کلاغ دانا ترين پرنده

این پژوهش، در پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

فَبَعَثَ ٱللَّهُ غُرَابًا يَبْحَثُ فِى ٱلْأَرْضِ لِيُرِيَهُۥ كَيْفَ يُوَٰرِى سَوْءَةَ أَخِيهِ قَالَ يَٰوَيْلَتَىٰٓ أَعَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هَٰذَا ٱلْغُرَابِ فَأُوَٰرِىَ سَوْءَةَ أَخِى فَأَصْبَحَ مِنَ ٱلنَّٰدِمِينَ

سپس خداوند زاغی را فرستاد که در زمین، جستجو (و کندوکاو) می‌کرد؛ تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند. او گفت: «وای بر من! آیا من نتوانستم مثل این زاغ باشم و جسد برادرم را دفن کنم؟!» و سرانجام (از ترس رسوایی، و بر اثر فشار وجدان، از کار خود) پشیمان شد.

آیه 31 سوره مائده

بیان ایده

دراین آیه آمده است که بعد از كشته شدن هابيل به دست قابيل، خداوند كلاغي را مأمور ساخت تا چگونگي دفن جسد را به وی بياموزد. این گونه، از زمان حضرت آدم انسان فرا گرفت که جسد مرده باید در زیر خاک دفن گردد.

اما چرا خداوند کلاغ را مأمور کرد تا خاک سپاری جسد هابیل را به قابیل بیاموزد؟ کلاغ دارای چه ویژگی زیستی است؟ آیا ویژگی‌های کلاغ را سایر پرندگان ندارند؟

در گذشته اطلاعاتی درباره خصوصیات و ویژگی‌های کلاغ نداشتند، اما امروزه، علم تاحدودی به این سؤال‌ها پاسخ داده است، از جمله:

تحقیقات انجام شده بر روی پرندگان نشان می‌دهد که کلاغ از باهوش‌ترین آنهاست. زيرا افزون بر اینکه بزرگ‌‌ترين مغز را در میان پرندگان دارد، رفتارهایی کاملاً هوشمندانه از خود نشان می‌دهد. براي مثال، كلاغ دانه‌هايي را كه دارد، در مکان‌های مناسبی زير خاك ذخيره مي‌كند و گاه انباري مي‌سازد ولي دانه‌هاي خود را در آن‌جا پنهان نمي‌كند، بلكه احتمالاً براي گمراه كردن سايرين اين عمل را انجام مي دهد. البته عده ای ادعا نموده‌اند که کلاغ‌ها جسد مرده هم نوع خود را دفن می‌کنند و گفته‌اند: اکتشافات انجام شده روی پرندگان نشان می‌دهد که کلاغ داناترين پرندگان است... وقتی یکی از کلاغ‌ها می‌ميرد، کلاغ ديگر با منقار وچنگال‌های خود چاله‌ای می‌کند وپس از آن، بال‌های کلاغ مرده را گرد می‌آورد و به کنار بدن آن می‌آورد (مثل انسان‌ها). پس از آن مرده را با احترام بلند می‌کند و در چاله می‌گذارد و سپس روی آن خاک می‌ريزد. حتی کلاغی که خطایی مرتکب می‌شود، در دادگاه کلاغان گناهگار حساب شده و به اعدام محکوم می‌گردد و او را با منقار‌های خود می‌کشند و جسد را به خاک می‌سپارند.

اما مدعیان برای اعایشان منابع معتبر علمی ارائه نکرده‌اند و در این زمینه لازم است تحقیقات بیشتری صورت گیرد.

بررسی لغوی و تفسیری

کلمات اصلی

• بَعَثَ: برانگيخت، روانه كرد .
• يَبْحَثُ فِي الْأَرْضِ:‏ خاك زمين را گود مى‌‏كرد و مى‏‌افشاند. بََحْث: كشف كردن و طلب كردن يا خواستن، در این آیه تشبيهى از كندن زمين است .
• يُوَارِي: از ریشه و- ر- ي: پوشاندن و پنهان كردن .
• سَوْءَةَ: هر چيزى كه انسان را از امور دنيوى يا اخروى و حالات نفسانى و بدنى و همچنين بخاطر از دست رفتن مال و جاه و از دست رفتن دوست اندوهگين و غمگين سازد .

اهداف و روش تحقیق

در آیه31 سوره مائده آمده که قابیل چگونه روش دفن جسد را توسط یک کلاغ فرا گرفت، با بررسی دقیق آیه و مطالب علمی به نکات قابل توجهی دست می‌یابیم:

چنانکه گفته‌اند علم امروز این پرنده را یکی از باهوش‌ترین پرندگان می‌داند، زيرا:

1- بزرگترين مغز را در بين پرندگان دارد.

2- رفتارهایی کاملا هوشمندانه به كار می‌برد که نشان دهنده قدرت فكری آن است.

اما در اینکه این مطالب بتواند بیانگر اعجاز علمی آیه فوق باشد، تردید است. زیرا این نکات از مضمون آیه شریفه بر نمی‌آید. عده‌ای نیز مدعی‌اند که کلاغ‌ها جسد مرده هم نوع خود را دفن می‌کنند و بیان این نکته را دلیلی براعجاز علمی آیه می‌دانند. گرچه برای اثبات آن، منابع علمی معتبری ارائه نکرده‌اند.

سوالات تحقیق

1. مراد از " یبحث فی الارض" در آیه چیست؟ آیا قابیل از پس زدن خاک توسط کلاغ که در "جستجوی" مثلاً دانه‌ای بوده، دفن کردن را آموخت؟
2. آیا قرینه‌ای وجود دارد که نشان دهد کلاغ جسد کلاغ دیگری را دفن می‌کرده است؟
3. مرجع ضمیر "هو" مستتردر " لیریه"چیست یا کیست؟
4. آیا "لیریه" بیانگر هوش و ذکاوت در کلاغ است؟
5. آیا دفن کردن طعمه، خاص کلاغ است یا پرندگان دیگر نیز چنین می‌کنند؟
6. آیا کلاغ مثل انسان مرده خود را دفن می‌کند؟
7. کدامیک از رفتارهای انسان از دیگر موجودات گرفته شده است؟
8. ضريب هوشي كلاغ‌ها نسبت به ساير پرندگان چقدر است؟
9. كلاغ‌ها به غير از پنهان كردن دانه، براي انجام چه امور ديگري گودال حفر می‌كنند؟
10. آیا از نظر جانور شناسی مشخص است که کلاغ چه زمانی بر روی زمین به وجود آمده است؟ کلاغ‌های زمان حضرت آدم رفتارشان با کلا غ‌های امروزی یکی است؟ یا این کار کلاغ تنها مأموریتی از جانب خداوند(و نه روش معمول کلاغ) بوده که انجام شده است؟

پانویس و منابع

1. قرآن کریم، ترجمه فولادوند

2. راغب اصفهانى، حسين، المفردات في غريب القرآن، دارالعلم، دمشق‏- بيروت، 1412 ق

3. http://www.wild-bird-watching.com/index.html

4. http://www.crows.net/index.html

5. .www.55a.net

6. http://en.wikipedia.org/wiki/Cain_and_Abel