامتوفیت و اسپوروفیت وجود دارد.

گامتوفیت طی فرایندی گامت‌های نر و ماده ایجاد می‌کند. گیاه اسپوروفیت در اندامی به نام هاگدان تولید هاگ می‌کند. اولین گیاهان خشکی تناوب نسل هومومورفیک داشته‌اند. به این صورت که گیاه اسپوروفیت و گامتوفیت به استثنا اندام‌های تولیدمثلی شبیه یکدیگر بوده‌اند. حتی در برخی از گیاهان اولیه نظیر Psilotum گامتوفیت شبیه ریزوم اسپوروفیت می‌باشد.

پدیده دو پایه‌ای یا جدایی جنس‌ها

گل‌های نر و ماده ممکن است جداگانه هر دو روی یک گیاه قرار داشته باشند(تک پایه) و یا این که روی گیاهان نر و ماده جدا قرار گیرند (دو پایه‌ای). گیاهان دو پایه در نهان‌دانگان کمیاب می‌باشند. برای مثال تنها دو درصد پوشش گیاهی انگلیس و 12 درصد گیاهان زلاندنو دو پایه می‌باشند. در بین بازدانگان دو پایه زیاد است.

با تکامل پدیده دو پایه‌ای یکی دیگر از پدیده‌های تکاملی ظاهر شدن هتروتالیسم یعنی اختصاص یافتن گامتوفیت برای جنسیت خاص اعم از گیاه نر و گیاه ماده می‌باشد. در دم اسبیان در حالی که یک نوع هاگ ایجاد می‌شود لیکن آن ها به دو نوع گامتوفیت رشد می‌نمایند. آرکگون و آنتریدی ممکن است روی انشعابات متفاوت یک گیاه قرار گیرند در این صورت گیاه را یک پایه ولی اگر دستگاه‌های مذکور روی گیاهان متفاوت نر و ماده قرار گیرند آن را دو پایه نامند.

تناوب نسل

در تمام گیاهان آوندی سلول‌های جنسی در اندام‌های جداگانه‌ای تولید می‌شوند. سلول‌های نر در گامتانژیوم نر یا آنتریدیوم و سلول‌های ماده در گامتانژیوم ماده یا آرکگونیوم. چنین ساختارهایی از بریوفیت‌ها وجود داشته و در تولیدمثل جنسی شرکت داشته اند. تراکئوفیت‌های بدون دانه اکثرا جورهاگ هستند و گامتوفیت آن‌ها دوجنسی است و هر دو نوع گامت یعنی تخمک (درون آرکگون) و اسپرم (در آنتریدی) تولید می‌کنند. گامتوفیت‌های مولد آرکگون ترکیباتی به نام آنتریدوژن آزاد می‌کنند که گامتوفیت مجاور را به تولید آنتریدی تحریک می‌کند و بدین سان آمیزش بین گامتوفیت‌ها را توسعه می‌دهد.

بی نر لقاحی

برخی از گیاهان بدون تولید گامت‌های هاپلوئید و بدون لقاح رویان تولید می‌کنند. این حالت را بی نر لقاحی گویند. دو نوع آگاموسپرمی وجود دارد در نوع اول یک سلول دیپلوئید نقش مگاسپور را بازی کرده و گامتی با عدد کروموزومی سوماتیک به وجود می‌آورد. گاهی سلول تخمزا بدون بارور شدن به رویان تبدیل می‌شود این فرایند را بکرزایی گویند. حالت دوم بی نر لقاحی جنین زایی نابجا است که در مرکبات به خوبی شناخته شده و در گیاهان دیگر نادر است. در جنین زایی نابجا رویان مستقیما از یک سلول سوماتیک درون تخمک بدون تشکیل گامتوفیت به وجود می‌‌آید.

دیرینه شناسی گیاهان

اولین گیاهان سنگ‌واره جزء جلبک‌ها هستند که در دوره کامبرین شناخته شده‌اند. تا مدت زیادی عقیده بر این بوده است که پسیلوفیت‌های دونین تحتانی و میانی قدیمی‌ترین گیاهان خشکی زی می‌باشند. اما از سال 1937 هاگ‌های مختلفی از دوره کامبرین شناخته شده‌اند که نشان می‌دهد در موقع ظهور اولین پسیلوفیت‌ها گیاهان دیگری نیز تکامل یافته بودند.

اجداد جلبکی

قدیمی‌ترین سلول‌های فسیل شده مربوط به سلول‌های باکتری و جلبک‌های سبزآبی می‌باشند که متعلق به دوره پیش کامبرین یعنی دو هزار میلیون سال قبل می‌باشد. اولین سلول‌های یوکاریوت ممکن است متعلق به جلبک‌های قرمز شاخه ردوفیتا و پرکامبرین دیرین 1400 میلیون سال پیش بوده است. به طور کل پذیرفته شده است که گیاهان خشکی از اجداد جلبک‌های سبز شاخه کلروفیتا تکامل یافته‌اند. جلبک‌ها به خصوص در نحوه تولیدمثل بسیار متنوع می‌باشند. برخی دارای تولیدمثل جنسی هستند که از طریق ترکیب گامت‌های مساوی شکل می‌گیرد که ایزوگامی نامیده می‌شود. برخی از طریق گامت‌هایی تولیدمثل می‌کنند که فقط از جهت اندازه متفاوت هستند که این وضعیت را ان ایزوگامی می‌نامند. در نوع سوم تولید مثل جنسی یک گامت غیرمتحرک ماده و یک اسپرم کوچک متحرک ایجاد شده که اووگامی نامیده می شود. تولیدمثل غیرجنسی از طریق هاگ های مختلف صورت می گیرد.

جلبک‌های خاکزی اعضا تقلیل یافته شاخه کلروفیتا و کریسوفیتا می‌باشند. از نمونه‌های متداول pleurococcus یک جلبک سبز می‌باشد که تنها از طریق غیرجنسی تولیدمثل می‌نماید. ساختار لزجی را در سطح کنده درخت و خاک تشکیل می‌دهد که تجمع سلول‌های کوچک است. نمونه دیگر Trentepohlia که در ارتباط با نمونه قبل است و در شرایط خشکی و مرطوب زندگی می‌کند. این نمونه از طریق ایزوگامی تولیدمثل جنسی دارد.

رده‌های مختلفی از ریز سنگواره‌ها جزء تک سلولی‌های گیاهی طبقه‌بندی می‌شوند

دیاتومه‌ها

این موجودات جزء جلبک‌ها بوده و به شکل دو لپه با تزئینات فوق العاده ریز می‌باشد. اولین نمونه از آن در ژوراسیک تحتانی شناخته شده و تا عهد حاضر نیز ادامه دارد (شکل 1). دیواره سلولی آن‌ها مرکب از دو نیمه یا دو والو است که درون هم جفت می‌شوند. دیاتومه‌ها به دو طریق جنسی و غیرجنسی تکثیر می‌شوند. تکثیر غیرجنسی با تقسیم سلولی صورت می‌گیرد.

شکل 1 : دیاتومه

شکل 2: جلبک کارا

کاراسه

گونه مشخص این جلبک‌ها با نام کارا خوانده می‌شود که از دوران پالئوزوئیک تا عهد حاضر دیده می‌شوند. تولیدمثل غیرجنسی آن‌ها از طریق ایجاد مجتمعی از سلول‌های ستاره‌ای شکل، گره تحتانی، تولید پروتونما و ایجاد جوانه است. اندام‌های تولیدمثلی در محل گره قرار می‌گیرند. تولیدمثل جنسی از طریق اووگامی پیشرفته است. دارای اشکال هموتال و هتروتال است. در کارای هموتال اندام‌های تولیدمثلی نر و ماده مجاور هم قرار می‌گیرند (شکل 2).

خزگیان و نهانزادان آوندی

خزه گیان معمولا دوپایه یا تک پایه هستند. در خزه‌های یک پایه آنتریدی عموما روی همان شاخه یا ساقه‌ای که آرکگون تشکیل می‌شود به وجود می‌آید. ولی در خزگیان دوپایه آنتریدی روی شاخه دیگر ظاهر می‌شود.

شکل 3: فرم رویشی خزه

شکل 4: چرخه زندگی خزه

شکل 5: چرخه زندگی هپاتیک

سرخس‌های فسیل

سرخس های فسیل را می‌توان به دو دسته بزرگ تقسیم کرد:

1- پتروفیت‌ها که شامل سرخس‌های حقیقی بوده و توسط هاگ تولیدمثل می‌نمایند.

2- پتریدوسپرمافیت‌ها که سرخس‌های دانه‌دار بوده و امروزه از بین رفته‌اند. این گیاهان دارای هاگدان‌هایی هستند که عده‌ای از آن‌ها دانه گرده و عده دیگر تخمک بوجود می‌آورند.

راسته کوردائیتال ها (حدواسط سرخس و بازدانگان)

از گیاهان تخمک دار دوران اول به شمار می‌روند. کوردائیت‌ها نمونه‌ای از این راسته است که درختی بوده و با ارتفاع 30-40 متر می‌رسد. گل ذین گیاهان راسته کوردائیتال فقط نر و یا فقط ماده است (گل نر و ماده).

بازدانگان

ظهور این گیاهان از دوران اول آغاز شده است. سیکادال‌ها (شکل 5 Aو E) از دوره تریاس، ژینگوال‌ها ( شکل6 A ، Dو H ) در ابتدای پرمین و اولین دسته گیاهان راسته کاج‌ها (کونیفرال) به نام والکیا از دوره کربونیفر ظاهر شده‌اند. در والکیا سنبله‌ها یک جنس بوده و منتهی الیه برخی شاخه‌ها قرار داشته است .

بازدانگان همیشه دارای گل‌های تک جنس (شکل 7) هستند و برخی از آن‌ها فقط دارای اندام نر (گیاهان دو پایه) بوده و برخی هم دارای گل های نر و هم ماده در مخروط‌های جداگانه هستند، یعنی گیاهان تک پایه با گل‌های دوگانه هستند.

شکل 6: گل های نر و ماده در دو پایه جداگانه در سیکاس

شکل 7: A: شکل ظاهری گیاه ژنکگو D، پایه دارای گل های نر، H، پایه دارای گل های ماده

شکل 8: گل های نر و ماده در مخروطیان

نهاندانگان

نهاندانگان ابتدایی دارای گل‌های تک جنس بودند. سپس به مرور زمان گل‌های تک جنس به گل‌های نر ماده (هرمافرودیت) تبدیل شدند. گل با دارا بودن اندام‌های نر (پرچم) و ماده (مادگی) دستگاه زایشی گیاه است. این اندام‌ها پس از دو مرحله یاخته‌های جنسی نر و ماده را تولید می‌کنند و هنگامی که دو یاخته جنسی با هم می‌آمیزند یاخته تخم حاصل می‌شود که منشا نهال جدیدی خواهد بود.

شکل 9: گل دو جنسی در نهاندانگان

مثال‌هایی از چگونگی تولید مثل در برخی جانداران

قارچ‌ها

تولیدمثل عبارت است از ایجاد افراد جدید از طریق جنسی یا غیرجنسی. اندام‌های تولیدمثلی در قارچ‌ها و فعالیت آن‌ها توسط عوامل ژنتیکی، هورمونی، غذایی و محیطی تنظیم می‌شود.

تولید مثل غیرجنسی زمانی انجام می‌گیرد که یک والد بدون همکاری و شرکت هسته‌ای والد دوم فرزند تشکیل می‌‎دهد. افرادی که از نظر ژنتیکی عینا همانند والد خود هستند.

تولیدمثل جنسی: تنوع ژنتیکی در جمعیتی با تولید مثل جنسی افزایش می‌یابد. بقای یک گونه قارچ به توانایی آن در دستیابی و آمیزش با جفت سازگار دارد.

تعداد قارچ‌هایی که بدون جنسیت یا بدون وارد کردن تغییرات ژنتیکی در سیکل زندگیشان حال چه به صورت جنسیت آشکار و یا پنهان تولیدمثل می‌کنند اندک است. بنابراین مفهوم برداشت تولیدمثل غیرجنسی در قارچ‌ها بایستی محدود و فقط به مفهوم تشکیل اسپورهای تکثیری غیرجنسی و اندام‌های مربوطه تلقی شود. این اسپورهای غیرجنسی در قارچ‌هایی که تولیدمثل جنسی هم داشته باشند غالبا به صورت بخش منظمی از سیکل زندگی ایجاد می‌شوند .

تقریبا در تمام قارچ‌ها مرحله رویشی و زایشی وجود دارد این دو مرحله ممکن است با هم بوده و یا از هم جدا باشند. در برخی قارچ‌ها یک سلول هر دو کار را انجام می‌دهند و قارچ‌های دیگر ممکن است به هیچ وجه تولید اندام‌های زایشی نکنند. تولیدمثل جنسی در قارچ‌ها ممکن است شامل الحاق هیف‌ها، گامت‌های متحرک، گامتانژیوم‌ها یا یک گامتانژیوم ماده با گامت نر متحرک یا بی تحرک باشد که تماما هسته هاپلوئید دارند. پس از الحاق نر و ماده‌ها پروتوپلاسم آن‌ها مخلوط می‌شود که دو هسته هاپلوئید دو سلول جوش خورده و زیگوت دیپلوئید تشکیل می‌دهد. برخی قارچ‌ها نه گامت تولید می‌کنند و نه گامتانژیوم و مشخص نیست که آیا بین هیف‌ها پلاسموگامی انجام شده یا نشده است. برخی قارچ‌ها تولیدمثل جنسی ندارند و باید به طور کل به تولیدمثل غیرجنسی متکی باشند .

شکل 10: چرخه زندگی قارچ

گلسنگ

گلسنگ‌ها از اتحاد و همزیستی یک قارچ با یک جلبک حاصل می‌‎شود که طبیعت آن‌ها در سال 1869 شناخته شد . تولیدمثل در گلسنگ‌ها فقط به صورت رویشی (غیرجنسی) است. تولیدمثل جنسی در هیچ‌یک از آن‌ها دیده نمی‌شود. از روش‌های معمول آن‌ها قطعه قطعه شدن است .

شکل 11: گلسنگ

خودلقاحی

اصل و منشا گیاهان گلدار دوجنسی بوده‌اند و 95 درصد گونه‌ها نیز همچنان دو جنسی هستند. بنابراین بر خلاف تک جنس بودن جانوران پیشرفته بسیاری از نهاندانگان توانایی خودلقاحی دارند. اگرچه بسیاری از گل‌ها با استفاده از روش‌های مختلف مانع از خودلقاحی می‌شوند اما 40درصد گیاهان گلدار خودلقاح هستند. چنین خودلقاحی در جانوران پیشرفته دیده نمی‌شود اما در گروه‌هایی مثل بسیاری از انواع انگل‌ها و نرم تنان وجوددارد.

آپومیکسی

آپومیکسی تولیدمثل غیرجنسی است که ترکیب هسته‌ای که در تولیدمثل جنسی رخ می‌دهد در این فرایند اتفاق نمی‌افتد. تولیدمثل غیرجنسی در گیاهان گلدار را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: تولیدمثل رویشی و آگامواسپرمی. آگامواسپرمی تولید بذر در غیاب الحاق جنسی گامت‌ها یا تولید بذر بدون جفت‌گیری است.

ماهشواری در 1950 چهار نوع آپومیکسی تشخیص داد:

1. آپومیکسی برگشت پذیر

2. آپومیکسی برگشت ناپذیر

3. جنین زایی نابجا

4. تولیدمثل رویشی .

زوجیت در همه اشیاء جهان

وَمِن كُلِّ شَىْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ

و از هر چیز دو جفت آفریدیم، شاید متذکّر شوید!

آیه 49 سوره ذاریات

خداوند در دو آیه قبل ( آیات 47 و48) اشاره به آسمان و زمین دارد. می فرماید:

وَٱلسَّمَآءَ بَنَيْنَٰهَا بِأَيْي۟دٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ

و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم، و همواره آن را وسعت می‌بخشیم!

آیه 47 سوره ذاریات

وَٱلْأَرْضَ فَرَشْنَٰهَا فَنِعْمَ ٱلْمَٰهِدُونَ

و زمین را گستردیم، و چه خوب گستراننده‌ای هستیم!

آیه 48 سوره ذاریات

از ذکر «آسمان و زمین» دو زوج و دو صنف فهمیده می‌شود و به همین مناسبت در این آیه فرمود نه تنها آسمان و زمین چنین هستند بلکه این قانون در همه اشیاء وجود دارد. یعنی هر چیزی در این عالم جفتی دارد یا شبیه به خودش یا ضد خودش و اجتماع این دو در کنار هم یا مقابل هم بی‌نتیجه نیست و باهم بی‌ارتباط و بیگانه نیستند و اجتماع این دوثمر بخش است. در آیه 51 آمده: وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ.. سخن از این است که با الله، اله دیگری قرار ندهید و این اشاره به یکتایی و فرد و احد بودن خداوند در قبال زوج بودن همه چیز در عالم هستی است.پس هر چه در عالم است زوج است از جهت اینکه برای آن، ضد یا شبیه ،یا چیزی در ترکیب در آن هست و به هیچ وجه از ترکیب و مرکب بودن جدا نیست واین توجهی است بر اینکه خدای تعالی فرد است چون از حکم مصنوع خارج است.

لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ"- شايد شما متذكر شويد و بفهميد كه خالق آن، خودش زوج ندارد و منزه از داشتن زوج و شريك است، بلكه واحدى است كه سراسر جهان شاهد بر يكتايى او است.

بسیاری از مفسران معتقدند که کلمه «زوجین» به معنای «اصناف مختلف» است و موجودات دراین عالم به شکل زوج زوج است. ولی شاید معنای دقیق‌تری داشته باشد و زوج اطلاق بر دو جنس ذکر و انثی باشد خواه در عالم حیوانات و یا گیاهان و هرگاه آن را توسعه دهیم تمام نیروهای مثبت و منفی را شامل شود.

كلمه «زوجين» به معناى هر دو چيزى كه مقابل هم و کامل کننده هم باشند به طوری که یکی فاعل و مؤثر، و ديگرى منفعل و متاثر باشد مانند زن ومرد

نقل شده منظور از «وَمِن كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ» شب و روز، خورشید و ماه، زمین و آسمان، جن و انس است و نیز نقل شده اشاره به ذکر و انثی است.

گفته‌اند مراد از «شیء» نوع از جنس حیوان است و مراد از «زوج» ذکر و انثی است و تثنیه زوج اشاره به تزویج ذکر و انثی است یعنی این آیه اشاره به مسئله نر و ماده بودن در نوع حیوانات را دارد نه در همه اشیاء جهان.

«و من كل شيء» (از همه موجودات) نه فقط موجودات زنده، می‌تواند اشاره به اين حقيقت باشد كه تمام اشياء جهان از ذرات مثبت و منفی ساخته شده است.

تحقیقات علمی این حقیقت را به خوبی اثبات کرده که تمام موجودات جهان ماده، از اجزای بسیار کوچکی به نام اتم تشکیل شده، و این اجزاء که در گذشته به عنوان موجود نشکن (اجزا لاتتجزی) شناخته شده بود و به همین دلیل نام اتم (به معنی نشکن) برای آن انتخاب کرده بودند، با سرپنجه‌ی علم و دانش بشر، شکسته شده و انرژی اتمی و صنایع مربوط به آن، از اینجا نشأت گرفته است.

هنگامی که اتم را شکافتند، آن را مرکب از اجزایی که عمدتاً الکترون‌ها (ذرات گردنده‌ی اتم که دارای بار منفی الکتریسته هستند) و پروتون‌ها (هسته اتم که دارای بار الکتریسته مثبت است) یافتند، و به این ترتیب معنی دقیق‌تری از زوجیت در تمام ذرات عالم هستی، یعنی وجود دو شی «نر» و «ماده»، «مثبت» و «منفی»، «فاعل» و «قابل» به دست آمد که هیچ استثنایی نیز برای آن وجود ندارد، در حالی که تفسیری که دانشمندان پیشین می‌گفتند، نه تنها با مفهوم زوجیت چندان سازگار نبود، بلکه استثنائات زیادی نیز پیدا می‌کرد.

به هر حال در میان دو زوج حقیقی، جاذبه نیرومندی وجود دارد، و همچنین درمیان دو جسم، با دوالکتریسیته مختلف مثبت و منفی، که با جاذبه جنسی بسیار شبیه است. در حالی که در میان شب و روز، نور و ظلمت، دریا و صحرا، و مانند این‌ها هیچ‌گونه جاذبه‌ای وجود ندارد.

بنابراين الزامی نيست كه شيء را حتما به معنای حيوان يا گياه تفسير كنيم و يا زوج را به معنای صنف بدانيم گرچه اين تفاسير نيز صحيح است.

تفسير ديگر اين است كه بگوئيم منظور از «زوجين»، ضد و قرين داشتن است يعنی هر چيزی در اين جهان دارای ضد و قرين است بر خلاف خداوند. از امام رضا(ع) نقل شده است:

«بمضادته بين الاشياء عرف ان لا ضد له، بمقارنته بين الاشياء عرف ان لا قرين له، ضاد النور بالظلمة.....»

و ذلك قوله« وَ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»

ترجمه:«اشياء جهان را متضاد آفريده، تا روشن شود براى او ضدى نيست، و آنها را با هم قرين ساخته، تا معلوم شود قرينى براى او نيست، نور را ضد ظلمت، و خشكى را ضد ترى، و خشونت را ضد نرمش، و سرما را ضد گرما قرار داده، در عين حال اشياء متضاد را جمع كرده و موجودات نزديك بهم را از هم جدا نموده تا اين جدايى دليل بر جدا كننده و آن پيوستگى دليل بر پيوند دهنده باشد، و اين است معنى« وَ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون»‏

بنابراین زوجین به دو معنا است:

1- مطلق هر دو چیز متقابل ( روبروی هم، کنار هم) اعم از زن و شوهر و آسمان و زمین و .....

2- به معنی زن و شوهر (نر و ماده)

بنابراین رابطه میان دو زوج (زوجین)رابطه تقابل یا تقارن است یعنی یا روبروی هم هستند یا کنار هم، در هر دو صورت میانشان رابطه‌ای است که نشان دهنده پذیرش و پیوندی میان آن دو است که گسستنی نیست و به هم محتاج هستند و روی هم تأثیر می‌گذارند. در زوجیت تأثیر و تأثر وجود دارد یکی مؤثر است و دیگری متأثر مثل آسمان که بر زمین تأثیر دارد، تأثیر خورشید بر ماه، تأثیر شب بر روز و...

بررسی‌ها نشان می‌دهد دیدگاه اسلام درباره زوجیت برگرفته از یک قانون تکوینی و کلی است. قرآن نیز با شیوه‌ای ویژه و با توجه به چارچوب کلی و تکوینی آن مطرح می‌کند و به همین علت است که قرآن کریم قانون زوجیت را به عنوان مساله‌ای فراگیر در تمام هستی و مشتمل بر همه مخلوقات و موجودات مطرح می‌کند.

زوجیتی که قرآن کریم مطرح می‌کند دایره‌ای بسیار گسترده‌تر از ازدواج و زناشویی دارد که نه تنها در جانوران و گیاهان بلکه تمام تاثیرات متقابل میان موجودات را شامل می‌شود که در چارچوب قوانین عام و فراگیر طبیعت صورت می‌گیرد.

اتم ترکیبی از پروتون‌های مثبت و الکترون‌های منفی است که در یک نظام قانونمند و دوجانبه بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. ترکیب‌های شیمیایی باز هم در همین نظام و ساختار صورت می‌پذیرند. عنصرها با ترکیب و اثرگذاری بر یکدیگر مواد و خاصیت‌های جدیدی به وجود می‌آورند. قانون تبدیل ماده و انرژی مثال دیگری برای زوجیت فراگیر در عالم است البته در زمینه‌های فیزیک و شیمی در اتم و مولکول محدود نمی‌شود بلکه حتی کرات و اجرام آسمانی را نیز در بر گرفته، که با نظمی شگفت بر آسمان‌ها و زمین حاکم است.

زوجیت فراگیر قانونی عالم‌گیر و در طبیعت همگانی است و ذرات بسیار کوچک داخل اتم تا عالم بسیار بزرگ کرات و ستارگان همه و همه از آن پیروی می‌کنند و بر پایه آن استوارند. این قانون عالم‌گیر از سه جهت قابل بحث و بررسی است:

1. از جهت تکوین و ایجاد

استواری و پایداری منظم و منطقی که در طبیعت مشاهده می‌کنیم ناشی از نظام زوجیت فراگیر در هستی است. اگر چنین تاثیرات متقابلی مبتنی بر قانون زوجیت فراگیر میان اجزای این هستی وجود نداشت طبیعت نابود می‌شد.

اگر زوجیت، الکترون‌ها و پروتون‌ها را تحت عنوان اتم با یکدیگر پیوند نمی‌داد و در سازمانی مستحکم حفظ نمی‌‌کرد بی‌شک عالم با تمام وسعتش به خرابه‌هایی از انرژی تبدیل می‌شد. همچنین اگر ماده به انرژی یا انرژی به ماده تبدیل نمی‌شد همه چیز در نظام آفرینش مختل می‌شد، حیاتی باقی نمی‌ماند و کاری صورت نمی‌گرفت مثلا آبی بخار نمی‌شد، بارانی فرو نمی‌ریخت و چشمه‌ای جریان نداشت، هیچ گیاهی بر روی زمین رشد نمی‌کرد و گرما بر آب و سرما بر ابر اثر نمی‌گذاشت.

انسان نیز اگر با ازدواج نسل خود را بر زمین باقی نمی‌گذاشت تا ارزش‌ها، تمدن و میراثش را نگهداری کند امروز در زمین جایی نداشت. تقدیر خداوند بر این بوده است که زوجیت مایه استواری هستی و سرآغاز ایجاد و خلق باشد.

2. از جهت وظیفه

از آن‌جا که رابطه زوجیت، رابطه‌ای دو جانبه است و به دو طرف نیازمند است، بدون این دو قطب وجود رابطه زوجیت محال است. بی‌شک این وظیفه‌ها نیز باید باهم مختلف و غیرهمگون باشند. هریک از دو طرف در این معادله، شرایط، صفات و توانایی‌های ویژه‌ای دارند که منحصر در او بوده و او را در ادای وظیفه‌اش یاری می‌کند. در نتیجه اگر دو طرف زوجیت صفات و ویژگی‌های یکسان داشته باشند به طور حتم توانایی انجام وظایفی را نخواهند داشت که خداوند متعال بر عهده آن‌ها نهاده است، خواه انسان باشد و خواه حیوان و یا هر موجود دیگر که باشند.

3. از جهت قیمت و ارزش

نظام زوجیت با وجود یک طرف تحقق نمی‌پذیرد و باید هر دو طرف این نظام موجود باشند تا چرخه هستی و طبیعت همچنان بچرخد پس جایی برای ارزش گذاری و ترجیح یک طرف وجود ندارد.

زوجیت در ناشناخته‌ها

در دو آیه «ازواج» با «ال» آمده است :

1.

سُبْحَٰنَ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلْأَزْوَٰجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنۢبِتُ ٱلْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ

منزه است کسی که تمام زوجها را آفرید، از آنچه زمین می‌رویاند، و از خودشان، و از آنچه نمی‌دانند!

آیه 36 سوره یس

2.

وَٱلَّذِى خَلَقَ ٱلْأَزْوَٰجَ كُلَّهَا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ ٱلْفُلْكِ وَٱلْأَنْعَٰمِ مَا تَرْكَبُونَ

و همان کسی که همه زوجها را آفرید، و برای شما از کشتیها و چهارپایان مرکبهایی قرارداد که بر آن سوار می‌شوید،

آیه 12 سوره زخرف

آیه 36 یس سازگار با آیه

وَمِن كُلِّ شَىْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ

و از هر چیز دو جفت آفریدیم، شاید متذکّر شوید!

آیه 49 سوره ذاریات

است در این آیه، واژه «زوج» به صورت جمع«ازواج» به کار رفته است و به طور کلی صحبت از خلق ازواج است اعم از آنچه که از زمین می‌روید و از انسان‌‎ها و از آنچه که نمی‌دانند. در اينكه منظور از" ازواج" در اينجا چيست مفسران سخن بسيار دارند.

ممکن است «زوجيت» در اينجا به همان معنى خاص يعنى جنس" مذكر" و" مؤنث" باشد، ممكن است گياهان باشد یا اشاره به حيوانات اعماق درياها يا اشاره به موجودات ديگرى كه در كرات ديگر آسمانى زندگى مى‌‏كنند يا موجودات زنده ذره‌بينى، هر چند امروز دانشمندان، نر و ماده‌‏اى در آنها سراغ ندارند یا اشاره به وجود ذرات مثبت و منفى در دل تمام اتم‌ها یا اشاره به تركيب اشياء از" ماده" و" صورت" يا" جوهر" و" عرض" یا كنايه از اصناف و انواع مختلف گياهان و انسان‌ها و حيوانات و ساير موجودات عالم و.....

طباطبایی گوید:« مقارنه دو چيز با هم، و نوعى تالف و تركب، از لوازم مفهوم زوجيت است و زوجيت عبارت است از اينكه در وجود يافتن محتاج به تالف و تركب باشد و زوج بودن اشياء عبارت از مقارنه بعضى با بعضى ديگر براى نتيجه دادن يك شى‏ء سوم.»

بنابراین زوجیت رابطه‌ای دو جانبه است و هر دو طرف به هم نیازمند هستند.

وَالَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ الْفُلْكِ وَالْأَنْعَامِ مَا تَرْكَبُونَ(زخرف/43/12).

ترجمه:«و همان كسى كه جفت‌ها را يكسره آفريد و براى شما از كشتي‌ها و دام‌ها [وسيله‌‏اى كه] سوار شويد قرار داد.»

این آیه هم تأییدی در مورد جفت بودن تمام اشیاء است.

مراد از" ازواج"، اصناف موجودات از نر و ماده و سياه و سفيد و امثال آن است و نیز گفته‏‌اند: مراد، جفت از هر چيز است، چون هر چيزى- به جز خداى تعالى- زوجى دارد، مانند: بالا و پايين، چپ و راست، ماده و نر

یعنى جفت‌هايى از حيوانات، از نر و ماده، و بعضى گفته‌‏اند،خداوند شكل‌هاى گوناگونی را از حيوانات و جمادات آفريد، از حيوان نر و ماده آفريد، و تر و خشک و چيزهاى ديگر. از حسن نقل شده كه منظور از زوج‌ها در اين آيه تابستان و زمستان و شب و روز و ماه و خورشيد، و آسمان و زمين، و بهشت و دوزخ است.

تعبير به" زوجها" كنايه از انواع حيوانات است، به قرينه گياهان كه در آيات قبل آمد، هر چند بعضى از مفسران آن را اشاره به تمام انواع موجودات اعم از حيوان و گياه و جماد دانسته‌‏اند، چرا كه قانون زوجيت در همه آنها حاكم است، و هر يك جنس مخالفى دارد.( مکارم شیرازی،21/19) واژه «ازواج» (بدون ال) درقرآن زیاد به کار رفته است.

زنان( بقره/2/240؛احزاب/33/52) ، مردان( بقره/2/232) ، زنان بهشتی،( بقره /2/25 ؛آل عمران/3/15؛نساء/4/57)، همسران پسر خوانده(احزاب/33/37)،در مورد چهار پایان، ثمانیه ازواج ( انعام/6/143، زمر/39/6)، انواع عذاب ( ص/38/58)

مثلا در مورد زنان:

وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَٰجًا وَصِيَّةً لِّأَزْوَٰجِهِم مَّتَٰعًا إِلَى ٱلْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِى مَا فَعَلْنَ فِىٓ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

و کسانی که از شما در آستانه مرگ قرارمی‌گیرند و همسرانی از خود به‌جا می‌گذارند، باید برای همسران خود وصیت کنند که تا یک سال، آنها را (با پرداختن هزینه زندگی) بهره‌مند سازند؛ به شرط اینکه آنها (از خانه شوهر) بیرون نروند (و اقدام به ازدواج مجدد نکنند). و اگر بیرون روند، (حقی در هزینه ندارند؛ ولی) گناهی بر شما نیست نسبت به آنچه در باره خود، به طور شایسته انجام می‌دهند. و خداوند، توانا و حکیم است.

آیه 240 سوره بقره

و نیز درمورد مردان نحو

وَإِذَا طَلَّقْتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَٰجَهُنَّ إِذَا تَرَٰضَوْا۟ بَيْنَهُم بِٱلْمَعْرُوفِ ذَٰلِكَ يُوعَظُ بِهِۦ مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلْءَاخِرِ ذَٰلِكُمْ أَزْكَىٰ لَكُمْ وَأَطْهَرُ وَٱللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

و هنگامی که زنان را طلاق دادید و عدّه خود را به پایان رساندند، مانع آنها نشوید که با همسران (سابق) خویش، ازدواج کنند! اگر در میان آنان، به طرز پسندیده‌ای تراضی برقرار گردد. این دستوری است که تنها افرادی از شما، که ایمان به خدا و روز قیامت دارند، از آن، پند می‌گیرند (و به آن، عمل می‌کنند). این (دستور)، برای رشد (خانواده‌های) شما مؤثرتر، و برای شستن آلودگیها مفیدتر است؛ و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.

آیه 232 سوره بقره

ظاهرا استعمال شدن ازدواج در مردان فقط اين آيه است.

وَءَاخَرُ مِن شَكْلِهِۦٓ أَزْوَٰجٌ

و جز اینها کیفرهای دیگری همانند آن دارند!

آیه 58 سوره ص

شکل هر چیزی عبارت از چیزی است که مشابه آن و از جنس آن باشد و کلمه «ازواج» به معنی انواع و اقسام است. و معنای آیه این است که این نوع دیگری از جنس حمیم و غساق است (که انواع مختلفی دارد) و باید آن را بچشند (در این آیه ازواج به معنای انواع است.) در مورد آیاتی که «ثمانیه ازواج» آمده طباطبایی گوید: ازواج جمع زوج است که هم به معنای عدد 2 است و هم به معنای یکی است که همراه جفت خود باشد. انواع چهارپایان، میش و بز و گاو و شتر از نظر اینکه هر کدام نر و ماده دارند هشت زوج ( جفت) خواهند بود.( در این آیات هم بحث نر و مادگی و جنسیتی در مورد ازواج مطرح است.)

وَإِذَا ٱلنُّفُوسُ زُوِّجَتْ

و در آن هنگام که هر کس با همسان خود قرین گردد،

آیه 7 سوره تکویر

منظور این است که در آن هنگام (قیامت) هر کس با همسان خود( دوست خود) قرین است . صالحان با صالحان و بد کاران با بد کاران (همسان قرین)تفسیر دیگراین است که ارواح به بدن‌ها برمی‌گردد.

بررسی مساله زوجیت و تولیدمثل به روش‌های غیرجنسی

ادعا شده که زوجیت عمومی با مسئله بکرزایی منافات دارد، زیرا انواعی از موجودات زیستی وجود دارند كه نر و ماده در میان آنها وجود ندارد، مانند تك یاختگان (تك سلولی‌ها) که پدیده بكر‌زایی در میان آنها رواج دارد.

لذا به نظر می‌رسد روش های تولیدمثل غیر جنسی بر خلاف قانون زوجیت فراگیری است که در قرآن بیان شده است.

اما با بررسی و دقت بیشتر روی این مساله مشخص می‌‌شود که هیچیک از این روش ها نمی‌توانند جایگزین شیوه تولیدمثل جنسی و زوجیت که اساس بوجود آمدن موجودات است، شود.

از طرفی از آنجا که معنا و تعریف زوجیت محدود به جنس نر و ماده نمی‌باشد و بر اساس تعاریف زوج و زوجیت هردو چیز متضاد یا مشابه را شامل می‌شود لذا تعارضی با زوجیت عام ندارد. حتی تک یاختگانی که از طریق تقسیم دوتایی تکثیر می‌شوند دو زوج بوجود آمده و لذا مشمول کلمه زوج هستند چون از هرکدام دو چیز متقارن حاصل شده است.

نتیجه‌گیری

بررسی‌ها نشان داد که عالم ماده براساس زوجیت بنا گردیده و هیج موجود مادی از این قاعده کلی مستثنی نیست. زوجیت رابطه‌ای دو جانبه است،رابطه تقابل و تقارن است یعنی یا روبروی هم هستند یا کنار هم، در هر دو صورت میانشان رابطه‌ای است که نشان‌دهنده پذیرش و پیوندی میان آن دو است که گسستنی نیست و به هم محتاج هستند و روی هم تأثیر می‌گذارند. استواری و پایداری منظم و منطقی که در طبیعت وجود دارد ناشی از نظام زوجیت فراگیر در هستی است از ذرات بسیار کوچک داخل اتم گرفته تا عالم بسیار بزرگ کرات و ستارگان همه و همه از آن پیروی نموده و بر پایه آن استوارند اگر چنین تاثیرات متقابلی مبتنی بر قانون زوجیت فراگیر میان اجزای این هستی وجود نداشت طبیعت نابود می‌شد.

زوجیت عمومی در همهٔ اشیا یكی از اشارات علمی قرآن و رازگویی‌های آن است كه در صدر اسلام كسی از آن اطلاعی نداشته است. و در بررسی علمی مساله زوجیت در عالم گیاهی، زوجیت گیاهان بر اساس روند پیدایش آن ها روی زمین مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و این نتیجه حاصل شد که مساله زوجیت از ابتدایی‌ترین آن‌ها تا پیشرفته‌ترین جاری و باقی می‌باشد و انواع روش‌های غیرجنسی ازدیاد گیاهان نمی‌تواند تعارضی با زوجیت در آن‌ها داشته باشد. البته از آنجا که زوجیت گیاهان بر اساس اندام‌های تولیدمثلی نر و ماده بیان می‌شود گیاهان می‌توانند از نظر جنسیت انواع دوپایه و تک پایه را شامل شوند که بر اساس روند تکاملی، گیاهان پیشرفته رو به تک پایگی (دو جنسیتی یا هرمافرودیت) هستند. با توجه به اینکه تمام این یافته‌های علمی از قرن 17 که برای اولین بار توسط دانشمندی به نام لینه بیان شد تا قرن حاضر حاصل شده‌اند و چه بسا مواردی که هنوز بشر کنونی به آن پی نبرده است، قرآن کریم چهارده قرن پیش به صراحت وجود زوجیت را نه تنها در عالم گیاهی بلکه در تمام موجودات و اشیا در آیات متعدد بیان کرده است و این از معجزات علمی قرآن محسوب می‌شود.

پانویس و منابع

1. ابن منظور،لسان العرب،دار صادر، بیروت، لبنان،چاپ هشتم

2. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر

3. آلوسی،روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم،دار الکتب العلمیه، بیروت 1415

4. -ابن فارس،معجم مقائیس اللغه، دار احیاء تراث العربی، بیروت ، لبنان، چاپ اول1422

5. بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت تهران،1416ق

6. درویش، محی الدین، اعراب القران الکریم و بیانه،ناشر کمال الملک، چاپ دوم 1428

7. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، انتشارات ذوی القربی

8. زمخشری،محمود، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، مکتب الاعلام الاسلامی، بیروت، لبنان

9. طباطبائی، المیزان، جماعةالمدرسین فی الحوزةالعلمیه، قم

10. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار الاحیاء التراث، بیروت

11. طبرسی،فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،انتشارات ناصر خسرو، تهران،1372ش

12. طریحی،فخر الدین، مجمع البحرین، کتابفروشی مرتضوی،تهران،1375ش، چاپ سوم

13. عروسی حویزی، نور الثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم،1415 ق

14. عبد الباقی، محمد فواد، المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم

15. فراهیدی، خلیل احمد،العین، انتشارات اسوه، چاپ دوم 1425

16. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه

17. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران 1360 ش

18. مکارم شیرازی، نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران ،1382

19. اس جود، والتر، اس کمپل، کریستوفر، آ کلوگ، الیزلبت، اف استیونس، پیتر، ترجمه سعیدی، حجت الله، سیستماتیک گیاهی، 1382 ، جهاددانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.

20. اسدیان خدیجه جغرافیای زیستی دیرینه و حال 1371 انتشارات جهاد دانشگاهی.

21. آصفی، محمد مهدی، ترجمه محدث، محمدصادق، 1385، در آینه وحی 9 زوجیت فراگیر، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.

22. اوزندا، پ، ترجمه صانعی شریعت پناهی، محمد، گیاهان پست (نهانزادان سلولی)، 1375، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

23. اینگرویل، مارتین، ترجمه کیان مهر، هرمزدیار، تنوع و تکامل گیاهان خشکی، 1383، انتشارات دانشگاه فردوسی

24. نوری، میترا، احمدی، اکرم، تالوفیتها، 1386، قم، سبیکه.

25. ریاحی، حسین، تالوفیت ها، 1374، انتشارات دانشگاه پیام نور.

26. ریدلی، مارک، ترجمه وهاب زاده، عبدالحسین، تکامل، 1391، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.

27. سید مظفری، فریده دخت، تشریح و مورفولوژی گیاهی، 1378، انتشارات دانشگاه پیام نور.

28. فان، ا، ترجمه جعفری، آذرنوش، آناتومی گیاهی، 1385،جهاد دانشگاهی مشهد، مشهد.

29. قهرمان، احمد، کروموفیت های ایران (سیستماتیک گیاهی)، جلد اول، 1383، مرکز نشر دانشگاهی.

30. مور، الیزابت، لاندکر، ترجمه مهرآوران، حمید، مبانی قارچ ها، 1372، دانشگاه ارومیه، ارومیه.

31. G. Simpson, Michael, Plant Systematic

32. M. Gifford, Ernest, S. Foster, Adriance, Morphology and evolution of vascular plants, , ,