زخم بستر

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

وَتَحْسَبُهُمْ أَيْقَاظًا وَهُمْ رُقُودٌ وَنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ ٱلْيَمِينِ وَذَاتَ ٱلشِّمَالِ وَكَلْبُهُم بَٰسِطٌ ذِرَاعَيْهِ بِٱلْوَصِيدِ لَوِ ٱطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِرَارًا وَلَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْبًا

و (اگر به آنها نگاه می‌کردی) می‌پنداشتی بیدارند؛ در حالی که در خواب فرو رفته بودند! و ما آنها را به سمت راست و چپ میگرداندیم (تا بدنشان سالم بماند). و سگ آنها دستهای خود را بر دهانه غار گشوده بود (و نگهبانی می‌کرد). اگر نگاهشان می‌کردی، از آنان می‌گریختی؛ و سر تا پای تو از ترس و وحشت پر می‌شد!

آیه 18 سوره کهف

بیان ایده

این آیه در مورد جوانانی است که به پروردگار خویش ایمان آوردند و سپس از دست حکومت ستمگر و مشرک زمان خود از شهر فرار کرده و به غاری پناه بردند و به امر خداوند به خوابی طولانی رفتند. خداوند پس از بیان موقعیت مکانی غار و شرایط آن، می‌فرماید که آنها به خواب رفته بودند، ولی اگر کسی آن‌ها را می‌دید، گمان می‌کرد بیدارند ... ما آن‌ها را به پهلوی راست و چپ می‌گردانیم ....

سبب اینکه خداوند فرموده ما آن‌ها را به راست و چپ می‌گردانیم، این‌است که بدن‌هایشان اگر در یک حالت ثابت قرار می‌گرفت، دچار آسیب می‌شد و به اصطلاح زخم بستر پیدا می‌کردند و قوای بدنی‌شان در اثر رکود و بی‌حرکتی در مدتی طولانی از کار می‌افتاد. زخم بستر زخمی است كه در نواحی تحت فشار بدن، در زمانی كه فرد در مدتی طولانی بی‌حركت باشد، به علت كاهش خون‌رسانی به موضع ايجاد می‌شود.

این نکته مهمی است که قرآن بیان کرده، اما آیا می‌توان آن را از موارد اعجاز علمی قرآن به شمار آورد؟

آیا در عصر پیامبر اکرم (ص) مردم در مورد زخم بستر و روش پیش‌گیری از آن اطلاع داشته‌اند؟

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• أَيْقَاظًا: یَقِظ به معنی بیدار، هوشیار
• رُقُودٌ: از ر- ق- د به معنی خوابیدن
• نُقَلِّبُهُمْ: از ق- ل- ب به معنی برگرداندن چیزی از سویی به سویی دیگر

اهداف و روش تحقیق

آیه 18 سوره کهف نشان می‌دهد که بدن اصحاب کهف در طول مدت خواب 300 ساله ثابت نبوده و توسط خداوند حرکت‌هایی به جهات راست و چپ داشته است. امروزه می‌دانیم که چنانچه بدن انسان به مدت طولانی بر روی زمین ثابت بماند، قوای بدنی در اثر رکود و بی‌حرکتی در این مدت از کار افتاده، نقاط در تماس با زمین آسیب می‌بیند و اصطلاحاً زخم بستر پیدا می‌کند و روش پیش‌گیری از آن، جابه جایی بدن در بستر است. در صورت اثبات این مطلب که بشر در عصر نزول قرآن از این اصل پزشکی آگاهی نداشته، آیه شریفه از موارد اعجاز علمی قرآن کریم محسوب می‌گردد.

سوالات تحقیق

1. خواب طولاني چگونه امكان پذير است؟ آيا به سبب ترشح غير طبيعي سروتونين . يا تجمع ماده آدنوزين در سلول هاي بدن اصحاب كهف و يا برهم خوردن تعادل معمول نوروترانسميتر هااست؟
2. آيا نحوه تابش خورشيد كه در آيه 17 به آن اشاره شده است، مي تواند تأثيري در مدت زمان خوابيدن داشته باشد؟
3. آيا پايين آمدن سوختوساز بدن باعث شده تا اصحاب كهف 300 سال بدون هيچ گونه تغذيه‌ای زنده بمانند؟
4. عدم تغذيه، سيستم ايمني بدن را تضعيف مي¬كند و می‌تواند زمينه ساز بسياری از بيماری‌ها در برابر هجوم عوامل بيماريزای ويروسی و يا باكتريايی باشد، اين موضوع از لحاظ علمي چگونه توضيح داده می‌شود؟
5. پيام هاي مغزی براي كنترل چرخش فرد به طرف راست و چپ در زمان خواب چگونه است؟
6. آيا ساختار زمين شناختی غار با سالم ماندن بدن اصحاب كهف می‌تواند ارتباطی داشته باشد؟
7. آيا مي‌توان اين آيه را اشاره‌ای به حفظ انسان در ضعيف ترين حالت حيات برای مدت زمان طولانی دانست؟

پانویس و منابع

1. ابن فارس ، احمد، معجم مقاییس اللغة، دار الجیل، بیروت ، 1420ق/ 1999م

2. Powis, D.A, Stephen J. Bunn, S., Neurotransmitter Release and its Modulation, 1995

3. Markov,D., Goldman, M.,” Normal sleep and circadian rhythms: Neurobiologic mechanisms underlying sleep and wakefulness”, Department of Psychiatry and Human Behavior Faculty Papers, 2006

4. http://irpmr.spaces.live.com/blog/cns!A72F48D795B8FDD4!284.entry

5. http://www.chm.bris.ac.uk/motm/serotonin/introduction.htm